Qəlibləyici.
Hazırda üçşaroşkalı və almazlı qəlibləyicilərdən (şəkil
4.29) daha çox istifadə edilir. Bu, şaquli quyuların qazılmasında
kəmərin aşağı hissəsini quyu mərkəzində saxlamağa imkan
verir və eyni zamanda quyu divarlarının kələ-kötürlüyünü
aradan qaldırmaq, quyu diametrini nominal diametrə qədər
bərpa etmək və quyu lüləsini genişləndirmək məqsədilə
baltadan yuxarıda yerləşdirilir.
Şəkil 4.29. Qəlibləyicilər:
a – pərli; b – şaroşkalı; c – kürə dayaq üzərində.
Mərkəzləşdiricilər
Mərkəzləşdiricilər (şəkil 4.30) qazıma kəmərini quyu
mərkəzində saxlamaq üçün istifadə edilir. Bu baltadan yuxarıda
turbin qazıyıcısı üzərində və ya ondan yuxarıda bağlanır və iş
şəraitindən asılı olaraq müxtəlif sxemlər üzrə yığılır.
133
Şəkil 4.30. Mərkəzləşdiricilər
Sabitləşdirici, qəlibləyici və mərkəzləşdirici tərtibatların
əsas göstəriciləri cədvəl 4.6, 4.7 və 4.8-də göstərilmişdir.
Quyudibi
ə
ks qapaqlar (klapan).
Quyudibi əks qapaq (şəkil 4.31) quyu dibi zonada qazıma
kəmərinə qazıma məhlulunun əks istiqamətdə daxil olmasının
qarşısını alır. Belə keçiricilər quyudibi hidravliki mühərriklər
tətbiq olunan halda bərk faza ilə mühərrik tutulmasın deyə
çirklənmiş qazıma məhlulunun hidravliki quyudibi mühərrikə
(HQM) düşməsinin qarşısını almaq üçün xüsusilə lazımdır. Bu
tip keçiricilər əsasən əks qapağın yerləşməsi üçün daxili
diametri işlənmiş uzunluğu 0,6 m olan borucuq şəklində
hazırlanır.
Əks qapaq aşağıdakı növlərdə olur:
- qapama (açıb-bağlayan) tipli
- nimçə (tarelka) tipli
Maili istiqamətlənmiş quyuların qazılması zamanı əks
qapaq balta üstü stabilləşdiricinin aşağı hissəsində yerləşdirilir,
bu zaman əks quyudibi keçiricinin istifadə olunmasına ehtiyac
duyulmur. Əks qapaq keçiricidən aşağıda yerləşdirilməlidir.
134
Qazıma zamanı quyudan qazıma borusu vasitəsilə qaz-
neft təzahürlərinin qarşısını almaq üçün balta üstündə qıfıl
birləşmələri arasında yerləşdirilir.
Nimçə tipli
əks
qapaq
:
Əks Drossel tipli əks
qapaq:
1 ̶ çubuq; 2 ̶ yay;
1 ̶ gövdə; 2 ̶ sıxıcı halqa;
3 ̶ qapağın yəhəri; 4 ̶ rezin 3 – kəsilmiş şayba; 4 –nimçə
diafraqma; 5 – dayaq hlqası; 6 – kürə;
7 – məhdudlaşdırıcı;
8 – elastiki membrana; 9 – drosel
135
Şəkil 4.31. Quyudibi əks qapaqlar.
Qoruyucu rezin halqalar (protektor Bettis halqaları).
Rezin halqalar (şəkil 4.32) rotor üsulu ilə qazıma zamanı
qazıma kəməri quyuya endirilmiş qoruyucu kəmərlərin içərisin-
də fırlanmalı olur. Belə hallarda qazıma kəmərindəki qıfılların
qoruyucu kəmərə dəyib onu zədələməməsi və tez yeyilib sıra-
dan çıxmaması üçün qazıma borularına rezin halqalar geydirilir.
Şəkil 4.32. Qoruyucu rezin halqa
L = 192-270 mm, D = 150-202 mm, М = 6,1-8,8 kq
136
Cədvəl 4.6
Sabitləşdiricinin əsas ölçüləri, mm
Baltanın
nominal
diametri
Sabitləşdiricinin diametri
Birləşdiri
ci yiv
nominal
buraxıla bilən
həddi
112.0
110.4
Z-66
120.6
119.0
-0.8
Z-73
132.0
130.4
139.7 (138.1)
138.1 (137.2)
Z-86
142.9 (141.3)
141.3 (140.4)
(Z-88)
149,2
147,6
-1.0
151,0 (149,4)
149,4(148,5)
Z-102
158,7(157,1)
157,1(156,2)
(Z-101)
161,0
159,4
165,1(163,5)
163,5(162,6)
190,5(189,9)
188,9(187,9)
Z-122
215,9(214,3)
214,3(213,3)
-1,2
Z-133, Z-
140
244,5(242,1)
241,3;
242,9(241,1)
Z-162, Z-
171
250,8
247,6; 249,2
269,9(267,5)
266,7;268,3
(266,5)
Z-171
295,3(292,9)
292,1;293,7
-1,4
Z-177
320,0
313,6;316,8
349,2(346,8)
342,8; 346,0
Z-201
393,7(391,3)
387,3; 390,5
444,5
438,1; 441,3
-1,6
490,0
483,6; 486,8
Qeyd:
1.Mötərizədə
almazlı
və
İSM
baltalarının
diametrləri
göstərilmişdir. 2. Sabitləşdiricilərin uzunluğu 3,5-12 m həddində olmalıdır.
137
Cədvəl 4.7
Qəlibliyəcinin əsas ölçüləri, mm
Baltanın
nominal
diametri
Qəliliyəcinin
diametri
Qəliliyəci diametrinin yana
çıxma həddi
Qəliblənmiş
səthlərin
uzunluğu
К,
КС
КА,
КСА
КИ,
КСИ
КШ
1
2
3
4
5
6
7
93,0
92,2; 93,0
112,0
110,0; 112,0
-0,2
-0,80
120,6
119,0; 129,6
132,0
130,4; 132,0
139,7
(138,1)
138,1; 139,7
(137,1; 138,1)
142,9
(141,3)
141,3; 142,9
(140,4; 141,3)
151,0
(149,4)
149,4; 151,0
(148,5; 149,4)
-0,3
-0,5
-0,85
(0,8
0,3) Д
158,7
(157,1)
157,1; 158,7
(156,2; 157,1)
161,0
159,4; 161,0
165,1
(163,5)
163,5; 165,1
(162,6; 163,5)
-0,8
190,5
(188,9)
188,3; 190,5
(187,9; 188,9)
215,9
(214,3)
214,3; 215,9
(213,3; 214,3)
-0,4
-0,6
-0,95
244,5
(242,1)
242,9; 244,5
(241,1; 242,1)
250,8
249,2; 250,8
269,9
(267,5)
268,3; 269,9
(266,5; 267,5)
295,3
(292,9)
293,7; 295,3
(291,9; 292,9)
(0,8
2,0) Д
320,0
316,8; 320,0
-0,7
-1,00
349,2
(346,8)
346,0; 349,2
(345,8; 346,8)
-0,5
(0,8
2,0) Д
1
2
3
4
5
6
7
393,7
(391,3)
390,5; 393,7
(390,1; 391,3)
-0,8
-1,15
-1,6
444,5
441,3; 444,5
490,0
483,6; 486,8;
490,0
-0,6
-2,4
(0,8
1,8) Д
138
Cədvəl 4.8.
Mərkəzləşdiricinin əsas ölçüləri,mm
Baltanın
nominal
diametri
Mərkəzləşdiricinin diametri
Quyudibi mühərriklər
Kəmərlər
Nominal
Tiplər üçün buraxıla bilən
inhiraf həddi
Nominal
Tiplər üçün buraxıla bilən
inhiraf həddi
МСТ
МСТК
МС,
ТК
МСТ
МСТК
МС,
ТК
112
106, 108, 110
110,4; 112,0
-0,2
-0,8
-0,3
-0,8
120,6
114, 116, 118
119,0; 120,6
132,0
126, 128, 130
130,4; 132,0
139,7
(138,0)
132, 134, 136 (132, 134,
136)
138,1; 139,7 (137,2;
138,1)
142,9
(141,3)
138, 140, 142 (138, 140)
-0,8
141,3; 142,9 (140,4;
141,3)
151,0
(149,4)
150 (148)
-0,25
-0,85
149,4; 151,0 (148,5;
149,4)
-0,4
-0,85
-0,8
158,7
(157,1)
154, 156, 158 (150, 152,
154, 156)
157,1; 158,7 (156,2;
157,1)
161,0
160
159,4; 161,0
165,1
(163,5)
160, 162, 164 (158, 160,
162)
190,5
(188,9)
188, 190 (184, 186)
188,9; 190,5 (187,9;
188,9)
139
215,9
(214,3)
212, 214 (212)
-0,30
-0,95
214,3; 215,9 (213,3;
214,3)
244,5
(242,1)
232, 234, 236, 240 (232,
236, 240)
241,3; 242,9; 244,5
(241,1; 242,1)
-0,5
-0,95
250,8
244, 248
247,6; 249,2; 250,8
269,9
(267,5)
254, 258, 262, 266 (250,8;
254, 258, 262, 266)
266,7; 268,3; 269,9
(266,5; 267,5)
295,3
(292,9)
270, 275, 280, 285, 290
(270, 275, 280, 285)
292,1;293,7; 295,3;
(291,9; 292,9)
320
310, 315
-0,35
-1,00
316,8; 318,4; 320,0
-0,8
-1,0
349,2
(346,8)
320, 325, 330, 335, 340,
345 (320, 325, 330, 335,
340)
342,8; 346,0; 349,2
(345,8; 346,8)
393,7
(391,3)
380, 385, 390 (370, 375,
380, 385)
-1,60
387,3; 390,5; 393,7
(390,1; 391,3)
-1,6
444,5
400, 410, 420
-0,40
-1,15
438,1; 441,3; 444,5
-1,0
-1,15
490,0
460, 470, 480
-2,40
483,6; 486,8; 490,0
-2,4
Qeyd: Mötərizədə almazlı və İSM baltaların diametrləri göstərilmişdir.
140
5. İnhirafetdirici alətlər.
İnhirafetdirici alətin təyinatı – quyunu əvvəlcədən
verilmiş və ya ixtiyari istiqamətdə əymək məqsədilə baltada
inhirafetdirici qüvvə, yaxud balta ilə quyu oxları arasında
müəyyən bucaq yaratmaqdır.
Turbin qazıyıcısı ilə qazımada inhirafetdirici alət kimi-
əyrikeçirici, TI və ŞI tipli turbin inhirafetdiriciləri, R-1 tipli
inhirafetdirici, üzərinə lövhə yerləşdirilmiş inhirafetdirici,
ekssentrik nippel və s. elektrik qazıyıcısı ilə qazımada – əsasən
əyrilik mexanizmi (Ə.M); rotor qazımasında–paz şəkilli və
şarnirli inhirafetdiricilər və s. tətbiq edilir. İnhirafetdiriclər,
əsasən maili istiqamətlənmiş və üfüqi quyuların qazılmasında,
müxtəlif növ mürəkkəbləşmələrin, qəzaların aradan qaldırılması
məqsədilə şaquli quyulardan yeni lülənin açılmasında tətbiq
edilir. Onlar qazıma zamanı azimut və zenit bucaqlarının eyni
zamanda dəyişməsinə və ya bucaqlardan birini sabit saxlamaqla
digərini, dəyişməyə imkan verir.
Əyrikeçirici (şəkil 5.1).
Maili və üfüqi quyuların
qazılma-
sında geniş yayılmış, hazırlanması və tətbiq edilməsi asan olan
inhiraf yaradan alətdir. O, yiv birləşmələri oxlarının müəyyən
bucaq altında kəsişdiyi, uzunluğu adi keçiricinin uzunluğuna
bərabər olan AQB-dən hazırlanmış borudur.
1
0
4
0
əyriliyi olan yiv, əsasən, nippeldən bəzi hallarda isə
muftadan açılır. Böyük sərtliyi olan əyrikeçirici alətin əyilmiş
kəsiyində müəyyən qiymətə malik elastiki qüvvə momenti
yaradır, bu isə nəticədə baltada inhirafetdirici qüvvə əmələ
gətirir.
Əyrikeçiricidən istifadə edilərkən nəzərə alınmalıdır ki,
quyunun
əyrilik
intensivliyi–əyici
alətin
elementlərinin
ölçülərindən, turbin qazıyıcısının, əyrikeçiricinin və onların
yuxarı hissəsində yerləşdirilmiş AQB-nin sərtliyi və çəkilərin-
dən, quyunun diametrindən, qazıma rejimindən, qazıma
141
baltasının quyu divarını frezerləmə qabiliyyətindən və qazılan
süxurun fiziki-mexaniki xassələrindən asılıdır.
Əyri keçirici birseksiyalı turbin qazıyıcısı ilə istifadə
edilərsə, onda zenit bucağını 40-45
0
-yə qədər, qısaldılmış turbin
qazıyıcısı ilə 50-55
0
-yə qədər, qısa turbin qazıyıcısı ilə isə
85
0
-90
0
–yə qədər yığmaq olar.
İnhirafetdirici R-1 (şəkil 5.2).
AQB parçasından hazır-
lanmış, öz oxuna nisbətən bir müstəvidə və bir istiqamətdə
birləşdirici çəp yivlərə malik inhiraf yaradan alətdir.
İnhirafetdirici oxu ilə aşağı birləşdirici yiv oxunun əmələ
gətirdiyi bucaq 2 – 3
0
, inhirafetdirici oxu ilə yuxarı birləşdirici
yiv oxunun əmələ gətirdiyi bucaq isə 2 – 2,5
0
təşkil edir. Bu
inhirafetdirici elastiki yığıma malik QKAH-də 6 – 8m, sərt
yığımlı QKAH-də isə 3 – 4m uzunluğunda olur.
İnhirafetdirici R-1 zenit bucağını 90
0
-ə qədər yığmaq,
quyunun azimutunu dəyişmək, sement körpüsündən və açıq
lülədən yeni lülənin açılması və qazılması üçün istifadə edilir.
Üzərinə lövhə yerləşdirilmiş inhirafetdirici
(şəkil 5.3).
Bu
inhirafetdirici əyri keçirici ilə gövdəsinə lövhə yerləşdirilmiş
turbin qazıyıcısından ibarətdir. Bu tip inhirafetdirici birseksiyalı
turbin qazıyıcısı ilə tətbiq edilir. Lövhə təxminən sistemin
mərkəzində və ya bir az aşağıda yerləşdirilir. Yerləşdirilmiş
lövhənin hündürlüyü baltanın əndazə ölçülərindən kənara
çıxmamalıdır. Lövhənin buraxıla bilən maksimal hündürlüyü
aşağıdakı kimi təyin olunur
d
D
,
h
max
5
0
burada
D
və
d
müvafiq olaraq balta və turbin qazıyıcısının
diametrləridir.
142
Şəkil 5.1. Şəkil 5.2. Şəkil 5.3.
Əyrikeçirici R-1 inhiraf-etdirici Üzərinə lövhə
yerləşdirilmiş
inhirafetdirici:
1– qazma borusu;
2 – əyri keçirici;
3 – turbin qazıyıcısı;
4 – halqavarı lövhə;
5-balta.
Dostları ilə paylaş: |