Dərslik Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 12. 06. 2009-cu IL tarixli, 17 saylı kollegiya iclasının və
Yüklə 16 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yoluxma mexanizmi.
- Epidemioloji xüsusiyyətləri.
- Profilaktika və mübarizə tədbirləri.
Xəstəliyin 4-cü həftəsindən sonra xəstə ətrafdakılar üçün az təhlükəlidir, 6-cı həftəsindən sonra törədicinin ifrazı tamamilə kəsilir. Törədici ifrazının kəmiyyəti və müddəti xəstəliyin kliniki gedişiylə əlaqədardır. Yüngül keçən xəstəlikdə onlar azalmış olur. Antibiotiklərlə müalicə orqanizmdən göyöskürək çöplərinin ifrazı müddətini qısaldır. Törədicigəzdirənlərin bu xəstəlikdə epidemioloji əhəmiyyəti az öyrənilmişdir. Yoluxma mexanizmi. Hava-damcı yoluxma mexanizmi göyöskürək xəstəliyi üçün səciyyəvidir. Göyöskürək çöpləri insan bədənindən kənarda qala bilmədiyindən xəstənin bəlğəmi ilə bilavasitə təmasda olanlardan yoluxma çox nadir hallarda baş verir. Epidemioloji xüsusiyyətləri. Göyöskürək ən çox mülayim və soyuq iqlimi olan ölkələrdə və çox vaxt yaz-yay aylarında qeyd edilir. Xəstəlik dövrülük xüsusiyyətinə malikdir, hər 2-3 ildən bir onunla xəstələnmələrin yüksəlişi qeyd edilir, buna səbəb yeni doğulanların hesabına xəstəliyə həssas uşaqların toplanmasıdır. 5 yaşma qədər uşaqlar daha çox göyöskürəklə xəstələnirlər. Böyüklərin qeyri- həssaslığı onların uşaq vaxtı bu xəstəliyi keçirmələri nəticəsində qazanılmış immunitetin hesabınadır. Xəstəlik keçirməmiş və göy öskürəyə qarşı peyvənd olunmamış yaşlılar da uşaqlar kimi bu xəstəliyə həssasdırlar. Göyöskürəkdə əsasən ailəvi (ev) ocaqlar və ya uşaq müəssisələrində epidemik ocaqlar qeyd edilir. Uşaq müəssisələrində xəstəlik adətən ləng inkişaf edir: xəstədən bir neçə uşaq yoluxur, sonra yoluxma zəncir şəklində (təxminən hər 5-10 gündən bir 2-3 xəstələmnə) davam edir. Epidemiya əleyhinə lazımi tədbirlər həyata keçirilmədikdə alovlanma kollektivdə immunitet yaranana kimi bir neçə ay davam edə bilər. Müasir göyöskürəklə xəstələnmənin səviyyəsinin əvvəlki illərə nisbətən həddindən çox azalması (1959-cu ildə hər 100.000 əhaliyə göstərici 428.0 idisə 1966- cı ildə 50.0 olmuşdur), xəstəlikdən ölümün ciddi şəkildə azalması, yüngül və gizli formaların çoxalması, ümumi xəstələnmələr içərisində böyük yaşlı uşaqların artması ilə səciyyəvidir. Peyvənd böyük yaşlı uşaqlar arasında da (kiçik yaşlılara nisbətən az miqyasda) göy öskürəyin azalmasına səbəb olur. Profilaktika və mübarizə tədbirləri. Göyöskürək xəstəliyi ilə mübarizədə müvəffəqiyyət xəstəliyin mümkün qədər tez aşkarlanıb təcrid edilməsindən çox asılıdır. Məlum olduğu kimi, göyöskürək xəstəliyində infeksiya mənbəyini xəstəliyin kataral dövrünün başlanğıcında axtarmaq lazımdır. Göyöskürək tutmaları başlanandan sonra törədicinin xarici 148 downloaded from KitabYurdu.org mühitə ifrazının intensivliyi və beləliklə də xəstənin infeksiya mənbəyi kimi təhlükəsi azalır. Bəzi xəstələrdə klassik öskürək tutmaları ümumiyyətlə qeyd edilmir və xəstəliyin gedişi adi bronxiti xatırladır. Belə xəstələr xüsusilə peyvənd olunmuşların arasında çox təsadüf edilir. Nəhayət, bəzi xəstələrdə öskürək ümumiyyətlə olmaya da bilər. Bunu nəzərə alıb aydın kliniki əlamətlərlə qeyd edilən göy öskürəklə yanaşı, xəstənin ətrafında (yaşadığı yerdə, uşaq müəssisəsində) baş verən bronxit, traxeit və yuxarı tənəffüs yollarının digər xəstəlikləri qeydə alınır və onları göyöskürək çöplərini tapmaq üçün bakterioloji müayinədən keçirirlər. Retrospektiv müayinə və uşaq müəssisələrində göyöskürək alovlanmalarının dərindən öyrənilməsində seroloji üsullardan (aqqlutinasiya reaksiyası, komple- mentin birləşmə reaksiyası) istifadə edilir. Göyöskürəyin yüngül formaları evdə təcrid edilir. Ağır xəstələr, internatda, körpələr evində tərbiyə alan uşaqlar və mənzil-məişət şəraiti sanitar-gigiyenik baxımından qeyri-kafı olan ailələrdə yaşayan uşaqlar xəstəxanaya təcrid edilirlər, xəstələr bakterioloji müayinə edilmədən xəstəliyin 31-ci günündən və bakterioloji müayinənin nəticəsi iki dəfə mənfi olduqda 25-26 gün sonra xəstəxanadan evə yazılır, ancaq tibbi nəzarət altına almırlar. Xəstə ilə təmasda olan və əvvəllər göyöskürəklə xəstələnmiş uşaqlar, xəstə təcrid edilibsə, uşaq müəssisələrinə 14 gün buraxılmır (axırıncı təmasdan sonra). Əgər xəstə təcrid edilməyibsə, qalan uşaqları axinncı öskürək tutmasından sonra 30 gün müddətində uşaq müəssisəsinə gəlməkdən azad edirlər. 7 yaşından yuxarı uşaqlar və böyüklər təcrid edilmirlər, ancaq onların üzərində 14 gün ərzində tibbi nəzarət qoyulur. Uşaq müəssisəsində xəstəlik baş verdikdə qrupda və ya bütünlüklə müəssisədə xəstəni təcrid etdikdən sonra 14 gün ərzində karantin qoyulur. Uşaqların çox hissəsi xəstələnərsə müəssisədə aşağıdakı təcrid edilmiş qruplar yaradılır: a) xəstə uşaqlar üçün; b) diaqnozu müəyyən- ləşdirilənə qədər təmasda olan və öskürən uşaqlar üçün. Xəstəliyin uşaq müəssisələrinə gətirilməsinin qarşısını almaq üçün yeni təşkil edilən qruplara uşaq qəbul etdikdə uşağın səhhəti haqqında məlumat toplanmasına və epidemiloji anamnezə fikir vermək lazımdır. Hər gün uşağı qəbul edərkən valideynlərindən uşağın öskürüb-öskürmədiyini soruşmaq lazımdır. Öskürən uşaqlar qəbul olunmayıb evə həkim müşahidəsinə göndərilir. Tərbiyəçilər qrupda öskürən uşaq aşkar etdikdə tibb işçilərinə xəbər verməlidirlər. Uşaq bağçalarından göyöskürəklə xəstə uşaqlar 149 downloaded from KitabYurdu.org təcrid edilir. Xəstəlik tapılan qrupda axırıncı xəstə təcrid edilən vaxtdan etibarən 14 gün müddətində karantin qoyulur. Xəstə tapılan qrupda bütün uşaqlar və işçilər törədicigəzdirənliyə görə müayinə edilirlər. Müayinə 2 dəfə aparılır (ya 2 gün dalbadal və ya 1-2 gün intervalla), müsbət nəticə alınarsa müayinə təkrar edilir. Karantin qoyulmuş qrupa ancaq valideynlərin razılığı ilə peyvənd edilmiş uşaqlar qəbul edilə bilərlər. Qruplararası təcridi gücləndirmək, mütəmadi olaraq otaqların havasını dəyişdirmək və uşaqların havada gəzinti müddətini artırmaq lazımdır. Göy öskürəkdə yoluxma mexanizminə təsir imkanları məhduddur. Xəstə evdə təcrid edilirsə, imkan daxilində onu başqa uşaqlardan ayrı otaqda yerləşdirmək, imkan olmadıqda isə pərdə ilə ayırmaq lazımdır. Törədici xarici mühitdə davamsız olduğundan dezinfeksiya tədbirlərindən istifadə etmək əhəmiyyətsizdir. Göyöskürəyin profilaktikasında immunizasiya həlledici rol oynayır. Hazırda fəal immunizasiya məqsədilə AGDT vaksinindən istifadə edilir. Ocaqda tədbir apardıqda xəstənin özünün və onun ətrafında olan 6 yaşına qədər uşaqların peyvənd olunmasını sənədlər üzrə müəyyən etmək lazımdır. Bu məlumatlara əsaslanaraq xəstəyə qamma-qlobulin vurulub- vurulmaması məsələsi həll edilir (qamma-qlobulin AGDT vaksini ilə peyvənd olunmamış və ya peyvəndi sona çatdırılmayan bir yaşında və ya yuxan yaşlarda uşaqlara vurulur). Qeyd edildiyi kimi, immunizasiya assosiasiya edilmiş vaksin ilə birgə göyöskürək, difteriya və tetanusa qarşı aparılır. 2 aylıq uşaqlara preparat 0,5 ml dozada 30 günlük intervalla 3 dəfəyə vurulur. Qalan revaksinasiyalar difteriyanm revaksinasiyasında nəzərdə tutulmuş müddətlərdə apanlır. Difteriya keçiriblərsə və ya ona qarşı peyvənd ediliblərsə, 6 yaşına qədər uşaqları yalnız göyöskürəyə qarşı vaksinlə peyvənd edirlər. Vaksini 1 ml dozada 3-4 həftəlik intervalla 3 dəfəyə vururlar. Peyvəndlər arasındakı intervalı gözləmək mümkün olmadıqda onu 2,5 aya qədər uzatmaq olar. Növbəti revaksinasiyalar difteriyanm revaksinasiyalan ilə birlikdə apanlır. Əvvəllər epidemiloji göstərişə əsasən peyvənd olunan uşaqlarda revaksinasiya əvvəlki peyvənddən 2 il keçibsə, göyöskürək monovaksini ilə 1 ml dozada aparılır, immunizasiya xəstəliyin səviyyəsini ciddi aşağı salmağa imkan verir. Qamma-qlobulinlə passiv profilaktika xəstəlik başlanmazdan əvvəl 3 ml dozada bir gün intervalla 2 dəfə vurulduqda yaxşı nəticə verir, ilk növbədə qamma- qlobulin xəstə ilə təmasda olmuş, həyatın birinci aylarında olan və zəifləmiş böyük uşaqlara vurulur. 150 downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|