14.3.
Heyvandarlıq formaları və komplekslərinin
sanitar-qoruyucu zonaları və yaşıl ağaclıqlar ........................ 312
14.4.
Təbii otlaqların vəziyyəti ......................................................... 313
14.5.
Azərbaycanda təbii otlaqların ekoloji problemləri .............. 316
XV
MEXANİKLƏŞDİRMƏNİN EKOLOJİ
FƏSİL. PROBLEMLƏRİ ................................................................. 324
XVI
FƏSİL. KƏND TƏSƏRRÜFATI RADİOEKOLOGİYASI ...... 329
16.1.
Aqromühitdə radionuklidlərin mənbələri ................................ 329
16.2.
Kənd təsərrüfatı zənciri üzrə radionuklidlərin
miqrasiyası ............................................................................. 330
16.2.1.
Torpaqda radionuklidlərin davranış tərzi ................................ 330
16.2.2.
Radionuklidlərin bitkilərdə toplanması ................................... 331
16.2.3.
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının iştirakı ilə
radionuklidlərin kənd təsərrüfatı zənciri üzrə
paylanması ............................................................................. 333
16.2.4.
Aqrosenozlarda radionuklidlərin miqrasiyası
və bu proseslərin modelləşdirilməsi ...................................... 334
16.3.
lonlaşmış şüalanmanın bitki, heyvan və aqrosenozlara
təsiri ....................................................................................... 335
16.3.1.
İonlaşmış şüalanmanın bitkiyə təsiri ....................................... 335
16.3.2.
İonlaşdırıcı şüalanmanın heyvanlara təsiri .............................. 337
16.4.
Kənd təsərrüfatı istehsalı sferinin radiasiya
monitorinqi ............................................................................ 339
16.5.
Radionuklidlərin yüksək olduğu ərazilərdə kənd
təsərrüfatı istehsalının və kompleks mühafizə tədbirlərinin
aparılması prinsipləri ............................................................. 340
XVII
FƏSİL. ƏKİNÇİLİK SİSTEMLƏRİ ............................................... 344
17.1.
Primitiv əkinçilik sistemi ......................................................... 344
17.2.
Ekstensiv əkinçilik sistemi ...................................................... 346
17.3.
Keçid əkinçilik sistemi ............................................................ 347
17.4.
İntensiv əkinçilik sistemləri ..................................................... 348
546
XVI
ƏKİNÇİLİYİN ALTERNATİV SİSTEMİ VƏ
FƏSİL. ONUN EKOLOJİ ƏHƏMİYYƏTİ .................................... 351
18.1.
Ümumi anlayış ........................................................................ 351
18.2.
Alternativ əkinçiliyin inkişafı ................................................. 352
18.2.1.
Üzvi əkinçilik .......................................................................... 353
18.2.2.
Biodinamik əkinçilik ............................................................... 354
18.2.3.
Üzvi-bioloji əkinçilik .............................................................. 355
-
Mikrogübrələr .................................................................... 356
-
Üzvi gübrələr ..................................................................... 357
-
Yaşıl gübrələr .................................................................... 359
-
Bakterial gübrələr .............................................................. 359
XVII
VERMİKULTURA VƏ BİOHUMUS,
FƏSİL. HAZIRLANMASI VƏ TƏTBİQİNİN
EKOLOJİ ASPEKTLƏRİ .................................................. 361
19.1.
Vermikulturanın bioloji xarakteristikası ................................. 361
19.2.
Aqroekosistemlərdə torpaq soğulcanlarmın
əhəmiyyəti .............................................................................. 362
19.3.
Biohumus və onun aqroekoloji qiymətləndirilməsi ............ 363
19.3.1.
Soğulcanlarm istifadəsi əsasında əldə edilən
preparatlar. Biohumus. Aqroekoloji
qiymətləndirmə ...................................................................... 363
19.3.2.
Vermikulturanın heyvandarlıqda və tibbdə qida
məhsulu kimi istifadəsinin mümkünlüyü ............................... 365
19.3.3.
Torpaq soğulcanlarmdan istifadə edərək kənd
təsərrüfatı istehsalında qapalı tsikl yaratma
• perspektivləri ..................................................................... 366
19.3.4.
Torpaq soğulcanlarmın sənayedə artırılmasının
əsas prinsipləri və üsulları ...................................................... 366
XVIII
AQROEKOLOJİ MONİTORİNQ, ONUN
FƏSİL. APARILMASININ METODİKİ VƏ TƏŞKİLİ
ƏSASLARI ........................................................................... 368
20.1.
İntensiv əkinçilikdə aqroekoloji monitorinq ........................... 368
547
20.2.
Aqroekoloji monitorinqin komponentləri ........................... . 371
20.3.
Aqroekosistemin ekoloji-toksikoloji
qiymətləndirilməsi ............................................................... , 377
20.4.
Aqroekoloji monitorinqin aparılmasına
biogeokimyəvi yanaşma ..................................................... . 382
20.5.
Ağır metallarla çirklənmənin ekoloji
qiymətləndirilməsi ............................................................... . 383
20.6.
Meliorasiya olunmuş torpaqlarda aqroekoloji
monitorinqin aparılması xüsusiyyətləri ...............................
38
4
20.7.
Aqroekoloji monitorinqin materiallarının məlumat
bazasının təşkili ................................................................... , 385
XXI
ƏRAZİDƏ EKOLOJİ VƏZİYYƏTİN
FƏSİL, QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ MEYARI ...........................
38
9
21.1.
Atmosfer havasının çirklənməsinin
qiymətləndirilməsi ............................................................... . 389
21.2.
Su obyektlərinin çirklənməsinin qiymətləndirilməsi
meyarı və'su ekosistemlərinin deqradasiyası ..................... . 390
21.3.
Torpağın çirklənməsi və deqradasiyası ............................... . 392
XXII
FƏSİL. SELİTEB ƏRAZİLƏRİN EKOLOGİYASI ..................
39
3
22.1.
İnsan məskunlaşan yerlərin ekoloji mühitinin
müasir xüsusiyyətləri.......................................................... . 393
22.2.
Seliteb zonanın fiziki çirklənmə problemi ......................... . 397
22.2.1. Mühitin elektromaqnit çirklənməsi .................................... . 397
22.2.2. Ətraf mühitin akustik (səs) çirklənməsi ............................. . 404
22.2.3. Səs və vibrasiyanın ətraf mühitə və insana təsiri ............... . 407
22.3.
Seliteb zonanın bərk tullantıları, onların istifadəsinin
və məhv edilməsinin aqroekosistemlərə təsiri ...................
41
2
22.4.
Bioqazın istehsalı və istifadəsi ........................................... . 417
22.5.
Tullantısız və aztullantılı istehsal ....................................... . 424
22.6.
Kənd yerlərinin ekoloji vəziyyətinin
optimallaşdınlması ............................................................. . 427
548
XXIII
AQROLANDŞAFTLARIN OPTİMALLAŞ-
FƏSİL. DIRILMASI VƏ DAVAMLI EKOSİSTEMƏRİN
TƏŞKİLİ ............................................................................... 431
23.1.
Aqroekosistemin davamlığı və dəyişkənliyi ........................... 431
23.2.
Aqroekosistemin təşkilinin əsas prinsipləri ............................. 434
23.3.
Aqroekosistemin struktur-funksional təşkilinin optimallaşdırılması
- onun məhsuldarlığının
və davamlığmın yüksəldilməsinin əsasıdır ............................ 436
23.4.
Aqrolandşaftm ekoloji qiymətləndirilməsinin
metodoloji əsasları ................................................................. 439
23.5.
Aqroekosistemin davamlığı ..................................................... 442
23.6.
Mikrob qruplaşmasının antropogen təsirə qarşı
reaksiyası................................................................................ 443
23.7.
Aqrofıtosenozun antropogen təsirlərə qarşı
reaksiyası................................................................................ 446
23.8.
Müxtəlif əkinçilik sistemində aqroekosistemin
davamlığı................................................................................ 449
23.9.
Davamlı aqroekosistemlərin rekonstruksiyası və
yaradılması şəraiti .................................................................. 451
23.10.
Minerallaşma və humuslaşma proseslərinin
balanslaşdırılması - pedosferin ekoloji davamlığmın inteqral
(kompleks, bütöv) göstəricisidir ............................................ 453
XXIV
EKOLOJİ TƏHLÜKƏSİZ MƏHSULUN
FƏSİL. İSTEHSALI .......................................................................... 456
24.1.
Ekoloji-toksikoloji normativlər ............................................... 456
24.1.1.
«Ekoloji-təhlükəsiz məhsul» anlayışı ................................... 456
24.1.2.
Aqroekosistemin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi ............... 457
24.2.
Qida məhsulunu və yemi çirkləndirən maddələr ..................... 457
24.2.1.
Ağır metallar. Ağır metallarla çirklənmə və
onun insan sağlamlığına təsiri ................................................ 457
-
Qurğuşun ........................................................................... 460
-
Civə .................................................................................... 465
-
Kadmium ........................................................................... 467
-
Arsen .................................................................................. 468
-Nikel ..................................................................................... 469
549
24.2.2.
Nitratlar ................................................................................... 470
24.2.3.
Nitritlər.................................................................................... 474
- Nitrat və onun törəmələrinin insan sağlamlığına
təsiri ....................................................................................... 475
24.2.4.
Pestisidlər və onların qalıq miqdarı ........................................ 479
24.2.5.
Digər xlor-üzvi pestisidlər (deldrin, aldrin,
heptaxlor, toksafen, xlordan, heksaxlorbenzol) ..................... 483
24.2.6.
Dioksinlər................................................................................ 485
24.2.7.
Benz(a)pirenlər ....................................................................... 489
24.2.8.
Polixlorbifenillər (PXB) ......................................................... 491
24.3.
Bitkinin boy tənzimləyiciləri (nizamlayıcıları)....................... 493
24.4.
Dərman vasitələri .................................................................... 493
24.5.
Zərərvericilərin həyat fəaliyyətinin məhsulları ....................... 495
24.6.
Aflatoksinlər və digər mikotoksinlər ...................................... 496
24.7.
Çirkləndiricilərin neqativ təsirinin kənar edilməsi
və ya minimallaşdırılması ...................................................... 498
24.7.1.
Kənd təsərrüfatı məhsulunun «təmizliyi»nin
torpaq örtüyünün vəziyyəti ilə əlaqəsi ................................... 498
24.7.2.
Toksikantlarm neqativ təsirinin aşağı salınması
üsulları ................................................................................... 500
24.8.
Biotexnologiyanın nailiyyətlərindən istifadə .......................... 501
24.9.
Qida məhsulunun sertifikatlaşdırılması .................................. 503
XXV
KƏND TƏSƏRRÜFATI VƏ İNSAN
FƏSİL. SAĞLAMLIĞI ..................................................................... 506
25.1.
Əkinçilik və insan sağlamlığı ................................................. 506
25.2.
Meşədən istifadə və insan sağlamlığı ..................................... 507
25.3.
Süni su anbarları və insan sağlamlığı ..................................... 511
25.4.
Quraqlıq ərazilərin suvarılması və insan sağlamlığı ............ 514
25.5.
İzafi rütubətli və bataqlaşmış ərazilərin qurudulması
və insan sağlamlığı ................................................................ 517
25.6.
Heyvandarlığın intensivləşdirilməsi və insan
sağlamlığı............................................................................... 519
XXVI
KƏND TƏSƏRRÜFATININ TƏBİƏTİ
FƏSİL. MÜHAFİZƏ FƏALİYYƏTİ ............................................... 523
26.1.
Ekologiyanın (sosial ekologiyanın) qanunları ........................ 523
550
26.2.
Təbiəti mühafizə fəaliyyətində əsas istiqamətlər ................. 525
Ədəbiyyat ............................................................................... 530
Мамедов Г.Ш. действительный член НАН Азербайджана,
доктор биологических наук, профессор Халилов М.Ю. доктор
географических наук.
Мамедова С.З. доктор биологических наук АГРОЭКОЛОГИЯ
(резюме) ................................................................................ 539
551
Çapa imzalanmışdır: 22.06.2010.
Formatı: 70x100—. Həcmi: 34,5 ç.v.
Sifariş 13. Tiraj 2000. Qiyməti 25 man
«Təknur» MMC-nin mətbəəsində
hazır diapozitivlərdən çap olunmuşdur.
Mətbəənin direktoru: Ələkbər Məmmədov
Ünvan: Baku ş., H.Cavid pr., 31
Telefon: 497-59-64
Dostları ilə paylaş: |