96
1. Maddənin maqnit nüfuzluğunun fiziki mənası nədir?
2. Maqnit nüfuzluğuna görə maddələr hansı növdə ola bilir?
3. Ferromaqnitlər para- və diamaqnitlərdən nə ilə fərqlənir?
Q
RAVİTASİYA, ELEKTRİK VƏ MAQNİT SAHƏLƏRİNİN
MÜQAYİSƏSİ
(DƏRS-TƏQDİMAT)
Qravitasiya, elektrik və maqnit sahələrinin ümumiləşmiş müqayisəsinə dair elek-
tron təqdimatı hazırlayın. Təqdimat hazırlayarkən verilən açar sözlər (və ya cüm-
lələr), müqayisəli 2.2 və 2.3 cədvəllərindən və plandan istifadə edə bilərsiniz.
Açar sözlәr vә cümlәlәr
Elektrik yükü
Qravitasiya
sahəsinin qüvvə
xətlərinin istiqaməti
Amper qüvvəsi
Kütlə
Qravitasiya sahəsində
kütləyə təsir edən qüvvə
Lorens qüvvəsi
Maqnit sahəsi
Elektrik sahəsində
yükə təsir
edən qüvvə
Kulon qüvvəsi
Elektrik sahəsinin
intensivliyi
Maqnit sahəsinin qüvvə
xətlərinin istiqaməti
Ümumdünya cazibə qüvvəsi
Qüvvə xarakteristikası
Elektrik sahəsinin qüvvə
xətlərinin istiqaməti
Qravitasiya
sahəsində cismin
yerdəyişməsi zamanı görülən iş
Qravitasiya sahə
intensivliyi
Elektrik sahəsində yükün
yerdəyişməsi zamanı gö-
rülən iş
Sınaq yükü
Maqnit sahəsinin
induksiyası
Sınaq cismi
Ümumdünya cazibə qanunu
Amper qanunu
Kulon qanunu
•
Cümlələri iş vərəqinə köçürün və onları tamamlayın.
1. Maqnetiklər –...
2. Maddənin maqnit nüfuzluğu – ...
3. Paramaqnitlər –...
4. Diamaqnitlər –...
5. Ferromaqnitlər –...
Nә öyrәndiniz
Öyrәndiklәrinizi yoxlayın
2.16
LAYİHƏ
2
97
• II fəsil •
Maqnit sahəsi
•
Cәdvәl 2.2. Qravitasiya və elektrik sahələrinin xarakteristikalarının
müqayisəsi
LAYİHƏ
100
Təqdimatın hazırlanma planı
1
-ci slayd
Təqdimatın adı
Hazırlayan (sinif, şagirdin adı, soyadı)
2
-ci slayd
Qravitasiya sahəsinin mənbəyi
Elektrik sahəsinin mənbəyi
Maqnit sahəsinin mənbəyi
3
-cü slayd
Qravitasiya sahəsi nəyin köməyi ilə öyrənilir?
Elektrik sahəsi nəyin köməyi ilə öyrənilir?
Maqnit sahəsi nəyin köməyi ilə öyrənilir?
4
-cü slayd
Qravitasiya sahəsinin qüvvə xarakteristikası:
istiqaməti,
modulu
Elektrik sahəsinin qüvvə xarakteristikası: istiqaməti, modulu
Maqnit sahəsinin qüvvə xarakteristikası: istiqaməti, modulu
5
-ci slayd
Qravitasiya sahəsinin qüvvə xətləri
Elektrik sahəsinin qüvvə xətləri
Maqnit sahəsinin qüvvə xətləri
6
-cı slayd
Qravitasiya sahəsinin sınaq cisminə təsir etdiyi qüvvə
Elektrik sahəsinin sınaq yükünə
təsir etdiyi qüvvə
Maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə təsir etdiyi qüvvə
7
-ci slayd
Qravitasiya sahəsində cisimlər
Elektrik sahəsində keçiricilər və dielektriklər
Maqnit sahəsində maqnetiklər
8
-ci slayd
Fiziki sahələrin qarşılıqlı
əlaqəsi
BİZ YERİN QRAVİTASİYA, ELEKTRİK VƏ MAQNİT
SAHƏSİNİN HANSI TƏSİRİ ALTINDAYIQ?
(DƏRS-DEBAT)
Qravitasiya sahәsinin mənbəyi
kütlәdir. Qravitasiya sahəsinin qüvvə xarak-
teristikası qravitasiya sahəsinin
intensivliyidir. Qravitasiya sahəsinin intensivliyi
vektorial kәmiyyәtdir ( ). O, sahənin ixtiyari nöqtəsindən bu
sahənin mənbəyinə tərəf yönəlir
(
a
). Qravitasiya sahəsinin ix-
tiyari nöqtəsində intensivliyin modulu sahəni yaradan küt-
lədən (M) və sahə mərkəzindən bu nöqtəyə qədərki məsafənin
(r) kvadratından asılıdır:
.
Cisimlər arasında qravitasiya qarşılıqlı təsiri Nyutonun ümumdünya cazibə qa-
nunu ilə müəyyən olunur:
.
Qravitasiya qarşılıqlı təsirləri həmişə cazibə xarakterlidir. Qravitasiya sahəsinə gətiri-
lən cismə ağırlıq qüvvəsi təsir edərək ona sərbəstdüşmə təcili ( ) verir:
.
Kainatda müxtəlif sistemləri, o cümlədən Günəş sistemində planetlərin və peyk-
lərin hərəkətini ümumdünya cazibə qüvvəsi tənzimləyir
(
b
).
2.17
(a)
LAYİHƏ