Dərslik və dərs vəsaitlərinin metodologiyası şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, p e. d. Aynur Zülfüqarova
Yüklə 203,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kimya məktəbdə
77 qızdırırıq. Əgər parçalanma sakit gedirsə, qızdırmanı azca artırmaq olar. Silindrə qaz qabarcıqları aramla, yavaş sürətlə gəlməlidir. Qabarcıqlar şiddətlənərsə, Cl 2
qazı da ayrıla bilər. Silindrdə O 2 olmasını közərmiş çöpləyoxlayırıq. Bir neçə (3-4) silindri O 2 -lə doldurduqdan sonra reaksiya dayandırılır. Bunun üçün əvvəlcə qazaparan boru sudan çıxarılır, sonra lampa kənara çəkilir. Reaksiya tənliyi yazılır. Qeyd: Bertole duzundan (KClO 3 ) çoxlu oksigen alınır. 1q duzun parçalanmasından 300 ml O 2 almaq mümkündür. Bu duzla ehtiyatlı davranılmalıdır. Onun yanar maddələrlə qarışığı partlayıcıdır.
Resurs: asbestlə örtülmüş iki kimya qaşığı, içərisində oksigen olan ağzı örtülü 4 silindr (və ya kolba, banka), nazik dəmir məftil, uzun taxta çöp kükürd və qırmızı fosfor tozları, spirt və ya qaz lampası, göy lakmus məhlulu və ya kağızı, kalsium-hidroksid məhlulu, distillə suyu. Təcrübələrin gedişi: 1) Közərmiş taxta çöpü silindrin birinə salıb onun parlaq alovla yandığını müşahidə edirik, əməliyyatı bir neçə dəfə təkrar edir, sonra silindrə 4-5 ml duru Ca(OH)
2 məhlulu əlavə edib çalxalayır və ağ bulantı əmələ gəldiyini görürük. Közərmiş çöpü kömür kimi qəbul edərək gedən reaksiyaların tənlikləri şagirdlərə yazdırılır. 2) İçərisində 1-2 damcı lakmus əlavə edilmiş azca su olan oksigen dolu silindrə qaşıqda qızdırılıb yandırılan kükürdü daxil edirik və onun daha parlaq alovla yandığını görürük. Sonra silindrin qapağını örtüb onu çalxalayır və qırmızı rəngə boyandığını müşahidə edirik. Gedən reaksiya tənlikləri yazdırılır. 3) 2-ci təcrübəni qırmızı fosforla aparırıq. Fosfor yanır və burda da alınan məhlulun qırmızı rəng aldığını müşahidə edirik. Reaksiya tənliklərini yazdırırıq. 4) Dəmir məftil yandıracağımız silindrin dibinə onun sınmaması üçün 2-3 sm qalınlığında təmiz(yuyulmuş) qum tökürük. Sonra nazik dəmir məftilin səthini sumbata kağız ilə diqqətlə təmizləyir, şüşə çubuğa (və ya karandaşa) dolamaqla onun spiralını hazırlayırıq. Məftilin bir ucuna asan yanan mantar parçası (və ya başqa yanar material) taxılır. Dəmir məftili o biri ucundan tutaraq mantar hissəsi yandırılır və ehmalca içində O 2 olan bankaya salınır. Bu halda məftil parlaq qığılcımlar nəticəsində dəmirin 2-3 oksidi alınacaqdır.
3Fe + 2O 2 → Fe
3 O 4 (FeO·Fe 2 O 3 )
4.4. Ozonun(O 3 ) alınması Resurs: Ozonator, 6-12 voltluq akkumlyator, induksiya makarası, qazometr (və 2-3(50-51)2015
78 ya oksigen almaq üçün sadə cihaz) O 2 -ni rütubətdən təmizləmək üçün içində qatı H 2 SO 4 olan Tişşenko şüşə qabı, 2 stəkan, kalium-yodidli-nişastalı məhlul və ona batırılmış kağız. Sadə ozonatoru belə hazırlamaq olar. Yuxarı və aşağı hissəsində qazaparan borucuqları olan böyük sınaq şüşəsi götürüb xarici səthinə yumşaq dəmir, və yaxud mis məftil dolanır və məftilin bir ucu induksiya makarasına birləşdirilir. Tıxacdan keçirilmiş başqa yoğun məftil sınaq şüşəsinin içərisinə salınır(ucu dibə toxunmur) ucu isə induksiya makarasının o biri qütbünə birləşdirilir. Ozonatorun yuxarıdakı borucuğu Tişşenko qabındakı qatı H 2 SO 4 məhlulundan keçib gələn oksigen axan boru ilə birləşdirilir. Ozonatorun aşağı hissəsindəki qazaparan borucuğu KJ-li nişastalı məhlula salınır. Oksigen axını buraxılır və induksiya makarası elektrik cərəyanı mənbəyi ilə əlaqələndirilir. Bu zaman elektrik boşalmasının təsiri ilə oksigenin bir hissəsi ozona çevrilir və KJ-li nişastalı məhlul göyərir. Bu məhlulu hazırlamaq üçün oda davamlı stəkanda və ya kolbada 250 ml distillə suyunda həll edilmiş KJ məhlulu qaynayana qədər qızdırılır(qaynadılmır) və onun içərisində 0,5 q nişasta tozu qarişdıra-qarışdıra həll edilir. Ozonatordan çıxan O 3 qazını iyinə görə də yoxlamaq olar. Bunun üçün stəkandakı məhlulu distillə suyu ilə əvəz edir və alınan ozon məhlulunun iyi nümayiş etdirilir. Sonda oksigen ozona çevrilməsi və məhlulun göy rəngə çevrilməsində gedən reaksiyaların tənlikləri yazılır. 3O 2
3
2KJ + H 2 O + O
3 → 2KOH+J 2 +O
Qeyd. Təcrübələr aparılan cihazların quraşdırılması üçün dərslikdəki şəkil- sxemlərdən istifadə oluna bilər.
butulka), kristallizator(genişağızlı şüşə qab) şam və şamdan(şamdanı şamı saxlayan başqa ağır bir əşya ilə də əvəz etmək olar).
üzərində çizgilərlə qeyd edirik, kristallizatora ortasına kimi adi su töküb orta hissəsəndə şam taxılmış şamdan qoyuruq. Sonra şam yandırıb tıxacı çıxarılmış şüşə qabı kristallizatordakı suyun içində yerləşdirir və tıxacla möhkəm bağlayırıq. Kristallizatordakı suyun səviyyəsi şüşə qabın aşağı bölgü səviyyəsində olmalıdır. Bir qədər vaxtdan sonra şam sönür, kristallizatordakı suyun səviyyəsi isə bir bölgü yuxarı qalxır. Bu göstərir ki, havadakı oksigenin həcmi onun 1/5-i qədərdir, yəni təqribən 20 faizdir. Yüklə 203,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|