Dərslikdə peşəkar səviyyədə yerinə yetirilən təreümənin əsasları ali məktəb tələbələrinə təqdim olunmuşdur
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
zamanı açıqlanmış hər cür informasiyalarla bağlı və bütün insanlardan tələb olunan tam məxfiliyi qorumağa borcludurlar” (70). Onlar həm də «konfrans dilmancları kimi öz vəzifələrini yerinə yetirərkən əldə etdikləri məxfi məlumatdan hər hansı şəxsi mənfəət götürməkdən çəkinməlidirlər». Həmin fikir irland tərcüməçi və dilmancları üçün də mütləq etik qaydalardan biri sayılır: «Tərcüməçi sifarişçilərlə işgüzar münasibətlərində ehtiyatlı və etibarlı olmalıdır, işinin gedişində əldə ediləsi məxfi məlumatı açıb yaymamalı və ya ondan mənfəət götürməməlidir» (72). «Sinxron Tərcüməçilərin Beynəlxalq Birliyinin Peşə Etikası üzrə Qaydaları» hətta müqavilə müddəti başa çatandan sonra da bu məxfi məlumatın sirr olaraq qalmasını tələb edir: «Tərcüməçi peşə sirrini saxlamalıdır. Heç vaxt onlar öz vəzifələrini yerinə yetirərkən əldə etdikləri və ümumi şəkildə hamıya aşkarlanmayan məlumatı heç kəsə bildirməməlidirlər. Onlar bu məsuliyyətdən öz müqavilə müddətləri bitdikdən sonra da azad deyillər» (70). Məsələ ilə bağlı Azərbaycanda vəziyyət necə tənzimlənir? Əvvəla, bizim qanunlarda tərcüməçilərin məxfiliyi qorumasını tələb edən xüsusi bir müddəa öz əksini tapmamışdır, çünki tərcümə və tərcüməçi fəaliyyəti haqqında qanun yoxdur. Yalnız tərcüməçi ilə müqavilə bağlayan ayrı-ayrı sifarişçilər məxfilik məsələsini müqavilə mətninə daxil edə bilirlər. Azərbaycanda tərcümə təcrübəsində bir çox hallarda sifarişçilə tərcüməçi arasındakı münasibətlərin, qoyulan şərtlərin yazılı sənədə deyil, daha çox «kişi sözü»nə əsaslandığım nəzərə alsaq, məxəz mətndəki sirrin qorunub saxlanmasının demək olar ki, tərcüməçinin öz vicdanının ixtiyarına buraxılması və peşəkarlığına əsaslanması qənaətinə gələ bilərik. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, 7 sentyabr 2004-cü ildə Azərbaycan 60 Respublikasının «Dövlət sirri haqqında» 733-IIQ saylı qanunu qəbul edilmişdir (101). Bu qanunda tərcümə haqqında bəhs olunmasa da, hansı növ məlumatların dövlət sirri olmasını bilmək hamı üçün, xüsusilə də tərcüməçilər üçün vacibdir. Tərcüməçilər qarşısında qoyulan ən vacib tələblər sırasına orijinala sadiqlik və dəqiqlik də daxil edilir. Eyni zamanda onlardan tələb olunur ki, hədəf mətni oxuculara və ya dinləyicilərə səliqəli şəkildə təqdim etsinlər. «Bədii Tərcüməçilərin Avropa Etik Qaydaları»nda oxuyuruq: «Tərcüməçi müəllifin və ya müəllif hüquqlarına məxsus şəxsin israrlı icazəsi olmadan müəllifin fikirlərinə və ya sözlərinə hər hansı dəqiq olmayan dəyişikliklər etməkdən və mətnə ixtisarlar və ya əlavələr etməkdən çəkinməlidir» (51). Tərcümədə sadiqlik məsələsi «İrland Tərcüməçilər və Dilmanclar Birliyi»nin etik kodeksində öz əksini aşağıdakı kimi tapmışdır: «Tərcüməçi orijinal mətnin adekvat tərcüməsini təmin etmək üçün öz qabiliyyətinin son həddinədək çalışmalıdır ki, bu da onun öz şəxsi şərhindən, rəyindən və ya təsirindən tamamilə azad olmalıdır. Orijinal mətni ciddi şəkildə dəyişə bilən hansısa əlavə və ya ixtisar etməmişdən əvvəl sifarişçinin razılığını almaq lazımdır» (72). Dəqiqlik anlayışı həm fikrin dəqiq çatdırılmasına, həm də müqavilədə göstərilmiş vaxtda tərcümənin hazır şəkildə təhvil verilməsinə, yəni vaxta görə dəqiqliyə rəğmən işlənilir. «Sinxron Tərcüməçilərin Beynəlxalq Birliyinin Yazılı müqavilə əsasında yerinə yetirilən tərcümə üçün etik qaydaları»nda bu məsələ 2-ci maddəyə daxil edilmişdir: «Müqavilə ilə işləyən tərcüməçinin işi mümkün qədər yüksək keyfiyyətə malik olmalıdır. Müqavilə ilə işləyən tərcüməçi öz səriştəsindən kənar hesab etdiyi tapşırıqdan imtina etməlidir. O həm də işin təhvil verilməsi üçün 61 müəyyən olunmuş vaxta hörmət göstərməli, müştəri ilə razılaşdığı şərtlərə əməl etməlidir. O, tərcümənin keyfiyyətinə kömək edə bilən sənədləri və mənbələri də müştəridən ala bilər» (70). «Sinxron Tərcüməçilərin Beynəlxalq Birliyinin Peşə Etikası üzrə Qaydaları»nda deyilir ki, «birliyin üzvləri eyni vaxtda yerinə yetirilmək üçün bir neçə iş götürməməlidirlər» (70). Etik qaydalarda tərcüməçidən öz peşəsini təkmilləşdirmək, həmkarlarını istiqamətləndirmək və dəstəkləmək tələb olunur. Tərcüməçilər rəqabətə gətirib çıxaran işlə məşğul olmamağa çağırılır, öz həmkarlarının rəyinə hörmət etməsi məsləhət görülür. Bəzi ölkələrdə tərcüməçilərin bir- birilə əlaqəsi olmadığına görə tərcüməçi əməyinin qiymətləndirilməsində xoşagəlməz hallar baş verir. Məsələn, işlərini görmüş tərcüməçinin haqqını layiqincə ödəmədən növbəti dəfə başqa bir tərcüməçini işə cəlb etmək müştəri üçün heç də çətin olmur. Tərcüməçilər isə bir-birlərini həmin sifarişçi barəsində xəbərdar etsələr, xoşagəlməz təcrübələrin sayı da azalar. «Sinxron Tərcüməçilərin Beynəlxalq Birliyinin Peşə Etikası üzrə Qaydaları»nda deyilir ki, «öz həmkarlarına mənəvi yardım və dəstək birlik üzvlərinin vəzifəsidir». Təşkilatın «Müqavilə əsasında iş yerinə yetirən tərcüməçilərin etik kodeksi»ndə bu məqam bir daha vurğulanır: «Müqavilə ilə işləyən tərcüməçi peşə həmrəyliyinə xələl gətirən hər hansı bir hərəkətdən çəkinməlidir. Bununla əlaqədar, o, müsabiqə üçün istənilən təklifləri, müəyyən olunmuş normalara uyğun gəlməyən şərait və şərtlər daxilində istənilən işi rədd etməlidir (70). Qəbul olunmuş etik qaydalara əsasən tərcüməçi ictimai marağa zidd bu və ya digər qaydada qanun pozuntusu ilə əlaqələndirilən işi öhdəsinə götürməməlidir. 62 Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|