Dərslikdə yığcam və anlaşıqlı şəkildə müasir beynəlxalq hüququn
Yüklə 11,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
namənin 1-ci maddəsində belə ifadə olunmuşdur: «Hər hansı dövlət tərəfindən öz suverenliyini həyata keçirməklə verilən sığınacağa bütün digər dövlətlər tərəfindən hörmət edilməlidir». Diqqətəlayiq haldır ki, sözügedən hüquq insan hüquqlan sahəsində olduqca mühüm beynəlxalq-hüquqi akt olan Vətəndaş və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktda öz əksini tapmamışdır. Bundan əlavə, vaxtilə BMT Beynəlxalq hüquq komissiyasının sığınacaq hüququna aid normalan məcəllələşdirmək cəhdləri uğursuz olmuşdu və nəticədə 1967-ci ildə yalnız yuxanda adını çəkdiyimiz Bəyannamə qəbul edilmişdi. Ümumi beynəlxalq hüquqa görə, müəyyən şəxslərə dövlət heç bir halda sığınacaq verə bilməz. Belə ki, barələrində sülh əleyhinə cinayət, müharibə cinayəti və ya insanlıq əleyhinə cinayət törətdikləri haqqında kifayət qədər ciddi əsaslar olan şəxslər, habelə qeyri-siyasi cinayət törətdiklərinə görə öz ölkələrində təqib olunan şəxslər sığınacaq hüququndan istifadə edə bilməzlər. Qeyd edək ki, hansı cinayət əməllərinin siyasi cinayətlər kateqoriyasına aid edilməsini sığınacaq verən dövlət özü müəyyən edir. Bir qayda olaraq, siyasi sığınacaq almış şəxslərin hüquqi rejimi vətəndaşlığı olmayan şəxslərin statusu ilə bərabər tutulur. Lakin bəzi dövlətlərin qanunvericiliyində, sığınacaq almış şəxslər üçün mənzil, işədüzəlmə və s. ilə bağlı güzəştlər müəyyən edilmişdir. Dövlətin hər hansı bir şəxsə siyasi sığınacaq verməsi bir su*a beynəlxalq-hüquqi nəticələr doğurur: 1) dövlət sığınacaq verdiyi şəxsi geri verə bilməz; 2) dövlət sığınacaq verdiyi şəxsə onun hər hansı bir ölkədə hüquqlan pozulan zaman diplomatik müdafiə təmin edə bilər (daha doğrusu, kvazidiplomatik müdafiə, çünki diplomatik müdafiə dövlətin yalnız öz vətəndaşlarına göstərilə bilər); 3) dövlət sığınacaq verdiyi şəxsin fəaliyyətinə görə məsuliyyət daşıyır, yəni o, həmin şəxsin tərk etdiyi dövlətə qarşı zorakılıq aktları törətməsinə yol verməməlidir. 99 XII FƏSİL BEYNƏLXALQ MÜQAVİLƏLƏR HÜQUQU L Beynəlxalq müqavilələr hüququnun anlayışı və mənbələri Beynəlxalq müqavilələr hüququ beynəlxalq müqavilələrin bağlanması, icrası və xitam olunması qaydasını nizama salan beynəlxalq-hüquqi normaların məcmusuna deyUir. Beynəlxalq müqavilələr hüququ beynəlxalq hüququn apancı sahəsi hesab olunur. Bunu belə izah etmək olar: əgər beynəlxalq hüququn bütün həyatı, əsas etibarilə, müqavilə ilə nizama salınırsa, müqavilənin özünün bütün həyatı isə məhz indi nəzərdən keçirdiyimiz beynəlxalq müqavilələr hüququ ilə nizama salınır. Beynəlxalq hüququn istənilən sahəsində biz müvafiq müqavilənin necə və nə vaxt qüvvəyə mindiyi, hansı ərazidə qüvvədə olması, etibarlılığı, təfsiri, hansı əsaslarla xitam oluna bilməsi və s. kimi suallarla qarşılaşınq. Bütün bu suallara beynəlxalq müqavilələr hüququ cavab verir. Beynəlxalq müqavilələr hüququ uzun müddət ərzində beynəlxalq adət normalanna söykənmişdir. Müqavilələrin bağlanması, qüvvədə olması, təfsiri və xitam olunması ilə bağlı dövlətlərin dəfələrlə təkrar olunan və eyni cür praktikası nəticəsində müəyyən normalar təşəkkül tapmışdır. Bu normalann böyük əksəriyyəti bu gün də beynəlxalq hüquqi adətlər kimi qüvvədədir. Sonralar bu adət normaları bir yerə toplanmış və məcəllə şəklinə salınmışdır. Beynəlxalq müqavilələr hüququ sahəsində ilk belə məcəllələş- dirilmiş akt Müqavilələr haqqında Havana Konvensiyası olmuşdur; 100 1928-ci ildə bağlanmış bu Konvensiya yalnız Latın Amerikası ölkələri arasında qüvvədə olmuşdur. Beynəlxalq müqavilolər hüququ sahəsində hazırda iki əsas akt mövcuddur: 1) Beynəlxalq müqavilələr hüququ haqqında 1969-cu il Vyana Konvensiyası və 2) Dövlətlər və beynəlxalq təşkilatlar arasında və beynəlxalq təşkilatlar arasında müqavilələr hüququ haqqında 1986-cı il Vyana Konvensiyası. Əslində bu iki Konvensiyadan yalnız birincisi beynəlxalq müqavilələr hüququnun mənbəyi sayıla bilər, çünki ikinci Konvensiya hələ qüvvəyə minməmişdir. Beynəlxalq müqavilələr hüququnun mühüm mənbəyi kimi müvafiq beynəlxalq adət normalarını da qeyd etmək lazımdır, əvvəla ona görə ki, bəzi dövlətlər indiyə qədər 1969-cu il Konvensiyasının iştirakçısı deyillər; ikincisə isə, bir sıra məsələlər (müharibələrin beynəlxalq müqavilələrə təsiri və s.) bu Konvensiyada öz əksini tapmamışdır. Yeri gəlmişkən, sözügedən Konvensiyalann hər ikisində birbaşa qeyd olunur ki, bu konvensiyalann müddəalannda öz həllini tapmayan məsələlər əvvəlki kimi beynəlxalq adət hüququ normaları ilə nizama salınır. 2. Beynəlxalq müqavilənin anlayışı Beynəlxalq müqavilənin tərifini beynəlxalq hüququn mənbələrini şərh edərkən biz vermişdik. Lakin yuxanda göstərilmiş hər iki konvensiya müqaviləyə bir qədər başqa cür tərif verir; yəni beynəlxalq müqavilə hüququ ilə bağlı aşağıda nəzərdən keçirəcəyimiz bütün normalar yalnız bu tərifə uyğun gələn beynəlxalq müqavilələrə şamil olunur. Hər iki Konvensiyanın 2-ci maddəsinə görə: beynəlxalq müqavilə - dövlətlər və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən yazılı formada bağlanan və beynəlxalq hüquqla nizama salınan beynəlxalq razılaşmadır; bu razılaşmanın bir və ya iki və yaxud daha çox bir-biri ilə bağlı aktlarda ehtiva olunması və nə cür adlandırılması əhəmiyyət kəsb etmir. BeləlUdə, şifahi sazişlərə («centlmen sazişləri») və habelə döv- lətdaxili hüquqla nizama salınan müqavilələrə (məsələn, kommer 101 Yüklə 11,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|