1951-ci il Konvensiyasında (33-cü maddə) öz əksini tapmış və
sonralar beynəlxalq adət nomıasma çevrilmiş prinsipə görə, dövlət qaçqını
onun həyatına və azadlığına təhlükə olan ölkəyə qaytarmamalıdır
{non-refoulement prinsipi).
Bu prinsip habelə «Qaçqınlann və məcburi köçkünlərin (ölkə
daxilində köçürülmüş şəxslərin) statusu haqqında» Qanunda təsbit
olunmuşdur. Qanunun 5-ci maddəsinin 2-ci hissəsinə əsasən, «qaç- qın...
onun həyat və ya azadlığını təhlükə gözləyən ölkəyə heç bir halda
göndərilmir və ya məcburi qaytanlmır».
Bundan əlavə, dövlətlər sərhədi qanunsuz keçdiyinə görə qaçqını
məsuliyyətə cəlb etməməlidirlər və ya onu məsuliyyətdən
azad etməlidirlər
(bax habelə: «Qaçqınların və məcburi köçkünlərin (ölkə daxilində
köçürülmüş şəxslərin) statusu haqqında» Qanunun 5-ci maddəsinin 1-ci
hissəsi).
Konvensiyaya və habelə ümumi beynəlxalq hüquqa görə. Aşağıdakı
şəxslərə
qaçqın statusu verilmir:
a)
barələrində sülh əleyhinə cinayət, müharibə cinayəti və ya insanlıq
əleyhinə cinayət, yaxud Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məqsəd və
prinsiplərinə zidd əməllər törətdikləri haqqında kifayət qədər ciddi əsaslar
olan şəxslər;
b)
dövlətin ərazisinə gələnə qədər onun hüdudlarından kənarda
qeyri-siyasi xarakterli ağır cinayət törətmiş şəxslər.
1951-ci il Konvensiyasında müəyyən olunmuşdur ki, şəxs
qaçqın
statusunu
aşağıdakı hallarda
itirir:
a)
vətəndaşı olduğu və ya daimi yaşadığı dövlətin himayəsindən
könüllü surətdə
yenidən istifadə etdikdə;
b)
öz vətəndaşlığından məhrum olub onu könüllü surətdə yenidən əldə
etdikdə;
c)
indi yaşadığı dövlətin və ya hər hansı başqa bir dövlətin
vətəndaşlığını qəbul etdikdə və yeni vətəndaşı olduğu dövlətin
himayəsindən
istifadə etdikdə;
ç) təqiblərdən qorxduğuna görə tərk etdiyi və ya hüdudlanndan
kənarda qaldığı dövlətdə könüllü surətdə yenidən məskunlaşdıqda;
d)
qaçqın kimi tanınmasına əsas venniş hallar aradan qalxdığına görə
vətəndaşı olduğu dövlətin himayəsindən
daha imtina edə bilmədikdə;
95