Dərslikdə yığcam və anlaşıqlı şəkildə müasir beynəlxalq hüququn
Yüklə 11,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
Konvensiyaya əsasən, dövlət heç bir şəxsi və ya şəxslər QRU- punu irqi, etnik, dini və ya siyasi əsaslara görə öz vətəndaşlığından məhrum edə bilməz. Apatridlər Konvensiyanın iştirakçı dövlətlər tərəfindən pozulmasına dair şikayətlərlə Qaçqınların işi üzrə BMT Ali Komissarına müraciət edə bilərlər. 3. Əcnəbilərin hüquqi rejimi Əcnəbilər - müəyyən dövlətin ərazisində yerləşən^ lakin həmin dövlətin vətəndaşları olmayan və başqa bir dövlətin vətəndaşları olan şəxslərdir, ((Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqi vəziyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 2-ci maddəsinə görə, «əcnəbilər - Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmayan və başqa dövlətin vətəndaşlığına mənsub olan şəxslərdir». Hər bir dövlət öz ərazisinə əcnəbilərin gəlməsi, onlann bu ərazidə müvəqqəti və ya daimi yaşaması və fəaliyyəti ilə bağlı bütün məsələləri müstəqil həll edir. Bununla belə, dövlət bu zaman öz beynəlxalq öhdəliklərini, xüsusilə insan hüquqları sahəsindəki müqavilələri nəzərə almaya bilməz. Dövlətin əcnəbilər üçün müəyyən etdiyi hüquq və vəzifələrin məcmusu aəcnəbilə- rin rejimi» termini ilə ifadə olunur. Əcnəbilərin üç cür hüquqi rejimi mövcuddur: 1) milli rejim - əcnəbilərə, müəyyən məhdudiyyətlərlə, dövlətin öz vətəndaşları ilə bərabər status verilməsi. Məsələn, «Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqi vəziyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən, əcnəbilər Azərbaycan Respublikasının siyasi partiyalarının üzvü ola bilməzlər (20-ci maddə); dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarına seçkilərdə iştirak edə və onlara seçilə və həmçinin ümumxalq səsvermələrində (referendumlarda) iştirak edə bilməzlər (21-ci maddə); hərbi mükəlləfiyyət daşımırlar (22-ci maddə). 2) ən əlverişli rejim - bu halda əcnəbilərə hər hansı bir sahədə istənilən üçüncü dövlətin vətəndaşlarına verilən hüquqlar verilir. 90 Belə rejimdə əcnəbilərin hüquq vo vəzifələrinin məcmusu bütün əcnəbi dövlətlər üçün eynidir, lakin əksər hallarda o, milli rejimdə olduğundan azdır. 3) xüsusi rejim - əcnəbilərə hər hansı bir sahədə dövlətin öz vətəndaşları üçün həmin sahədə nəzərdə tutulduğundan fərqli hüquqların verilməsi (habelə vəzifələrin nəzərdə tutulması). Məsələn, müqavilə əsasında bir dövlətin ərazisində yerləşdirilmiş başqa bir dövlətin hərbi qulluqçuları üçün, adətən, xüsusi hüquqi rejim nəzərdə tutulur. Heç bir dövlətdə əcnəbilərin rejiminin hər hansı bir növü mövcud deyildir. Adətən, bir sahədə milli rejim, digər bir sahədə isə xüsusi rejim və s. nəzərdə tutulur. Çox hallarda dövlətin ərazisində əcnəbilərin xüsusi kateqoriyaları da olur; bunlar miqrant işçilər, qaçqınlar və sığınacaq almış şəxslərdir. 4. Miqrant işçilər Miqrant işçilər - iqtisadi səbəblər üzündən könüllü olaraq başqa dövlətin ərazisinə golmiş vo orada ödonişli fəaliyyətlə məşğul olan şəxslərdir. Onlar bir sıra ölkələrin iqtisadiyyatında və xidmət sferasında olduqca mühüm rol oynayırlar. Bütün ölkələr üzrə miqrant işçilərin sayı indi 50 milyondan artıqdır. Miqrant işçilərin və onların ailə üzvlərinin hüquqlarını qorumaq məqsədilə bir sıra beynəlxalq müqavilələr bağlanmışdır. Beynəlxalq Əmək Təşkilatı çərçivəsində iki konvensiya - l949-cu ildə qəbul edilmiş 97 nömrəli Konvensiya və 1975-ci ildə qəbul edilmiş 143 nömrəli Konvensiya mövcuddur. Avropa Şurasının üzvləri 1977-ci ildə Miqrant işçilərin hüquqi statusu haqqında Avropa Konvensiyasım imzalamışlar. Nəhayət, məsələnin aktuallığını nəzərə alaraq, 1990-cı ildə BMT Baş Məclisinin 45/158 nömrəli qətnaməsi ilə Bütün miqrant işçilərin və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Beynəlxalq Konvensiya qəbul edilmişdir. Konvensiya 2003-cü ildə qüvvəyə minmişdir, onu bu günə 91 kimi ratifikasiya cdonlor iso, əsason, inkişaf etməkdə olan ölkələrdir (Azərbaycan Respublikası, Bosniya-Herseqovina, Misir, Mərakeş, Uqanda, Şri Lanka və b.). Konvensiyanın əsas ideyası ondan ibarətdir ki, müvafiq dövlətlər miqrant işçilərə və onların ailə üzvlərinə beynəlxalq səviyyədə tanınmış əsas insan hüquqlarını təmin etməlidirlər. Onlann öz əvvəlki ölkələri ilə mədəni əlaqələr saxlamasına maneə törədilməməlidir. Konvensiya qaçqınlara və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə şamil olunmur. 5. Qaçqınların hüquqi rejimi Hər şeydən əvvəl qeyd edək ki, məlum səbəblər üzündən gündəlik dilimizə hopmuş və təəssüf ki, ümumişlək sözə çevrilmiş «qaçqın» ifadəsi universal beynəlxalq hüquqda qəbul olunmuş «qaçqın» termini ilə üst-üstə düşmür. Uyğunsuzluq burada özünü əsas iki məsələdə göstərir. Birincisi, beynəlxalq hüquqda qaçqın yalnız öz ölkəsinin ərazisindən başqa bir dövlətin ərazisinə məcburən köçmüş şəxslərə deyilir. İkinci məsələ isə qaçqın statusu almaq üçün zəruri olan əsaslarla bağlıdır. Mövcud beynəlxalq hüquq bu məsələyə məhdud yanaşır və bilavasitə müharibə nəticəsində öz yaşayış yerini tərk etmiş adamlan qaçqın kimi qəbul etmir. Bəs beynəlxalq hüquqda qaçqın kimdir? Bu suala Qaçqınların statusu haqqında 1951-ci il Konvensiyası və ona cüzi dəyişikliklər etmiş Qaçqınların statusuna dair 1967-ci il Protokolu cavab verir. Beləliklə: qaçqın - irqi mənsubiyyətinə, dini etiqadına, vətəndaşlığına, müəyyən sosial qrupa mənsub olmasına və ya siyasi əqidəsinə görə təqiblərin qurbanı olmaqdan əsaslı qorxduğu üçün vətəndaşı olduğu ölkədən kənarda qalan və həmin qorxu üzündən bu ölkənin himayəsindən istifadə edə bilməyən və ya istifadə etmək istəməyən və ya müəyyən vətəndaşlığı olmadığı halda öz daimi yaşadığı ölkəsindən kənarda qalan, həmin qorxu üzündən oraya qayıda bilməyən və ya qayıtmaq istəməyən şəxsdir. 92 Yüklə 11,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|