Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan

Azərbaycan üçün bazar iqtisadiyyatı modelinin seçilməsi 

azalması hesabına baş vermişdir. 

Hal-hazırda  Azərbaycan  iqtisadiyyatının  dünya  bazarına  daxil 

olması  üçün  onun  qarşısında  istehsalın  bərpa  edilməsi  və 

səmərəliliyinin  artırılması,  rəqabət  qabiliyyətli  istehsalın  yaradılması 

məsələləri  durur.  Bu  baxımdan  bazarın  İsveç  modeli  də  Azərbaycan 

üçün əlverişli ola bilməz. 

Bazar  iqtisadiyyatının  müxtəlif  modelləri  arasında  Azərbaycan 

üçün alman modelinin - sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı modelinin 

seçilməsi  daha  məqsədəuyğundur.  Bu  modelin  bir  çox  xaraK-  terİK 

xüsusiyyətləri Azərbaycan reallığında öz əKsini tapır. 

Birinci -

 həqiqətən Azərbaycanda müxtəlif müİKİyyət və təsərrüfat 

formalarına  əsaslanan  qarışıq  iqtisadiyyatın  formalaşması  prosesinin 

getməsi,  burada  xüsusi  və  dövlət  müİKİyyəti  formalarının  səmərəli 

fəaliyyəti üçün bərabər təsərrüfatçılıq mühitinin yaradılması; 

İ K İ n c i  

-

  Azərbaycanda  bu  gün  iqtisadiyyatın  dövlət  tərəfindən 

tənzimlənməsi prosesinin çox güclü olması, 

ÜK 

növbədə iqtisadiyyatın 

böhran  vəziyyətindən  çıxarılması,  iqtisadi  artımın  tə'-  min  edilməsi, 

iqtisadiyyatda 

struKtur 

dəyişİKİİKİərinin 

həyata 

Keçirilməsi, 

məhsulların  həm  daxili,  həm  də  xarici  bazarlarda  rəqabət  qabiliyyətli 

olması üçün əlverişli şərait yaradılması; 

üçüncü  -

 

tənzimlənməni  nəinKİ  maKroiqtisadi  səviyyədə,  hətta  bir  çox 

hallarda  bazar  subyeKtlərinin  fəaliyyətlərinin  hələ  normal  bazar 

təsərrüfatının  tam  mə’nada  yaranmaması  ilə  əlaqədar,  mİKroiqtisadi 

səviyyədə tənzimlənməsinin həyata Keçirilməsi; 

dördüncü

  -  xalqımızın  mentaliteti,  tarixən  ictimai  ən'ənələrin  bizdə 

güclü  olması,  bir  çox  sosial  problemlərin  dövlət  tərəfindən  həll 

olunması  ən'ənələrinə  alman  modelinin  sosial-siyasətinin  daha  çox 

uyğun gəlməsi; 

beşinci  -

  Azərbaycanda  azad  rəqabətin  dövlət  tərəfindən 

tənzimlənməsi və qorunması; 

altıncı  -

  işsizlərin  sayının  minimum  həddə  çatdırılmasını  qarşısına 

məqsəd  qoyan  məşğulluq  siyasətinin,  bu  gün  Azərbaycanda  həyata 

Keçirilən iqtisadi siyasətin tərKİb hissəsi olmasıdır. 

Bazar  iqtisadiyyatının  alman  modelinin  Azərbaycanda  tətbiq 

edilməsinin  ən  mühüm  arqumentlərindən  biri,  Almaniyada  da  bizdə 

olduğu Kİmi, sosial-iqtisadi inKİşafın mərKƏzləşdirilmiş təsərrüfatdan 

sosial yönümlü bazar təsərrüfatına doğru irəliləyişidir. BeləlİKİə, bizim 

öİKənin şəraiti üçün daha müvafiq və daha əlverişli bazar iqtisadiyyatı 

modeli, sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı modeli ola bilər. 

209 

---

Bazar infrastruKturu 

XI

 

FƏSIL

,

 BAZAR 

INFRASTRUKTURU 

§1. Bazar infrastruKturu və onun 

iqtisadiyyatda rolu 

İnfrastruKtur  anlayışı,  öz  hərfi  mə'nasına  görə  iqtisadi  sistemin  əsası, 

onun daxili quruluşu Kİmi başa düşülür. İI

K

 dəfə bu ifadə iqtisadi təhlildə 

XX 

əsrin əvvəllərində silahlı qüvvələrin həyat fəaliyyətini təmin edən obyeKt və 

tİKİliləri ifadə etməK 

üçün 

işlənilmişdir. 

Müasir  iqtisadi  inKİşaf  baxımından  infrastruKtur  anlayışı  dərin 

məzmuna malİKdir. Ən ümumi mə'nada infrastruKtur dedİK- də, həm 

bütövlÜKdə  iqtisadiyyatın,  həm  də  onun  ayrı-ayrı  bölmələrinin 

normal fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaradan və bu məqsədə xidmət 

edən sahələrin məcmusu başa düşülür. 

İnfrastruKturun  əsäs cəhətlərindən biri onun fərdi yox, 

KO

I-

 

leKtiv 

və  ictimai  tələbatların  ödənməsinə  xidmət  etməsidir.  Bundan  əlavə, 

iqtisadiyyatın  infrastruKturu  həm  də  ictimai  təKrar  istehsalın  bütün 

fazaları:  istehsal,  bölgü,  mübadilə  və  istehlaK  arasında  qarşılıqlı 

əlaqələrin formalaşmasına yönəlmişdir. 

MaKroiqtisadi  səviyyədə  istehsal  və  sosial  infrastruKturlar  bir- 

birlərindən  fərqləndirilir.  İstehsal  infrastruKturuna  öİKənin  maddi 

istehsalı ilə bilavasitə əlaqədar olan sahələr - eleKtroenergetİKa, rabitə, 

nəqliyyat, elmi-texnİKİ informasiya və s. aid edilir. Sosial İnfrastruKtur 

iş qüvvəsinin təKrar istehsalı və 

Ö

İ

KƏ

 əhalisinin həyat fəaliyyəti üçün 

normal  şəraitin  yaradılmasına  xidmət  edir.  Buraya  tədris,  səhiyyə, 

sosial təminat və s. Kİmi sahələr daxildirlər. 

Bu  deyilənlərlə  yanaşı,  iqtisadi  ədəbiyyatda  bütövlÜKdə 

iqtisadiyyatın  KonKret  sahələrini  xaraKterizə  edən  infrastruKtur 

anlayışı  da  işlədilir.  Bu  baxımdan,  məsələn,  nəqliyyat  sahəsinin 

infrastruKturuna - Körpülər, Kanallar, tunellər, yollar, gəmi tərsanələri 

və s; səhiyyənin infrastruKturuna - xəstəxanalar, polİKİi- nİKalar, tibbi 

diaqnostİKa  mərKəzləri  və  S;  tədrisin  infrastruKturuna  -  ali  və  orta 

ixtisas məKtəbləri və s. aid edilirlər. 

BütövlÜKdə İnfrastruKturun məzmunu haqqında deyilənlər bazar 

iqtisadiyyatının  müstəqil  quruluşu  Kİmi  fəaliyyət  göstərən  bazar 

İnfrastruKturu  anlayışına  da  aiddir.  Belə 

K

İ,

 

bazar  infrastruKturu 

dedİKdə,  iqtisadiyyatın  ümumi  quruluşunun  bazar  sisteminə  xidmət 

edən və onun fəaliyyəti üçün zəruri şərait yaradan tərKİb hissəsi başa 

düşülür. 

Mə'lumdur Kİ, inKİşaf etmiş bazar sistemi çox mürəKKəb və zəngin 

quruluşa malİKdir. Müasir bazar münasibətləri şəraitində 

210 

---