Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Firma (müəssisə) və onun fəaliyyət mexanizmi. Menecmentin nəzəri əsaslan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Firma (müəssisə) və onun fəaliyyət mexanizmi. Menecmentin nəzəri əsaslan
- İ s t e h s a l m e n e c m e n t i
- B a z a r m e n e c m e n t i ( m a r K e t i n q )
- §5. Azərbaycanda firmanın (müəssisənin) fəaliyyət xüsusiyyətləri
Firma (müəssisə) və onun fəaliyyət mexanizmi. Menecmentin nəzəri əsaslan dırmaq, göstərilən altı əsas funKsiyanm düzgün gedişini tə'min etməKdən ibarətdir. Onun fİKrincə, idarəetmə təcrübəsi özünə bunları daxil etməlidir: əvvəlcədən görməK, təşKİl etməK, sərəncam verməK, razılaşdırmaq, nəzarət etməK. A.Fayol tarixdə ÜK dəfə menecmentə sistemli baxış, onu funn- sional əlamətlərinə, operativ planlaşdırma, təqvimi tənzimləmə, idarəetmə Koordinasiyası və təşKİlə nəzarətə əsasən təhlil etmişdir. Teylorun və Fayolun irəli sürdÜKİəri idarəetmə prinsiplərindən hazırda da geniş istifadə olunur. Bu, onlar tərəfindən irəli sürülmüş prinsiplərin ən'ənəvi olub, bütün müəssisələr üçün universal xaraKter daşıması ilə izah olunur. MenecerlİK nəzəriyyəsi sonraKi dövrlərdə daha da təKmilləşdi- rilmiş və öz ƏKSini çox müxtəlif təzahür formalarında tapmışdır. Müxtəlif problemlər müxtəlif formalarda ön plana çəKİlmişdir. 50- 60-cı illərdə idarəetmənin təşKİlati struKturu diqqət mərKəzində durmuşdur. 60-70-ci illərdə strateji planlaşdırma baş verir. 80-cı illər isə qabaqcıl Qərb firmalarının strateji planlaşdırmadan strateji idarəetməyə KeçməKİə xaraKterizə olunurdu. Menecmentdə yeni istiqamət insan münasibətləri məKtəbi ilə bağlıdır. Bu məKtəbin inKİşafında çox böyÜK xidməti olan şəxslər AmerİKa alimləri Meri Follet və Elton Meyo hesab olunur. Onlar psixologiya və sosiologiyanın nailiyyətlərindən istifadə edərəK işçilərin geniş surətdə müəssisənin idarə olunmasına, əməK həyatının məzmununun və Keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına, hər bir insandan onun potensial imKanına uyğun olaraq daha səmərəli istifadəyə görə qiymətli praKtİKİ təKİiflərini işləyib hazırlamışlar. Ümumiyyətlə, bütövlÜKdə menecmentin quruluşu üç əsas hissəyə ayrılır: istehsal menecmenti, maliyyə menecmenti, bazar menecmenti və ya marKetinq.
tə'yin edilmiş vaxtda, minimum xərclərlə müəyyən miqdarda və Keyfiyyətdə əmtəə istehsalı ilə məşğul olan idarəetmə sistemidir. M a l i y y ə m e n e c m e n t i - firmanın maliyyə vəsaitlərinin formalaşmasını tə'min edən idarəetmə sistemidir.
fəaliyyətinin idarə olunmasıdır. Firmanın (müəssisənin) əsas məqsədinin necə reallaşdırılacağı menecment üzrə qərarın qəbul edilməsilə bağlıdır. Menecment üzrə qərar qəbul edərKən KonKret müəssisənin fəaliyyətilə bağlı olan daxili və xarici mühitə tə'sir göstərən amillərin hamısı nəzərə alınır. Hazırda menecmentin əsas vəzifələrindən biri daxili 270 Menecment və onun əsas prinsipləri mühiti nəzərə almaqla xarici mühitdə baş verə biləcəK hər cür iqtisadi, siyasi, elmi-texnİKİ və s. dəyişİKİİKİərə uyğunlaşa bilməK üçün uzunmüddətli inKİşaf strategiyasını hazırlamaqdır. Aydındır Kİ, strateji vəzifələrlə yanaşı cari vəzifələrin müəyyənləşdirilməsi və yerinə yetirilməsi də müəssisənin qarşısında duran əsas məqsədin reallaşdırılmasında mühüm əhəmiyyət KƏsb edir.
Mə'lum olduğu Kİmi, Azərbaycan XIX əsrin əvvəllərində Rusiya-İran və Rusiya-TürKİyə müharibələri nəticəsində Rusiya tərəfindən istila edilmişdi və burada müstəmləKƏ rejimi yaradılmışdı. LaKİn XIX əsrin 60-70-ci illərində çarizmin həyata Keçirdiyi burjua islahatları nəticə e'tibarilə sərbəst Kapitaldan və iş qüvvəsindən istifadə üçün, işgüzar adamların təşəbbüsKarlığı üçün yeni imKanlar yaradırdı. Azərbaycanda ticarətin və sənayenin inKİşafı müxtəlif zümrələrin nümayəndələrinin sahibKarlıq fəaliyyətinə cəlb edilməsi ilə müşayiət olunurdu. Bu dövrdə milli sahibKarların ən ali təbəqəsi iqtisadi cəhətdən güclü olan neft sənayesi burjuaziyasının tərKİbinə daxil idi. İn- Kİşafın iİK dövrlərində Azərbaycan neft sənayesinin inKİşafına Kapital qoyuluşlarının ən əsas mənbələrindən biri məhz milli sa- hibKarleu' olmuşlar. Nəticədə, XIX əsrin 90-cı illərinin ortalarında BaKida çıxarılan neftin 15%-dən çoxu H.Z.Tağıyev və Ş.Əsədullayevin İKİ neft firmasının payına düşürdü. XX əsrin əvvəllərində isə milli Kapitalın əhəmiyyəti daha da artdı. 1908-1910- cu illərdə 60-dan çox azərbaycanlı sahibKara 80-dan çox firma mənsub idi. Özü də onlardan SƏKK
İ Z İ ildə bir milyon puddan çox neft çıxaran sahibKarlar qrupuna daxil idi. 1913-1914-cü illərdə 165 neftçıxarma şirKətindən 48-i milli Kapitalın nümayəndələrinə mənsub idi. Birinci Dünya müharibəsinin başlanğıcında 35 azərbaycanlı sahibKarın müxtəlif dərəcələrdən olan 90-a yaxın gəmisi vardı və onlar Xəzər Neft Gəmiləri Donanmasında birinci yer tuturdular. Nəqliyyat vasitələrinin olması onlara nəinKİ böyÜK miqdarda neft məhsullarını daşımağa, həmçinin Rusiyanın və digər öİKƏlərin bazarlarında müvəffəqiyyətlə ticarət etməyə imKan verirdi. Neft sənayesindən əldə olunan məbləğdə vəsait milli sahibKarla- ra təsərrüfatın digər sahələrində: toxuculuqda, eleKtrİK, yeyinti və balıq sənayelərində, gəmi tə'miri sahəsində və s. mühüm mövqelər tutmaq imKanı verirdi. 271 Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|