DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ən zəruri məhsullar və zinət əĢyaları.
- Bir-birini əvəz edən yaxın əmtəələrin mövcudluğu
- Bazarın müəyyən olunması.
- Müvəqqəti mənzərə.
Н. Грегори Менкйу
102 əsaslanaraq, tələbin qiymət elastikliyini müəyyən edən bəzi ümumi qaydaları göstərə bilərik.
tələbin qiymət elastikliyinin aşağı, zinət əşyalarına olan tələb isə elastikliyin yüksək olması ilə xarakterizə olunur. Tibbi xidmətin qiyməti daim yüksəldikdə belə xəstələr həkimə müraciət etməyi çətin ki, azaltsınlar. Əksinə, yaxtanın qiymətinin artması tələbin həcmini əhəmiyyətli dərəcədə azaldar. Səbəb ondan ibarətdir ki, əksər insanlar həkimə getməyə bir zərurət kimi, yaxtaya sahib olmağa isə cah-calal kimi baxırlar. Əlbəttə, bizim məhsulları ən zəruri əmtəə- lərə və zinət əşyalarına aid etməyimizi onların daxili keyfiyyətləri deyil, istehlak əhəmiyyəti müəyyən edir. Möhkəm sağlamlığa malik olan həris dəniz gəzintisi həvəskarı üçün qeyri-elastik tələblə ən zəruri əşya yelkənli qayıqdır, yüksək elastikliklə xarakterizə olunan israfçılıq isə həkimə getməkdir.
olan əmtəələr daha elastik tələblə fərqlənir, çünki istehlakçılar heç bir çətinlik çəkmədən bir məhsulun yerinə digərindən istifadə edə bilirlər. Məs: bir-birini asan əvəz edə bilən məhsullar kərə yağı və marqarindir. Maarqarinin dəyəri dəyişmədiyi halda kərə yağının qiymətinin cüzi artması onun satış həcmini əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq. Əksinə, yaxın əvəzedicisi olmayan yumurtaya olan tələb yəqin ki, yağa olan tələbə nisbətən az elastikdir.
bazarın hüdudlarını bizim müəyyən etməyimizdən asılıdır. Məhdud bazar bir- birini əvəzləyən əmtəələrin asan tapıldığı geniş bazarla müqayisədə tələbin daha elastikliyi ilə seçilir. Məs: geniş əmtəə kateqoriyası kimi qida məhsulları əvəzləyiciləri olmadığından, praktiki olaraq qeyri-elastik tələbə malikdir. Məhdud əmtəə kateqoriyasına aid olan dondurma isə başqa desert məhsulları ilə asan əvəz oluna bildiyindən, daha elastik tələbə malikdir. Daha məhdud kateqoriyaya aid olan vanilli dondurma tamamilə elastik tələblə xarakterizə olunur, çünki dondurmanın başqa növləri praktiki olaraq onun təkmilləşmiş əvəzləyicisidir. Müvəqqəti mənzərə. Uzun vaxt kəsiyində əmtəələrin qiymətinə görə tələbin elastikliyinin əhəmiyyəti yüksəlir. Benzinin qiyməti qalxdıqda ona olan tələb ilk aylarda bir qədər azalır, müəyyən vaxtdan sonra insan daha qənaətcil avtomobil alır, tez-tez ictimai nəqliyyatdan istifadə edir və ya iş yerinə yaxın yerə köçür. Bir neçə il ərzində benzinə olan tələbin dinamikasına baxdıqda görürük ki, onun istehlakı əhəmiyyətli dərəcədə azalmışdır. Qiymətə görə tələbin elastikliyinin hesablanması İqtisadçılar tələbin qiymət elastikliyini faiz ifadəsində tələbin həcminin dəyişməsinin faiz ifadəsində qiymətin dəyişməsinə nisbəti kimi hesablayırlar. Tələbin qiymət elastikliyi =
%
дяйишмяси,
гиймятин %
дяйишмяси, щяжминин
тялябин
Економиксин принсипляри
103 Fərz edək ki, 1 stəkan dondurmanın qiyməti 2,00 dollardan 2,20 dollara qalxmışdır, indi ayda 10 stəkan deyil, 8 stəkan dondurma alırsız. Biz faizlə ifadə olunmuş qiymətin dəyişməsini hesablayaq. Qiymətin dəyişməsi = % 10
00 , 2 ) 00 , 2 20 , 2 (
Uyğun olaraq, faiz ifadəsində dondurmaya olan tələbin həcmini dəyişməsini müəyyən edirik. Tələbin həcminin dəyişməsi = % 20 % 100
10 ) 8 10 (
Bu halda qiymətə görə tələbin elastikliyi təşkil edəcəkdir: Tələbin qiymət elastikliyi = 2 %
% 20 Bizim misalda qiymətə görə tələbin elastikliyi 2-dir. Bu o deməkdir ki, tələbin həcminin dəyişilməsi əmtəənin qiymətinin dəyişməsindən 2 dəfə çoxdur.
Beləliklə, əmtəəyə olan tələbin həcmi onun qiymətinə əks mütənasibdir, faiz ifadəsində tələbin həcminin dəyişməsi həmişə faiz ifadəsində qiymətin dəyişməsinə əksdir. Bizim misalda faiz ifadəsində əmtəənin qiymətinin dəyiş- məsi müsbət 10% (qiymətin artması), faiz ifadəsində tələbin həcminin dəyişməsi mənfi 20% (tələbin azalması) təşkil edir. Bu səbəbdən də qiymətə görə tələbin elastikliyi bəzən mənfi ədəd hesab olunur. Bu kitabda biz təcrü- bədə ümumi qəbul olunmuş qaydanı əsas götürərək, qiymət elastikliyini müsbət ədəd hesab edəcəyik (riyaziyyatçılar bunu mütləq qiymət adlandırar- dılar). Belə bir şəraitdə qiymətə görə tələbin elastikliyinin böyük əhəmiyyəti qiymət dəyişkənliyi ilə müqayisədə tələbin həcminin daha çox dəyişməsinə mütənasibdir.
Adətən iqtisadçılar tələb əyrilərini onların elastikliyinə uyğun olaraq təsnifl edirlər. Əgər elastiklik 1-dən yuxarıdırsa, əmtəəyə olan tələb elastik kimi qiymətləndirilir. Yəni, faiz ifadəsində əmtəənin miqdarının dəyişməsi faiz ifa- dəsində onun qiymətinin dəyişməsindən nisbətən yüksəkdir. Tələbin elastikliyi 1-dən aşağı olduqda, tələb qeyri-elastik adlanır. Başqa sözlə, əmtəənin miqda- rının dəyişməsi onun qiymətinin dəyişməsindən nisbətən aşağıdır. Əgər elas- tiklik 1-ə bərabərdirsə, əmtəənin miqdarı onun qiymətinin dəyişməsinə tam uyğun olaraq dəyişir və tələb vahid elastiklik kimi xarakterizə olunur. Qiymətə görə tələbin elastikliyi əmtəəyə olan tələbin həcminin qiy- mətin dəyişməsindən asılılığını göstərir və o, tələb əyrisinin meylliliyi ilə sıx bağlıdır (II fəslə əlavədə əyrinin meylliyi və elastik məsələlərin izahına bax). Burada böyük barmaq qaydasına əməl etmək sərfəlidir: həmin nöqtədən keçən tələb əyrisi nə qədər çox maillidirsə, tələbin elastikliyi bir o qədər yüksəkdir; Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|