Diyabet Hemfl. Forumu 2016/1

ve izlem sonucunda 6. ayda özbak›m davran›fllar›nda, öz

yeterlilik düzeyinde ve yaflam kalitesinde istatistiksel olarak

anlaml› geliflme sa¤lan›rken glisemik kontrolün deney gu-

runda 3.ayda kendi içerisinde anlaml› geliflme sa¤lanma-

s›na karfl›n 6.ayda gruplar aras›nda fark saptanmam›flt›r

(Chen ve ark., 2015). 

Diyabetli  Bireyi  Nas›l  Güçlendirebiliriz?  Öneriler

Diyabet özyönetim e¤itimi farkl› toplumlarda

farkl› yollarla uygulanabilece¤i ancak güç-

lendirme temelli e¤itimlerde ve bak›m›n

oluflturulacak programlarda afla¤›da belirti-

len spesifik stratejiler kullan›lmas› gerekti¤i

vurgulanmaktad›r. Bu spesifik stratejiler için

öneriler; 

• Hastan›n diyabet yönetimi ile ilgili kararlar-

da karar verici e¤itimci olmamal›!!!, onun ye-

rine tercih önerileriyle hastan›n kendi kade-

rine karar verme flans› verilmeli… (En iyisini

doktor veya hemflire bilir!!!!!)

• Günlük özyönetim kararlar›n› kontrol edil-

meli ve sorumluluklar› onaylanmal›,

• Diyabette yaflam boyu karar alma duru-

munun devaml›l›¤› için bilgi verilmeli,

• Bireysel olarak seçilmifl davran›flsal hedef-

lerin belirlenmesi, uygulanmas› ve sonucu

için hastalar›n çabalar› kolaylaflt›r›lmal›,

• Diyabetle yaflama; klinik, psikososyal, dav-

ran›flsal yönlerini entegre edilmeli (Açl›k Kan

fiekeri, Tokluk Kan fiekeri, HbA1c vs),

• Sosyal ve emosyonel destek f›rsatlar› olufl-

turulmal› ve problem çözmek için oluflturu-

lan bir gruba diyabetli bireyler dahil edilmeli,

• E¤itimlere hastalarla birlikte aile ya da her-

hangi bir sosyal destek sa¤layan bireyin de

kat›l›m› desteklenmeli/sa¤lamal›,

• Hedef grubun etnik, kültürel, dini inançla-

r›na sayg› duyulmal›,

• Hastalar›n konunun uzman›ndan almalar›

gereken di¤er destek ihtiyaçlar› için destek-

lenmeli/yönlendirilmeli (Diyetisyen, psikolo-

ga vs yönlendirme),

• Hastalar›n yaflamlar› boyunca yapacaklar›

diyabet özyönetim davran›fllar›n› belirleme-

Diyabet,  Obezite  ve  Hipertansiyonda  Hemflirelik  Forumu  Dergisi

Cilt  8  •  Say›    1  •  Sayfa  20  •  Ocak  -  Haziran  2016

TTabbllo  2:  Güçlendirme Temelli Davran›fl De¤iflikli¤i 

Protokolüne Amerika Örne¤i, 2005

11..  ad›m:  ‹‹llgiillii  Deneyiimller  Üzeriine  Düflünme  ((~110  dakkiikka)  

• Son oturumdan bu yana belirlenen ve uygulanan (eylem plan›) hedefler 

üzerinde yorumlamada bulunmalar› için grup hastalar› davet edilir.

• Hastalar deneyimlerini pozitif olarak m› negatif olarak m› 

de¤erlendiriyorlar?

• Hastalar bu deneyimden ne ö¤rendiler?

• Hastalar diyabet özyönetimlerine dair ne ö¤rendiler?

• Ö¤rendiklerini bütün özyönetim planlar› ile birlefltirebilirler mi?

2..  ad›m:  Duygunun  Rollünü  TTart›flmakk  ((~110  dakkiikka)

• Grup hastalar› son oturumdan bu yana olan bir fley hakk›nda konuflmak 

ve onlarda ne gibi duygular uyand›rd›¤›n› paylaflmak için davet edilir.

• Bu duygular özyönetim kararlar›n› nas›l etkileyebilmektedir?

3..  ad›m:  Siistematiikk  Probbllem  ÇÇözmeyii  Kavrama  ((~  30  dakkiikka)

• Gruptan bir hasta kendisinin yüzleflti¤i bir problem veya endifle hakk›nda 

konuflmak için davet edilir. 

• Probleme olas› çözümler üretilir.

• Muhtemel çözümleri uygulamay› kolaylaflt›r›c› ö¤eler ve engeller tespit edilir.

• Bireysel, hasta kendi deneyimine ba¤l› çözümün “uyum derecesini” tespit eder.

• Bireysel, hasta özyönetime yönelik belirlenmifl problem ve hedeflere 

dayal› bir eylem plan›n›n tasla¤›n› oluflturur.

• Her hafta hastalar kendilerinin seçti¤i k›sa vadeli hedefe ulaflmaya 

çal›flarak bir öz bak›m deneyimi yürütmek için davet edilir.

4..  ad›m:  Klliiniikk  Sorullar›  Cevaplland›rmakk  ((~  20  dakkiikka)

• Diyabete iliflkin klinik ve sa¤l›k sorular›ndan bahsedilir.

• Kat›l›mc›lar grup içerisinde bilgi paylafl›m› ve al›flveriflinde bulunurlar.

• Kat›l›mc›lar gerekti¤inde sa¤l›k hizmeti çal›flanlar›ndan  (diyetisyen, 

fizyoterapist vs) destek almalar› için teflvik edilir.

• ‹çerik ile hastalar›n davran›fl ve yaflam deneyimlerini bir araya getirme 

yolu olarak tespit edilen her bir klinik alan için psikolojik ve davran›flsal 

yönlerden bahsedilir 

5..  ad›m:  Geriibbiilldiiriim  veriillmesiinii  sa¤llama  ((~  20  dakkiikka)

• Bu oturum ile ilgili faydal› buldu¤unuz fleyler nelerdir?

• Gelecekteki oturumlar› daha iyi yapabilmek ad›na yapabilece¤imiz bir fley var m›? 

• Gelecek hafta bahsetmek istedi¤iniz tart›flmalar veya konu bafll›klar› nelerdir?

Tang TS, Funnell MM, Anderson RM: Gruop education strategies for diabetes 

self-management. Diabetes Spectrum 2006;19:99-1005

---

Diyabet,  Obezite  ve  Hipertansiyonda  Hemflirelik  Forumu  Dergisi

Cilt  8  •  Say›    1  •  Sayfa  21  •  Ocak  -  Haziran  2016

TTaabblloo  33::  Güçlendirme temelli davran›fl de¤iflikli¤i protokolüne Tayvan Örne¤i, 2015

11..    AAdd››m

m::  H

Haassttaann››nn  öözzffaarrkk››nnddaall››¤¤››  iiççiinn  M

Moottiivvaassyyoonnuunn  aarrtt››rr››llm

maass››

• Diyabetli bireyler ile HbA1c, kan bas›nc› ve lipid düzeylerinin normal de¤erleri ile karfl›laflt›rarak tart›fl›lmas›

• K›sa ve uzun vadeli komplikasyon riski ile ilgili kiflisel de¤erlerin tart›fl›lmas›

• Diyet, egzersiz ve ilaç tedavisi gibi uygulad›¤› özbak›m davran›fllar› ile ilgili yaflad›¤› deneyimleri paylaflmas› için 

hastan›n cesaretlendirilmesi

• Diyabetli bireylerin HbA1c, kan bas›nc›, lipid ve olas› komplikasyonlar›n özbak›m davran›fllar›n› nas›l etkiledi¤ini 

göstermek/dile getirmek için hastalara yard›m edilmesi/rehberlik edilmesi

• Öncelikli problemlerin belirlenmesinde ve  özbak›m davran›fllar› problemlerine fark›ndal›¤›n art›r›lmas›nda hastalara 

yard›m edilmesi/rehberlik edilmesi

22..  AAdd››m

m::  PPrroobblleem

mlleerriinn  nneeddeennlleerriinniinn  ddee¤¤eerrlleennddiirriillm

meessii

• Diyabetli bireylerin özbak›m davran›fllar› uygulamalar›n› desteklemek ve engelleyen faktörlerin belirlenmesi için hastalara 

yard›m edilmesi/rehberlik edilmesi. Bunun için örnek yönlendirici sorular;

"Özbak›m davran›fllar›n›z› uygulaman›z› önleyen engeller nedir?"

"Bu engellerden hangisi afl›labilir?"

"Özbak›m davran›fllar›n›z› uygulamak için ne flartlar alt›nda/flartlarda  

gönüllü/isteklisiniz/haz›rs›n›z? "

"Özbak›m davran›fllar›n› uygulad›¤›n›z zaman size destek olabilecek birileri var m›?"

33..  AAdd››m

m::  H

Heeddeeff  BBeelliirrlleem

mee

• ADA taraf›ndan HbA1c, kan bas›nc› ve kan lipidleri ile ilgili önerilen hedefler de¤erlendirilmesi/gözden geçirilmesi

• K›sa, orta ve uzun dönem hedeflerin tart›fl›lmas›

• Diyabetli bireylerin diyabet bak›m› ile ilgili beklentilerini paylaflmalar› için cesaretlendirilmesi

• Diyabetli bireylerin, müdahilcilerin (gruptaki di¤er bireylerin) deste¤iyle ulafl›labilir hedeflerin belirlenmesi için 

cesaretlendirilmesi

44..  AAdd››m

m::  BBiirreeyysseell  Ö

Özzbbaakk››m

m  ppllaannllaarr››nn››nn  ggeelliiflflttiirriillm

meessii

• Diyabetli bireylerin ulafl›labilir hedefleri için en uygun planlar›n seçilmesinde cesaretlendirilmesi,

• Diyabetli bireylerin günlük yaflam aktivitelerine özbak›m planlar›n› dahil etmesi için cesaretlendirilmesi,

• Diyabetli birey ile diyabet e¤itimcisinin karfl›l›kl› Spesifik, Ölçülebilir, Ulafl›labilir, Gerçekçi, Zaman (SMART) stratejileri 

kullanarak bir özbak›m davran›fl› plan›n›n belirlenmesi

• Eriflimi gerekli diyabetle iliflkili sa¤l›k bilgileri, kaynaklar ve hizmetlere sa¤l›k bak›m sa¤lay›c›lar› taraf›ndan sa¤lanmas›.

• E¤er gerekiyorsa, diyabete ile ilgili duygular›n tart›fl›lmas› ve diyabetli bireyin özbak›m davran›fllar›n› düzenlemesinde 

diyabetli bireye nas›l yard›m edebilecekleriyle ilgili önemli aile üyeleri davet edilir.

• Diyabetli bireylere özbak›m davran›fllar›n› kaydetmek için kendini kendini izlem kontrol listesini nas›l kullanabilece¤i gösterilir.

55..  AAdd››m

m  H

Heeddeeffee  uullaaflflm

maa  dduurruum

muunnuunn  ddee¤¤eerrlleennddiirriillm

meessii

• Diyabetli bireylerin hedeflerine ulaflmada ve özbak›m davran›fllar›n› uygulamada yaflam›fl oldu¤u deneyimleri 

yans›tmas›/göstermesi için rehberlik edilmesi. Bunun için örnek yönlendirici sorular;

"Lütfen, geçen hafta özbak›m davran›fllar› uygulaman›zda yaflam›fl oldu¤unuz deneyimleri paylafl›n"

"Hangi engeller ile bafl edebildiniz?"

"Hangi hedeflere ulaflabildiniz?"

"Yaflam›fl oldu¤unuz bu deneyiminizden ne ö¤rendiniz?"

• Hedeflerine ulaflan diyabetli bireylerin övün/övülmesi ve gelecek /yaflanacak problemlerin tekrar çözülmesi için 

1'den 4'e kadar olan ad›mlar› uygulay›n. 

• Hedeflerine ulaflamayan diyabetli bireyler için, hedeflerine neden ulaflamad›klar›n›n nedenlerin tart›fl›lmas› ve ad›m 

2 ve 4'ün uygulanarak çözümlerin incelenmesi   

Kaynak::  Chen MF, Wang RH, Lin KC, Hsu HY, Chen SW. Efficacy of an empowerment program for Taiwanese patients with type 2 diabetes: 

A randomized controlled trial Applied Nursing Research 28 (2015) 366–373.

---