Diyabet Hemfl. Forumu 2016/1

Menegotto ve ark. (2013) çal›flmas›nda da, ast›m hastala-

r›nda obezite prevalans›n›n yüksek oldu¤u belirtilmifltir.

Obezite  ve  Ast›m  ‹liflkisi

Günümüzde ast›m ve obezite aras›ndaki risk araflt›r›l-

mas›na ra¤men, altta yatan mekanizma tam olarak çözü-

lememifltir. Obezite ve ast›m aras›ndaki iliflkiyi aç›klamak

üzere immünolojik ve inflamatuar, hormonal, genetik,

mekanik, insülin direnci, beslenme al›flkanl›¤› ve fiziksel

aktivite gibi çeflitli biyolojik mekanizmalar ileri sürülmüfltür

(Castro-Rodríguez 2007; Çapan, 2013). Ancak, bu iliflkiyi

her iki hastal›¤›n tetikleyicisi genetik ve çevresel faktörlerin

etkileflimi olarak aç›klamak güç olup, ayn› anda birden

fazla mekanizman›n kat›l›m› ile obezite ve ast›m birlikteli-

¤inin ortaya ç›kabilece¤i olas›l›¤› öngörülmektedir (Cast-

ro-Rodríguez 2007). Bu ba¤lamda obezite ve ast›m iliflki-

sinde rol alabilecek faktörler Tablo 1’de gösterilmifltir. 

Literatürde, obezitenin hava ak›m›nda k›s›tlama ve art-

m›fl hava yolu duyarl›l›¤› üzerine etkisine de vurgu yap›l-

maktad›r. Vücut a¤›rl›¤›n›n artmas›yla artan yumuflak doku-

nun gö¤üs kafesine basan a¤›rl›¤›, gö¤üs duvar›na ya¤ in-

filtrasyonu ve pulmoner kan ak›m›nda art›fl sonucu solu-

num yolu kompliyans› azalmaktad›r. Pulmoner kompliyans-

taki azalma, solunum s›ras›nda artm›fl oksijen tüketimine

yol açmakta ve bu durumda hava yolu ak›m›nda azalma,

zorlu vital kapasitede ve birinci saniyedeki zorlu ekspiras-

yon volümünde düflme meydana gelmektedir. Obez birey-

ler, zay›f bireylere oranla daha h›zl› frekansta ve daha dü-

flük tidal hacimler ile solumakta ve sonuçta bu güçlü bron-

kodilatör mekanizma bozularak artm›fl hava yolu duyarl›l›-

¤›na yol açabilmektedir (Soyer ve Kalayc›, 2007).

Obezite ve ast›ma yol açan ortak genetik mekanizma-

lar›n varl›¤› da tart›fl›lmakta; hem obezite hem de ast›mla

iliflkili aday genler tan›mlanmaktad›r. TNF-

α gen haplotip-

lerinin ve inflamatuvar yan›tta rol alan glikokortikoid re-

septör geni NR3C1’in ast›m ve obezitenin her ikisi ile ilifl-

kili olabilece¤i üzerinde durulmaktad›r (Beuther, Weiss

and Sutherland, 2006).

Obez bireylerde ast›m kontrolünün daha zor olmas›-

n›n alt›ndaki mekanizma belirsizli¤ini korumakla birlikte;

kronik inflamatuar mekanizmalar›n rolü üzerinde de du-

rulmaktad›r (Kim, Rand Sutherland,  Gelfand, 2014; Sis-

manopoulos et al, 2013; Maalej, Yaacoub, Fakhfekh et

al. 2012). Di¤er taraftan, son araflt›rmalar adipokinler ve

mast hücrelerinin solunum yollar›n›n üzerindeki rolü üze-

rine odaklanm›fl, ancak veriler henüz netlik kazanmam›fl-

t›r (Novosad, Khan, Wolfe and Khan 2013; Kim, Rand

Sutherl and Gelfand 2013). Günümüzde ya¤ dokusu,

adipokin ad› verilen baz› faktörleri salg›layan önemli en-

dokrin ve sekretuvar organlardan biri olarak kabul edil-

mektedir. Adipokinler inflamasyon, inflamatuvar yan›t ve

insülin direnci, tip 2 diyabet, metabolik sendrom, hiper-

tansiyon gibi baz› metabolik ve immünolojik hastal›klar›n

geliflimi ile iliflki içerisindedir (Berköz ve Yal›n 2008). Lite-

Diyabet, 

 

Obezite  ve  Hipertansiyonda  Hemflirelik  Forumu  Dergisi

Cilt  8  •  Say›    1  •  Sayfa  13  •  Ocak  -  Haziran  2016

TTabbllo  11:  Obezite ve ast›m iliflkisinde rol alabilecek faktörler

Bronfl  hiiperreakktiiviitesii  mekkaniizmallar›

Mekanik faktörler

• Hava yolu çap›nda daralma

• Derin soluman›n inhibisyonu

• Gastroözefagealreflü

• Pulmonervaskülerkonjesyon

‹‹mmünollojiikk  etkkiiller

• Proinflamatuvarsitokinlerde artma: TNF-α, IL-1β, IL-6, leptin

Genetiikk  etkkiiller

• Aday genler: TNF-α, β2 adrenerjik reseptör

• Aday bölgeler: kromozom 5q, 6p, 11q, 12q

Hormonall  etkkiiller

• ‹nsülin direnci

• Seks hormonlar›n›n etkisi

ÇÇevre  etkkiisii

• Beslenme de¤ifliklikleri

• Fiziksel aktivite

• Sedanter hayat flekli nedeniyle ev içi 

allerjenleredahafazla maruz kalma

Bronfl  hiiperreakktiiviitesii  d›fl›ndakkii  mekkaniizmallar

Restriktif fizyoloji

Nefes darl›¤›n›n farkl› alg›lanmas›

Özgül olmayan h›fl›lt›

Uyku apnesi iliflkili gece semptomlar

Kayynak:  Soyer , Ö.U., Kalayc›, Ö. (2007) Ast›m ve obezite. 

Hacettepe T›p Dergisi 38(4):194-198.  

---

ratürde adipokinlerin eozinofil sa¤ kal›m› ve fonksiyonu

üzerinde düzenleyici rolü olabilece¤i ve bu faktörlerin ha-

va yollar›na kemik ili¤inden eozinofil kaçakç›l›¤› etkileyebi-

lece¤i belirtilmektedir. Bu nedenle obezitenin akci¤er

uyumu ve akci¤er hacimlerini azaltmak ve ventilasyon

perfüzyonunda meydana getirdi¤i bozukluk ile ast›m ilifl-

kisi olabilece¤i ifade edilmektedir. Ayr›ca obezitenin, adi-

poz dokuda üretilen hormon seviyelerindeki art›fla yol

açarak geliflen baz› proinflamatuarlar›n sal›n›m›na yol aç-

t›¤› belirtilmektedir. Görülen bu sistemik pro-enflamatuar

durum ast›m hastalar›nda görülen hava yolu inflamasyo-

nunu kötülefltirebilmektedir (Juel and Ulrik, 2013; Enfi-

eld, Shim and Sharma, 2009). Eriflkinlerde yap›lan çal›fl-

mada; obez ast›ml›larda obez olmayan ast›ml›lara göre

serum leptin düzeyinde anlaml› art›fl oldu¤u tespit edil-

mifltir. Ayn› çal›flmada atopik hastalarda, total immunglo-

bulin E düzeyleri ile leptin düzeyleri (r = 0.329, = 0,038

P) aras›nda pzitif yönde iliflki oldu¤u belirlenmifltir (Kilic,

Oguzulgen, Bakir and Turktas, 2011).

Ast›ml›  Bireylerde  Obezitenin  Etkisi

Obezite eriflkinlerde ve çocuklarda ast›m bafllang›c› için

bir predispozan faktör olarak gözükmektedir. Buna ek ola-

rak, obez hastada ast›m semptomlar›n› kontrol etmek ve te-

davi etmek daha zor olabilmektedir (Serafino-Agrusa, Spa-

tafora and Scichilone, 2015; Sismanopoulos et al. 2013;

Novosad, Khan, Wolfe and Khan, 2013; Akerman, Calca-

nis and Madesn, 2004). Yap›lan çal›flmalarda,   afl›r› kilo ve

obez bireylerin normal a¤›rl›kl› bireylere oranla, daha ciddi

ast›m tablosu ile karfl›laflt›klar› ve yaflam kalitesinde bozulma

oldu¤u gösterilmifltir (Tavasoli, Heidarnazhad, Kazemnejad

and Miri, 2005; Dixon, Holguin, Sood et al. 2010; Juel and

Ulrik, 2013; Novosad, Khan, Wolfe and Khan, 2013; Ma-

alej, Yaacoub, Fakhfekh et. al 2012).

Ast›ml› obez hastalarda, obez olmayan ast›ml›larla k›-

yasland›¤›nda daha fazla ve daha s›k semptom seyri var-

d›r, tedaviye yan›t azalm›flt›r ve morbidite artm›flt›r (Ça-

pan, 2013). Seksen bir kad›n ast›m kontrol testine göre s›-

n›fland›r›ld›¤›nda, BK‹ yüksek olanlarda ast›m kontrolü-

nün kötü oldu¤u bildirilmifltir (Kilic, Oguzulgen, Bakir and

Turktas, 2011). Bununla birlikte baflka çal›flmalarda, obe-

zitenin ast›m için haz›rlay›c› bir faktör oldu¤unu, kilo art›-

fl› ile ast›m ataklar›n›n daha fliddetli oldu¤u (doz-cevap et-

kisi), kilo kayb› ile ast›m semptomlar›nda iyileflme gözlen-

di¤ini vurgulamaktad›r (Castro-Rodríguez, 2007; Enfield,

Shim and Sharma, 2009). Baflka bir çal›flmada da, ast›m

kontrolünün kilolu bireylerde daha güç oldu¤u saptan-

m›flt›r (Lavoie, Baco, Labrecque et al. 2006). Taylor, Man-

nino, Brown  ve ark. (2008) taraf›ndan, ast›m fliddeti ve

BK‹ aras›ndaki iliflkiyi tespit etmek üzere 3095 yetiflkin bi-

reyler ile yürütülen çal›flmada (National Asthma Survey,

USA), son 5 y›l içinde ast›m belirtileri sorgulanm›flt›r. Has-

talar›n 1080 (% 35)’i normal kilolu, 993 (%32)’ü fazla ki-

lolu (BK‹ > 25) ve 1022 (%33) birey ise obez (BK‹ > 30)

olarak s›n›fland›r›lm›flt›r. Obez ast›ml› bireyler olmayanlara

göre sürekli semptom varl›¤›n› daha fazla oranda rapor

etmifltir. Ayn› çal›flmada, solunum semptomlar›n›n, ilaç

kullan›m›n›n ve kay›p ifl günü say›s›n›n obez bireylerde

daha s›k görüldü¤ü tespit edilmifltir (Taylor, Mannino,

Brown et al. 2008). Ast›m tan›s› alan 843 yetiflkin birey ile

yürütülen bir prospektif çal›flmada da, BK‹’nin ast›m sa¤-

l›k durumuna etkisinin olumsuz oldu¤u bulunmufltur. Ay-

n› çal›flmada, obez ve afl›r› kilolu bireylerin normal kilolu

bireylere göre daha s›k daha yo¤un ast›m semptomlar›

yaflad›klar› belirlenmifltir. Yine obez bireylerde k›s›tl› yafla-

nan gün say›s›n›n daha fazla oldu¤u saptanm›flt›r (Vort-

mann and Eisner, 2008). 

Sistemik bir derleme de, obezitenin ast›m için bir risk

faktörü oldu¤u ve BK‹’ndeki art›fl›n ast›m›n seyri aras›nda

pozitif bir korelasyon oldu¤unu göstermektedir. Bu çal›fl-

mada incelenen pek çok mevcut yay›nlanm›fl çal›flma ile;

ast›ml› obez bireylerde normal kilolulara göre ast›m belir-

tilerinin daha ciddi seyretti¤i, ast›m semptom kontrolü-

nün daha zor oldu¤u, sabah erken belirtileri ya da gece

nefes darl›¤› nedeniyle daha s›k karfl›lafl›ld›¤› ve günlük

yaflam aktivitelerinde daha yayg›n k›s›tlama yafland›¤›

aç›kça gösterilmifltir. Bu durum daha s›k hekim kontrolü,

daha uzun hastanede yat›fl süresi ve düflük yaflam kalite-

sine ba¤lanm›flt›r (Juel and Ulrik, 2013). 

Sonuç olarak; obezite ve ast›m›n varl›¤› ayn› anda belir-

Diyabet,  Obezite  ve  Hipertansiyonda  Hemflirelik  Forumu  Dergisi

Cilt  8  •  Say›    1  •  Sayfa  14  •  Ocak  -  Haziran  2016

---