Diyabet Hemfl. Forumu 2016/1

¤›m›z çal›flmada; diyabeti hastalar›n %16.9’unun okuma

yazma bilmedi¤i, %60.5’inin ise ilkö¤retim mezunu oldu-

¤u saptand›. Azak ve ark. (2008) yapt›klar› çal›flmada; di-

yabetli bireylerin %43,5’i ilkö¤retim mezunu oldu¤u bildi-

rilmifltir. Hajos ve ark. (2012); yapt›klar› çal›flmada %50’si-

nin e¤itim düzeyini düflük bulurken, Daher ve ark. (2015)

ço¤unlu¤unun e¤itim düzeyini orta bulmufltur. E¤itim ile

ilgili bulgular›m›z Azak ve arkadafllar›, Hajos ve arkadaflla-

r›n›n bulgular› ile paralellik göstermektedir. Buna göre; di-

yabetli hastalar›n e¤itim düzeyi oldukça düflüktür. Bu bul-

gular, diyabet hemfliresi taraf›ndan yap›lan hasta e¤itimi-

nin, farkl› e¤itim gruplar›nda farkl› yöntemlerin ve dilin

kullan›larak yap›lmas› gereklili¤ini ortaya koymas› aç›s›n-

dan önemlidir. 

Literatürde diyabetli hastalar›n yaflam kalitesini de¤er-

lendirmek için çok farkl› ölçüm araçlar› kullan›lm›fl ve diya-

betten dolay› yaflam kalitesinin olumsuz etkilendi¤i bildi-

rilmektedir (Maddigan ve ark. 2005; Fu ve ark. 2011; La-

iteerapong ve ark. 2011; Hajos ve ark. 2012; Daher ve

ark. 2015). Yapt›¤›m›z çal›flmada; tip 2 diyabetli hastalar›n

yaflam kalitesinin düflük oldu¤u, özellikle diyabet ile ilgili

endifle, sosyal ve mesleki kayg› boyutunun daha kötü ol-

du¤u belirlendi. Çal›flma sonuçlar›m›z literatür bulgular›

ile benzerlik göstermektedir. Bu bulgular, diyabetik hasta-

larda yaflam kalitesi ölçeklerinin izlem parametresi olarak

kullan›lmas› ve de¤erlendirilmesinin gereklili¤ini göster-

mesi aç›s›ndan önem tafl›maktad›r.

Tip 2 diyabetli hastalarda yaflam kalitesi sosyodemog-

rafik özellikler gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Yap-

t›¤›m›z çal›flmada; yafl artt›kça yaflam kalitesi alt boyutla-

r›ndan sosyal ve mesleki kayg› puanlar›n›n artt›¤› belirlen-

di. Hastalar›n yafl ortalamas› 56,66 ± 9,84 y›l olmas› ne-

deniyle ço¤u hastada sosyal ve mesleki kayg›lar›n artma-

s› beklenen bir sonuçtur. Literatürde sonuçlar›m›za ben-

zer flekilde yafl artt›kça yaflam kalitesinin olumsuz etkilen-

di¤i bildirilmektedir (Rubin ve Peyrot 1999; Tabaei ve ark.

2004).               

Çal›flmam›zda; erkeklerin tedaviden memnuniyet alt

boyut puan ortalamalar› ve toplam DQOL puan ortala-

malar›n›n kad›nlardan daha yüksek, kad›nlar›n sosyal ve

mesleki kayg› endifle alt boyut puan ortalamalar› ise er-

keklerden daha yüksek oldu¤u saptand›. Bunun neden;

kad›nlar›n ev ile ilgili sorumluluklar›n›n erkeklere göre da-

ha fazla olmas› ve sosyal yaflamdaki rolleri olabilir. Ben-

zer flekilde, erkelerin yaflam kalitesinin kad›nlardan daha

iyi oldu¤unu gösteren baflka çal›flmalar bulunmaktad›r

(Rubin ve Peyrot 1999; Tabaei ve ark. 2004). Bunun ter-

sine, Fad›lo¤lu ve ark. (2006) ise yapt›¤› çal›flmada; ya-

flam kalitesi puanlar› aç›s›nda kad›n ve erkek tip 2 diya-

betli hastalar aras›nda anlaml› fark olmad›¤›n› saptam›fl-

t›r. 

Çal›flmam›zda; okuryazar olmayanlar›n tedaviden

memnuniyet, tedavinin psikolojik etkisi, hastal›¤›n›n gele-

cekteki seyri ve toplam DQOL puanlar› di¤er e¤itim grup-

lar›n›n puanlar›na göre daha düflük, lisans ve yüksek li-

sans mezunlar›n›n sosyal ve mesleki kayg› puanlar› ise di-

¤er e¤itim gruplar›n›n puanlar›na göre daha düflüktür.

Bulgumuza göre; e¤itim düzeyi düflük olan hastalar›n

hastal›klar›n›n yönetimini yapmada yetersiz kald›klar› ve

buna ba¤l› olarak yaflam kaliteleri düfltü¤ünü düflünmek-

teyiz. Ayr›ca, lisans ve yüksek lisans mezunu olup bir mes-

le¤in e¤itimini alm›fl olmak ve hastal›k nedeni ile yetersiz-

lik yaflamak sosyal ve mesleki kayg›lar› artt›rd›¤›n› söyleye-

biliriz. 

Yapt›¤›m›z çal›flmada; diyabetin kronik komplikasyonu

olmayan hastalar›n yaflam kalitesi ve alt boyut puanlar›

komplikasyonu olan hastalardan daha iyi oldu¤u belirlen-

di. Pala ve Eser (2004), diyabette yaflam kalitesi üzerine

yapt›¤› çal›flmada da komplikasyon say›s›n›n fazla olmas›

ve hipoglisemi deneyiminin s›k olmas› düflük yaflam kali-

tesi puanlar› ile iliflkili oldu¤unu bildirmifltir. Daher ve ark.

(2015); diyabete özgü retinopati ve nöropati gibi kronik

komplikasyonlar›n varl›¤›n›n, Fu ve ark. (2011) makrovas-

küler ko-morbid durumlar›n olmas›n›n yaflam kalitesini

olumsuz etkiledi¤ini bildirirken, Tabaei ve ark. (2004) hi-

perglisemik semptom s›kl›¤›n›n, Hajos ve ark. (2012) hi-

poglimik atak s›kl›¤›n›n yaflam kalitesini olumsuz etkiledi-

¤ini göstermifllerdir. Laiteerapong ve ark (2011) ise ayak

Diyabet,  Obezite  ve  Hipertansiyonda  Hemflirelik  Forumu  Dergisi

Cilt  8  •  Say›    1  •  Sayfa  7  •  Ocak  -  Haziran  2016

---

ampütasyonu olan bireylerin yaflam kalitesinin fiziksel alt

boyutu ile depresyonu olanlar›n yaflam kalitesinin mental

alt boyutunun daha kötü oldu¤unu bildirmifltir.  Bu so-

nuçlara göre; diyabetli hastan›n e¤itiminde düzenli kont-

rollerin önemi ve diyabete ba¤l› olabilecek komplikasyon-

lar ile bafl etmeye yönelik konular hakk›nda daha fazla bil-

gi verilmesi gerekti¤ini düflünmekteyiz. Düzenli kontrolle-

rini yapt›ran hastalarda, diyabete ba¤l› oluflabilecek

komplikasyonlar daha erken tan›lanabilecek, tedavi ve

bak›m planlanarak yaflam kalitelerinin bozulmas› önlene-

bilecektir.               

Diyabetli hastalarda metabolik kontrolün en iyi belir-

teçlerinden olan HbA1c ortalamas› çal›flmam›zda

9,19±2,05 olarak bulundu. IDF (2013)‘e göre hedef

HbA1c düzeyi %6,5‘in alt›nda, ADA (2012)‘ya göre hedef

HbA1c düzeyi ise %7‘nin alt›nda olmas› önerilmektedir.

Çal›flmam›zda bulunan ortalama HbA1c düzeyi ADA ve

IDF‘in önerdi¤i hedef düzeylerin üzerinde oldu¤u görül-

mektedir. Bu sonuç, diyabetli hastalarda metabolik he-

deflere ulaflmakta ciddi sorunlar yafland›¤›n› ve diyabetin

kronik komplikasyonlar›n›n oluflma riskinin çok yüksek ol-

du¤unu göstermesi aç›s›ndan önemlidir. Avrupa ülkele-

rinde yap›lm›fl olan pek çok diyabette yaflam kalitesi çal›fl-

mas›nda hastalar›n metabolik aç›dan bizim vakalar›m›z ka-

dar kötü olmad›¤› görülmektedir (Redekop ve Koop-

manschap 2002). 

Diyabetik hastalarda metabolik kontrol parametreleri

ile yaflam kalitesi aras›nda iliflki oldu¤u bilinmektedir. Yap-

t›¤›m›z çal›flmada; HbA1c, açl›k kan glikozu, serum üre,

serum kreatinin ve albuminüri düzeyleri azald›kça toplam

yaflam kalitesi puanlar›n›n artt›¤› belirlendi. Diyabetik has-

tada, mikroalbüminüri (idrarda albümin 30-300mg/gün)

varl›¤› diyabetik nefropatinin bafllad›¤›n› gösterir (Olgun

2014). Albüminüri, serum üre ve kreatinin düzeylerinin

yükselmesi diyabetik nefropatinin ilerledi¤inin göstergesi-

dir. Bu bulgumuz; kan glikozunun kontrol alt›nda tutul-

mas› ve diyabetik nefropatinin önlenmesinin yaflam kali-

tesini iyilefltirmedeki önemini göstermesi aç›s›ndan önem-

lidir. Ayr›ca metabolik aç›dan bu kadar kötü kontrollü ve

çok say›da komplikasyona sahip hastalarda yaflam kalite-

sinin düflük olmas› beklenen bir sonuçtur. Yap›lan baz› ça-

l›flmalarda; glisemik kontrolü kötü olan hastalar›n yaflam

kalitelerinin de düflük oldu¤u bildirilirken (Hajos ve ark.

202; Daher, AlMashoor ve Winn 2015), baz›lar›nda glise-

mik kontrolün yaflam kalitesine etkisi olmad›¤› bildirilmifl-

tir (Sundaram ve ark. 2007).

Yaflam  flekli de¤iflikli¤i ile ‘Diabetes Prevention Prog-

ram (DPP)’çal›flmas›nda; prediyabet evresindeki kiflilerde

%5-7 kilo kayb› ile diyabet geliflme riski %58 oran›nda

azald›¤› bildirilmifltir (DPP çal›flmas› 2002). Yapt›¤›m›z ça-

l›flmada; beden kütle indeksi, açl›k kan glikozu, üre, kre-

atinin, albuminüri ve HbA1c ortalamas› azald›kça yaflam

kalitesi alt boyutlar›ndan olan tedaviden memnuniyet art-

makta, beden kütle indeksi, açl›k kan glikozu, üre, kreati-

nin, albuminüri ve HbA1c ortalamas› azald›kça tedavinin

psikolojik etkisi artmakta oldu¤u bulundu. Buna ilaveten,

beden kütle indeksi, üre, albuminüri ve HbA1c ortalama-

s› azald›kça hastal›¤›n gelecekteki seyri üzerinde duyulan

kayg› da azalmakta, HDL kolesterol artt›kça sosyal ve mes-

leki kayg› düzeyi artmakta ve HbA1c ortalamas› artt›kça

sosyal ve mesleki kayg› düzeyi azalmakta oldu¤u belirlen-

di. Savl› ve Sevinç (2005)’n›n yapt›¤› çal›flmada; iyilik hali

ile BK‹ ve lipid düzeyleri aras›nda anlaml› iliflki olmad›¤›

gösterilmifltir. Özer ve ark. (2003); diyabet e¤itiminin iyi-

lik halini etkiledi¤ini, ancak BK‹ ve iyilik hali aras›nda an-

laml› bir iliflki olamad›¤›n› bildirmifltir. Kara ve Ç›nar (2011)

yapt›klar› çal›flmada ise; diyabet kontrol problemleri artt›k-

ça BKI, kan bas›nc›, total kolesterol ve LDL düzeylerinin

artt›¤›n›, HbA1c’de ise anlaml› de¤ifliklik olmad›¤›n› bildir-

mifltir. Buna göre; diyabetik hastalarda metabolik kontro-

lün sa¤lamas› ile diyabetin komplikasyonlar›nda azalma

sa¤lan›rken, yaflam kalitelerinde de art›fl sa¤lanabilece¤i

düflünülmektedir.

Sonuç  ve  Öneriler

Tip 2 diyabetli hastalarda metabolik kontrol paramet-

relerinin yaflam kalitesi üzerine etkisi olup olmad›¤›n› de-

¤erlendirme amac›yla yapt›¤›m›z bu çal›flmada afla¤›daki

Diyabet,  Obezite  ve  Hipertansiyonda  Hemflirelik  Forumu  Dergisi

Cilt  8  •  Say›    1  •  Sayfa  8  •  Ocak  -  Haziran  2016

---