Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman

  CAMİ VE KİTAP  
98
ler) için nurdur.”
12
 Beytullah kavramı; insanın mescitte ifa ettiği 
namaz ve secde aracılığıyla Allah’a yakınlaşmasını
13
 ve âdeta 
Yüce Rabbi ile buluşmasını ifade etmektedir.
II. Cami
Cami; Arapçada kelime anlamı olarak birleştiren, bir araya 
getiren ve toplayan manasına gelmektedir.
14
 Hadis kitaplarında; 
cuma kılınan büyük mescidi ifade etmek için “el-Mescidü’l-Câ-
mi’ ” şeklindeki kullanımlara rastlamak da mümkündür.
15
 Hatta 
Buhârî’de 
ِعــِما َجل� ِد ِجــ ْسَمل� يــِف ِءاَقــ ْسِت ْساِل�  ُباــَب
: “Cuma Namazı Kılı-
nan Mescitte Yağmur Duası Babı” adı altında bir bölüm bu-
lunmaktadır.
16
 Bu itibarla “cami”; içinde cuma namazı kılınan; 
dolayısıyla da hutbe okunması için “minber” bulunan büyük 
mescitlerin adıdır. Minberi bulunmayan ve cuma namazı kılın-
mayan küçük mabetler ise sadece mescit olarak anılır olmuştur. 
“Namaz kılınan yer” demek olan musalla da Hz. Peygamber 
döneminde bayram ve cenaze namazı kılınan yerler için kul-
lanılmıştır. Yol boylarındaki üstü açık mescitlere ise Farsçada 
namazgâh denilmiştir.
17
 Günümüzde bazı istisnalar hariç her 
12  Heysemi, 
Mecma’, II, 7, Hadis No: 1934. Bkz. Ebû Dâvûd, “Vitir”, 14; 
İbn Mâce “Mukaddime”, 17.
13  Mâverdî,  Ebû’l-Hasen  Ali  b.  Muhammed, 
en-Nüket  ve’l-uyûn,  Thk. 
Es-Seyyid İbn Abdulmaksûd b. Abdirrahîm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 
Beyrût, ts., VI, 119; Kuşeyrî, Abdulkerîm b. Hevâzin, 
Letâifu’l-işârât, 
Thk. İbrâhîm el-Besyûnî, Nşr. el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’l-Küt-
tâb, Mısır, ts. III, 639.
14  Zebîdî, Muhammed Murtazâ, 
Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs, Thk. Mec-
mûa mine’l-Muhakkıkîn, Dâru’l-Hidâye, yy., ts., XX, 453.
15  Ebû Dâvûd, “Talâk”, 38, 40; İbn Mâce, “İkâmetü’s-Salât”, 198; Taberânî, 
Süleymân  b.  Ahmed, 
el-Mu’cemu’l-kebîr, Thk.  Hamdî  b.  Abdilmecîd 
es-Selefî, Mektebetü İbn Teymiyye, Kâhire, II. Baskı, 1415/1994, XX, 
45, Hadis No: 72; IV, 59, Hadis No: 3629.
16  Buhârî, Muhammed b. İsmâîl, 
el-Câmi’, Thk. Muhammed b. Züheyr b. 
Nâsır, Dâru Tavki’n-Necât, y.y., 1422, II, 27.
17  Önkal, Ahmet – Bozkurt, Nebi, “Câmi”, 
Türkiye Diyanet Vakfı İslam An-
siklopedisi, VII, 46-47.
CAMİ VE KİTAP.indd   98
29.09.2016   15:34:18

---

   CAMİ, KİTAP VE GENÇLİK   
99
mescitte cuma kılındığını düşündüğümüzde bu kelimelerin eş 
anlamlı olarak kullanılmaya başlandığını söyleyebiliriz.
Namaza ve secdeye ev sahipliği yaparak Allah’a vuslatın 
şiarı olan ve “beytullah” olarak isimlendirilen mescit, insanın 
yeryüzünde vücut bulduğu ilk andan itibaren onun hayatında 
her daim var olagelmiştir: 
“Şüphesiz, insanlar için kurulan ilk 
ibadet evi, elbette Mekke’de, âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı 
olarak kurulan Kâ’be’dir.”
18
 Bazı müfessirler bu ayete dayanarak, 
Allah’a yönelme ve O’nun rızasını kazanma konusunda hayati 
öneme sahip olan mescitlerin ilk insanla birlikte ortaya çıktığını 
belirtmişler ve Ka’be’yi ilk inşa eden kişinin Hz. Âdem oldu-
ğunu ifade etmişlerdir.
19
 Mescitlerin insanlık için taşıdığı bu 
önem, İslam’ın ilk günlerinde de varlığını hissettirmiş; Hz. Pey-
gamber ve Müslümanlar her fırsatta bir araya geldikleri Erkam 
b. Ebi’l-Erkam el-Mahzûmî’nin evini (Dârulerkam) bir mescit 
edinmişlerdi. Ayrıca Hz. Ebû Bekir’in Mekke’deki evinin bah-
çesinde kendisi için küçük bir mescit yaptığı ve özel olmakla 
beraber bu mescidin bir Müslüman tarafından inşa edilen ilk 
mescit olduğu ifade edilmektedir.
20
Mescitler, İslam medeniyetinin kök hücresidir. Bundan do-
layı Hz. Peygamber hem hicret esnasında konakladığı Kuba’da 
hem de Medine’de ilk iş olarak bir mescit bina edilmesini is-
temiş ve kendisi de bizzat inşa faaliyetine katılmıştır. Cami, 
Hz. Peygamberin bıraktığı ilim ve irfan mirasından hisseyap 
olunacak ulvî bir mekândır.
21
 Bu sebeple camide cemaati rahat-
sız edecek ve onların huzurunu bozacak her türlü davranıştan 
18  Âl-i İmrân, 3/96.
19  İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân, 
Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr, Thk. 
Abdurrezzâk el-Mehdî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût 1422, I, 306; Be-
ğavî, Ebû Muhammed, 
Meâlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kurân, Thk. Abdurrez-
zâk el-Mehdî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût 1420, I, 471.
20  Önkal, Ahmet – Bozkurt, Nebi, “Câmi”, VII, 47.
21  Rûdânî, Muhammed bin Süleyman, 
Büyük Hadis Külliyatı Cem’u’l-Fevâid, 
Çev. Naim Erdoğan, İz Yayıncılık, İstanbul 2003, Hadis No: 198.
CAMİ VE KİTAP.indd   99
29.09.2016   15:34:18

---

  CAMİ VE KİTAP  
100
uzak durmak gerekir. Caminin içinde alışveriş yapmak, yüksek 
sesle konuşmak
22
 ve kerih kokulu yiyecekler yiyerek cemaate 
katılmak; cünüp, hayız ve nifas halinde camiye girmek bizzat 
Hz. Peygamber tarafından yasaklanmıştır.
23
 Camiye girerken 
sağ ayakla girmek; çıkarken de sol ayakla çıkmak; ayrıca ca-
miye girildiğinde onu selamlamak üzere iki rekâtlı bir namaz 
kılmak sünnet olmuştur. “Tahiyyetü’l-Mescid” adı verilen bu 
namaz,
24
 caminin manevi şahsiyetine karşı duyulan derin saygı 
ve bağlılığın bir ifadesidir.
Peygamberimiz, bir kuş yuvası kadar da olsa
25
 Allah’ın rı-
zasını umarak helal parayla bir mescit yaptıran insana Allah’ın 
cennette bir köşk ihsan edeceğini müjdelemiştir.
26
 O, ashabını 
namazlarını mescitte cemaatle kılmaya en üst önem derecesiyle 
teşvik etmiştir. Şu halde namazları mescitte cemaatle kılmak 
Hz. Peygamberin en önemli sünnetlerinden biri olup; geçerli 
bir mazeret yok iken kasten mescidi ve cemaati terk etmek Hz. 
Peygamberin yolundan sapmak anlamına gelir.
27
 Bir toplum, 
Allah’ın inayet ve rahmetine mescitte ve dolayısıyla da sosyal 
hayat içinde inşa ettiği birlik ve cemaat şuuruyla vasıl olur. 
Bundan dolayı Peygamberimiz; 
“Allah’ın eli cemaatin üzerinde-
dir”
28
 buyurmuştur. Sevgi, kardeşlik, iyilik, güzellik, takva ve 
yardımlaşma gibi erdemler üzerine birlik ruhunun inşa edildiği 
mescitler bu işleviyle yeryüzünde Allah’ın en sevdiği mekân-
lardır.
29
 Bundan dolayı Yüce Allah, mescitlerin imarına büyük 
22  Müslim, “Mesâcid”, 80-81; Ahmed, 
Müsned, II, 348, 420.
23  Buhârî, “Ezân”, 160; Müslim, “Mesâcid”, 73; Ebû Dâvûd, “Tahâre”, 93; 
İbn Mâce, “Tahâre”, 126.
24  Buhârî, “Salât”, 60; Müslim, “Müsâfirîn”, 69-70; Mâlik, “Kasru’s-Salât”, 
57; Nesâî, “Mesâcid”, 37.
25  İbn Mâce, “Mesâcid”, 1.
26  Buhârî, “Salât”, 65; Müslim, “Mesâcid” 24.
27  Nesâî, “İmâmet”, 50.
28  Nesâî, “Muhârabe”, 6.
29  Müslim, «Mesâcid”, 288.
CAMİ VE KİTAP.indd   100
29.09.2016   15:34:18

---