Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman

   CAMİ, KİTAP VE GENÇLİK   
101
önem vermiş ve şöyle buyurmuştur: 
“Allah’ın mescitlerini, ancak 
Allah’a ve ahiret gününe inanan, namazı dosdoğru kılan, zekâtı 
veren ve Allah’tan başkasından korkmayan kimseler imar eder. İşte, 
onların doğru yolu bulanlardan olmaları umulur.”
30
Ayette geçen imar; biri maddi, diğeri de manevi olmak üze-
re iki boyuta sahiptir. Mescidin maddi imarı; imkân nispetinde 
ve en güzel şekilde inşa edilmesidir. Manevi imarı ise cemaatle 
namaza devam etmektir.
31
 Bu bağlamda camilerin maddi ya 
da manevi imarına gücü nispetinde iştirak eden kimse, ayette 
övülen iman ve salih amel sahiplerinin arasına girer. Mescidin 
özellikle manevi yönden imarı, onu imar eden kişinin imanı-
nın en büyük alâmetidir. Çünkü Hz. Peygamber; 
“Bir insanın 
mescide gitmeyi âdet edindiğini görürseniz, onun imanlı olduğuna 
(öldüğüne) şahadet ediniz.”
32
 buyurmaktadır. Görüldüğü üzere 
camide cemaate devamla, imanın varlığı arasında kuvvetli bir 
bağ söz konusudur. Bundan dolayı “Ben müminim” diyen bir 
insanın, eğer şer’i bir mazereti yok ise haftada en az bir defa 
bütün dünyalık işlerini bırakarak cuma namazını kılmak için 
camiye gelmesi farzdır. Bu konuda Allah şöyle buyurmaktadır: 
“Ey iman edenler! Cuma günü namaz için çağrı yapıldığı zaman, 
hemen Allah’ın zikrine koşun ve alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz 
bu, sizin için daha hayırlıdır.”
33
 Hz. Peygamber de bir hadisinde; 
“Kim mazeretsiz bir şekilde üç cuma namazını terk ederse Allah 
onun kalbini mühürler.”
34
 buyurarak bu ilişkiye dikkat çekmiştir.
Ayet ve hadislerde yer alan cami ve cemaatle namaza katıl-
ma vurgusu; caminin, bir toplumun fertlerini dünyevi ve uhrevi 
hedefler çerçevesinde toplayan ve âdeta onları bir vücudun 
30  Tevbe, 9/18.
31  Râzî, Fahruddîn, 
Mefâtîhu’l-ğayb, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyy, Beyrût 
1420, XVI, 9.
32  İbn Mâce, “Mesâcid”, 19.
33  Cuma, 62/9.
34  Tirmizî, “Cum’a”, 7; İbn Mâce, “İkâmetü’s-Salât” 93.
CAMİ VE KİTAP.indd   101
29.09.2016   15:34:18

---

  CAMİ VE KİTAP  
102
uzuvları gibi yapan bir vahdet kaynağı olmasıyla ilgilidir. Öyle 
ki, Hz. Peygamber; bir şehir veya köyde üç Müslüman olur da, 
namazlarını cemaatle kılmaz iseler şeytanın onları istila edece-
ğini bildirmiştir.
35
 Aslında tüm kâinat; isim, sıfat ve fiillerinde 
eşi ve dengi olmayan Yüce Yaratıcının varlığına işaret etmek 
bakımından bir “vahdet” halindedir. Öyle ki, canlı ve cansız, 
akıllı  ve  akılsız  varlıkların  tamamı  Kur’an’da  “âlem”  olarak 
isimlendirilir.
36
 Çünkü Allah, sonsuz ilim ve kudretiyle bütün 
kâinatı ortak bir gaye üzerinde toplamış; yani onları cem etmiş 
ve her bir varlığı kendi ulûhiyetine bir “alâmet” kılmıştır. Bun-
dan dolayı Allah’ın isimlerinden biri de “el-Câmi”dir. Bu isim 
kâinatın Allah tarafından yaratılmasını ve yönetilmesini ifade 
etmektedir.
37
Allah’ın, bütün kâinatı gaî birliğe sevk etmesi yalnızca koz-
molojik bir yapıya değil; aynı zamanda sosyolojik bir mahiyete 
de sahiptir. Yani Allah bu ism-i şerifi ile fertlerin kalplerini de 
ortak bir ülkü etrafında birleştirerek vahdet halinde bir toplum 
inşa eder: 
“Müminlerin gönüllerini birbirine ısındırıp bir araya 
getiren de O’dur. Eğer yeryüzünde bulunan her şeyi harcasaydın 
yine de onların kalplerini birbirine ısındırıp bir araya getiremezdin. 
Ama Allah’tır, onların kalplerini birbirine ısındırıp bir araya getiren. 
Şüphesiz ki O, çok güçlü, çok üstündür ve yegâne hikmet sahibi-
dir.”
38
 Allah’ın “el-Câmi” isminin toplum için en kuvvetli şekilde 
tecelli ettiği mekân camidir. Başka bir deyişle cami, yalnızca 
cuma namazına ev sahipliği yaptığı için değil; aynı zamanda 
Allah’ın “el-Câmi” isminin tecellisiyle toplumu ahlaki erdemler 
ve yüksek hakikatler üzerinde birleştirdiği için bu ismi almıştır.
35  Ebû Dâvûd, “Salât” 46.
36  Mâverdî, 
en-Nüket ve’l-uyûn, I, 54-55.
37  İbn Mâce, “Duâ”, 10. Bkz. Topaloğlu, Bekir, “Câmi”, 
Türkiye Diyanet Vakfı 
İslam Ansiklopedisi, VII, 92-93.
38  Enfâl, 8/ 63.
CAMİ VE KİTAP.indd   102
29.09.2016   15:34:18

---

   CAMİ, KİTAP VE GENÇLİK   
103
III. Kitap
Medeniyet; ateist ve materyalist akımların iddia ettiği gibi; 
insanın konuşmayı, yazmayı ve okumayı bilmediği uzun süren 
ilkel çağlardan sonra tesadüfen ve kendiliğinden ortaya çıkan 
bir olgu değildir. Yüce Allah, insanı yarattığı ilk andan itiba-
ren vahiy yoluyla ona eşyanın isimlerini
39
 ve kendi meramını 
beyan etmeyi öğretmiştir.
40
 Allah’ın insana öğrettiği beyanın 
türlerinden biri de yazılı beyandır. Allah, insana kalemle yaz-
mayı öğretendir.
41
 Yazılı beyanın varlığı okumanın; okumanın 
varlığı da okunacak şeyin, yani kitabın varlığını gerekli kılar. 
Bu itibarla yazma ve okumanın ilk insanla birlikte başladığını 
söyleyebiliriz. Çünkü Allah’ın, emirlerini kitap veya suhuf ola-
rak yazılı bir şekilde indirmesi, yani vahiy ve peygamberlik ilk 
insanla birlikte başlamıştır. Bundan dolayı “kitaplara inanmak” 
bütün risalet devirlerinde imanın şartlarından biri olmuştur. 
Dolayısıyla diyebiliriz ki; insana dair medeniyet olgusunun ku-
rucu ilkesi “ilahi vahiy” ve “semâvî kitap”tır. İnsanın bir bakıma 
kitapla ilişkisi, var oluşunun anlam ve amacıyla; yani ibadet, 
mabut ve mabetle ilişkisi demektir. Şu halde bu ilişkiyi en iyi 
ifade edecek özlü iki kavram “câmi” ve “okumak”tır. Okumak 
insanın; maddi ve manevi, bedenî ve ruhî, akli ve kalbi açıdan 
yaratılışının hakkını Yüce Yaratıcıya teslim etmesi demektir. 
Bu sebeple son ilahî kitabın ilk emri 
“Yaratan Rabbinin adıyla 
oku”
42
 olmuştur. Şu halde okumak bir ibadet; mabet ise bir 
medresedir.
Bir müminin, iman ettiği kitabı dışarıdan, ya da ezberinde 
olduğu halde içeriden okuması ibadetle öyle iç içe bir durum 
sergiler ki, okumak; dinin direği olan namaz ibadetinin bir 
rüknü olmuştur. Her gün beş vakitte kırk rekâtta müminin 
39  Bakara, 2/31.
40  Rahmân, 55/4.
41  Alak, 96/4.
42  Alak, 96/1.
CAMİ VE KİTAP.indd   103
29.09.2016   15:34:18

---