Döş qəfəsində ağrının differensial diaqnostika üzrə klinik protokol

 27

Laborator-instrumental müayinələr: 

►

 

Serum amilazası və lipazasının səviyyəsinin dəyişməsi 

►

 

Transabdominal USM-də  və kontrast KT zamanı  xəstəliyin 

gedişindən asılı olaraq səciyyəvi dəyişikliklər aşkar olunur. 

İlk yardım: 

Ağır gedişli kəskin pankreatit zamanı  xəstə  təcili intensiv terapiya 

şöbəsinə köçürülməlidir. Ağrıkəsici kimi narkotik vasitələrdən istifadə 

olunur. 

Qida borusu xəstəlikləri 

Qida borusu xəstəlikləri ilə  əlaqədar meydana çıxan ağrı 

sindromunun xüsusiyyətləri: 

 

Döş sümüyünün arxasında, qida borusunun gedişi boyunca, 

bəzən tutmaşəkilli  

 

Daimi, müxtəlif intensivlikli yanğı, dolma və ya təzyiq hissi 

(axalaziya zamanı), bəzən isə çox intensiv (“xəncər “ağrısı) 

olur (bu, diafraqma dəliyi yırtığının boğulması əlamətidir) 

 

Boyuna, bəzən çənəyə, kürək nahiyəsinə irradiasiya edir 

 

Reflüks-ezofagitdə antasidlərin qəbulundan keçir, ezofaqospazm 

zamanı nitroqliserin effektiv ola bilər  

 

Odinofagiya (kəskin ezofagitdə – əksərən soyuq, isti qidalar, 

xronik ezofagitdə – kobud, bərk qidalar) 

 

Qida qəbulu ilə  əlaqəli (ezofageal spazmda, axalaziyada), 

uzandıqda, önə əyildikdə meydana çıxır (reflüks-ezofagitdə), 

disfagiya, qıcqırma, turş möhtəviyyatla gəyirmə, qida borusu 

qusması, requrgitasiya ilə müşayiət olunur  

 

Laborator-instrumental müayinə: 

►

 

Rentgenoloji müayinə: qida borusunun hərəki funksiyasının 

pozulması, konturlarının nahamar olması, eroziyalar nahiyəsində 

barium depolarının aşkar olunması, axalaziya zamanı barium 

horrasının qida borusunda uzun müddət ləngiməsi, distal  şöbədə 

iyəbənzər daralma 

►

 

Ambulator pH-monitorlama, rentgenoloji müayinə, 

fibroezofaqoskopiya, bazal manometriya, təxribat sınaqları 

(Bernstein sınağı, xolinesteraza inhibitoru edrofonium ilə) 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 28

►

 

Fiziki gərginlik sınaqlarının mənfi olması diaqnostik əhəmiyyət 

kəsb edir. 

 

İlk yardım: 

Qida borusunun spontan cırılması zamanı  xəstə  təcili cərrahi 

klinikaya çatdırılmalıdır.  

 

Döş qəfəsi xəstəlikləri 

Döş  qəfəsində meydana çıxan döş  qəfəsinin bilavasitə 

zədələnməsi ilə  əlaqədar ağrıların səbəbini vertebrogen (onurğanın 

döş  şöbəsinin distrofik zədələnmələri – spondilyoz, osteoxondroz; 

döş şöbəsi disklərinin yırtıqları) və qeyri-vertebrogen (mielit, Herpes 

Zoster, miofassial ağrı sindromu) olmaqla iki qrupa bölmək  olar. 

 

Vertebrogen ağrılar 

Osteoxondroz, gənclik kifozu, hormonal spondilopatiya, vərəm 

spondiliti, qabırğa oynaqlarının artriti və artrozu, distrofik 

dəyişikliklər (spondilyoz), döş  şöbəsi disklərinin yırtıqları  əksərən 

xroniki gedişə malik olur. Bəzən travmalardan sonra kəskin və 

yarımkəskin gedişli ola bilər.  

 

Ağrı bu zaman kürək və döş nahiyəsində lokalizasiya olunur  

 

Hərəkətlər zamanı onurğa sütununda meydana çıxır 

 

Döş  şöbəsi disklərinin orta lokalizasiyalı  yırtıqları zamanı 

kəskin aşağı paraplegiya meydana çıxa bilər 

 

Yan yırtıqlarda sinir kötüklərinin sıxılması ilə əlaqədar olaraq 

döş  qəfəsində meydana çıxan ağrı stenokardiya, plevral 

ağrıları imitasiya edə bilər 

 

Kompression-işemik mielo- və radikulopatiyalardan başqa 

əksərən qabırğaarası nevropatiyalar da meydana çıxır (spinal 

pozulmalarla müşayiət olunmur) 

 

Diaqnostika 

►

 

Döş qəfəsinin yırtıqları zamanı R-qrafiya ya norma daxilindədir, 

ya da degenerativ dəyişikliklər aşkar olunur 

►

 

KT və MRT daha informativ üsuldur (diskin yırtığı  və onurğa 

kanalının stenozu aşkar olunur) 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 29

Qeyri-vertebrogen ağrılar 

Mielit onurğa beyninin iltihabı  xəstəliyi olub  kəskin başlayır, 

ağrı beldə lokalizasiya edir, ifliclər və hissiyyatın itməsi inkişaf edir. 

Diaqnostikasında informativ üsul kimi MRT istifadə olunur. 

Herpes Zoster (kəmərləyici dəmrov)  

İstənilən yaşda rast gəlinə bilər, lakin yaş artdıqca meydana 

çıxma ehtimalı artır. Xəstəliyin aşkar klinik təzahürlərinin  əmələ 

gəlməsindən bir neçə gün əvvəl hərarətin yüksəlməsi,  zəiflik və 

əzginlik hissi, başağrıları, limfa düyünlərinin böyüməsi  (gələcəkdə 

səpgi  əmələ  gələcək tərəfdə) meydana çıxır. Sonralar dərinin 

müəyyən hissəsində lokal hiperesteziya, yanğı, qaşınma hissi, 

paresteziya aşkar olunur.  EKQ-də spesifik dəyişikliklər yoxdur. 3-14 

gün ərzində səpgilər meydana çıxa bilər.  

Əzələ xəstəlikləri 

Döş  qəfəsi və yuxarı  ətraf qurşağı  əzələlərində  ağrının səbəbi 

travmalar, fiziki gərginlik, trixinellyoz və s. ola bilər. 

Miofassial ağrı sindromu  əzələlərin birincili zədələnməsi ilə 

əlaqədar meydana çıxır. 

 

Ağrının lokalizasiya nahiyəsinin palpasiyası zamanı ağrılı və  

spazma uğramış əzələ bərkimələri  

 

Ağrı irradiasiya edir 

 

Trigger nöqtələrinin (bərkimə nöqtələri) palpasiyası zamanı 

kəskin ağrı meydana çıxır və irradiasiya nahiyələrində  əks 

olunur 

 

Bir neçə əzələ eyni zamanda zədələnə bilər 

 

Fiziki gərginlik, qeyri-fizioloji poza, soyuqlama, psixi amillər 

(emosional stress) əzələ spazmına səbəb ola bilər. 

 

Qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar az effektlidir, ağrılı 

nöqtələrə steroid ağrıkəsicilərin yeridilməsi effektiv olur 

Ön pilləli əzələ sindromu 

Sol qolun sinir-damar dəstəsinin ön və orta pilləli  əzələ  və  əlavə 

boyun qabırğası  və ya I qabırğa arasında sıxılması zamanı meydana 

çıxır. 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 30

 

ağrı boyun, bazu oynağı nahiyəsində, döş  qəfəsinin ön 

divarında lokalizasiya olunur, 

 

saidin ulnar səthinə irradiasiya edir  

 

küt, sızıldayan xarakterlidir 

 

fiziki gərginlik zamanı artır  

 

bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər davam edir 

 

ağrının lokalizasiya və irradiasiya nahiyəsində hissiyyatın 

azalması, parasteziyalar, IV, V barmaqlarda əzələ gücünün 

azalması müşahidə edilir  

 

ağrı 

bəzən başgicəllənmə, qısamüddətli bayılmalar, 

ürəkdöyünmə hissi ilə müşayiət olunur 

 

Sümük-oynaq xəstəlikləri 

Titse sindromu  

 

döş sümüyü-qabırğa birləşməsində (II-IV qabırğa qığırdaqları 

nahiyəsində) lokalizasiya  

 

qola və çiyinə irradiasiya edən ağrılar  

 

fiziki gərginlik, döş  qəfəsində  hərəkətlər, asqırma, öskürmə, 

nəfəsalma zamanı artır  

 

döş sümüyünün kənarında kəskin ağrılı  şişkinlik (qabırğa 

qığırdağının ödemi və hipertrofiyası) qeyd olunur 

 

qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar, fizioterapiya, blokada 

ağrının azalmasına, keçməsinə səbəb olur 

Rentgenoloji müayinədə osteoporoz ocaqları aşkar olunur. 

Manubriosternal sindrom  

 

Döş sümüyünün yuxarı hissəsində  kəskin ağrı ilə xarakterizə 

olunur  

 

Fiziki hərəkət, bədənin vəziyyətini dəyişdikdə, öskürmə, 

asqırma zamanı ağrının artması səciyyəvidir 

 

Həmin nahiyədə şişkinləşmə, palpator ağrı 

 

Əksərən revmatoid artritdə rast gəlinir 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 31

Psixoemosional pozulmalar 

Panik pozulmaların diaqnostikasında yüksək həssaslığa malik 2 

sadə sualdan istifadə olunur

5

:  

1.

 

Son 6 ay ərzində sizdə nə vaxtsa qəfildən qorxu, həyəcan və 

ya güclü narahatlıq hissi ilə müşayiət olunan tutmalar 

olubmu? 

2.

 

Son 6 ay ərzində sizdə  nə zamansa heç bir səbəb olmadan 

qəfildən ürəkdöyünmə, zəiflik və ya  nəfəsalmanın 

çətinləşməsi kimi tutmalar olubmu? 

Əgər sualların hər hansı birinə müsbət cavab verilmişsə, bu, 

panik pozuntuların olmasını göstərir. Lakin nə bu suallar, nə  də ki, 

klinik təəssürat həyəcanla bağlı ürəkdən kənar döş  qəfəsi ağrıları 

diaqnozunun müəyyənləşdirilməsi üçün  kifayət qədər spesifik deyil 

və müsbət cavab ÜD xəstəliklərinin risk amilləri olan xəstələrdə 

gələcəkdə kardioloji müayinələrin aparılmasına mane olmamalıdır. 

Ümumiyyətlə, psixo-emosional pozulmalar zamanı 

(depressiyalar, psixopatiyalar) döş qəfəsində meydana çıxan ağrıların 

aşağıdakı xüsusiyyətləri vardır: 

 

çox qısa sancıcı xarakterli və ya uzunmüddətli ağırlıq hissi 

(depressiya zamanı) 

 

bir qayda olaraq ürəyin zirvəsində lokalizasiya edir 

 

emosional gərginlik və yorulma ilə əlaqəlidir, fiziki  

gərginliklə əlaqəsi olmur 

 

nevroloji əlamətlərlə müşayiət olunmur 

 

EKQ norma daxilindədir 

 

psixoterapiya aparılması və stress amilinin aradan 

qaldırılması effektli olur 

Hiperventilyasion sindrom 

Bu vegetativ pozulma əsasən gənc yaşlı şəxslərdə təsadüf olunur. 

Əsas simptom qəflətən meydana gələn təngnəfəslik, hava 

çatışmazlığı hissidir. Tərləmə, dərinin avazıması,  ətraflarda titrəmə, 

keyimə, başgicəllənmə ilə müşayiət olunur. Qanın qaz tərkibinin 

öyrənilməsi zamanı PaCO

2

 azalması, PaO

2 

artması  və ya normada 

olması aşkar olunur. 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 32

Praktik fəaliyyət üçün əsas tövsiyələr

5

Klinik tövsiyələr Sübut 

səviyyəsi 

Ağrının tipik, atipik anginal, qeyri-anginal 

olmasının müəyyənləşdirilməsi xəstələrin 

kardial riskinin təyin olunmasına yardım edir 

C 

Wells şkalasına görə balların cəmi 2-dən aşağı 

və normal d-Dimer sınağı AATE-ni inkar 

etməlidir 

A 

Qeyri-normal d-Dimer sınağı və Wells 

şkalasına görə orta və yüksək riski olan 

xəstələrdə spiral KT və aşağı ətraf venalarının 

USM-i AATE-ni təsdiq və ya inkar etmək üçün 

istifadə olunmalıdır 

A 

Diehr diaqnostik qaydası pnevmoniya 

ehtimalını qabaqcadan söyləmək üçün tövsiyə 

olunur 

A 

Panik pozulmaların aşkar olunması üçün 

xəstələrin  2 sualdan ibarət sorğu vasitəsilə 

skrininqi aparılmalıdır 

C 

Döş qəfəsində ağrısı olan xəstələrin EKQ-də 

ST elevasiyası, Q dişcikləri, keçiricilik 

pozulmaları qiymətləndirilməlidir. Nəticələr 

əvvəlki qeydlərlə müqayisə olunmalıdır. 

C 

Döş qəfəsində ağrısı olan və ilkin olaraq  mənfi 

kardioloji qiymətləndirilmiş xəstələrə risk 

dərəcələrindən asılı olaraq əlavə stress EKQ, 

perfuzion skanerləşmə və ya angioqrafiya 

müayinələri aparılmalıdır. 

C 

Serum troponin səviyyəsinin öyrənilməsi Mİ 

diaqnostikasına yardımçı üsul kimi tövsiyə 

olunur, həmçinin 30 gün ərzində ölüm və Mİ-

nin residivləşmə ehtimalını proqnozlaşdırmağa 

imkan verir. 

C 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 33

Ədəbiyyat: 

1.

 

ESC Guidelines for the Management  of  Stable  Angina Pectoris 

Executive Summary (European Heart Journal 2006; 27(11): 

1341-1381), and Full Text (www.escardio.org). 

2.

 

ESC Guidelines for the Management of Acute Myocardial 

Infarction in Patients with ST-segment Elevation (European 

Heart Journal 2003; 24: 28-66). 

3.

 

ESC Guidelines on the Diagnosis and Treatment of Non-ST 

Segment Elevation Acute Coronary Syndromes (European Heart 

Journal 2007; 28 (13): 1598-1660). 

4.

 

Gersh BJ, Braunwald E, Bonow RO. Chronic Coronary Heart 

Disease.  İn Braunwald E, 6

th

 ed. Heart Disease: A Textbook of 

Cardiovascular Medicine. Philadelphia, Pa: WB Saunders Co 

Ltd; 2002:1272-1353. 

5.

 

William E. Cayley, JR. Diagnosing the Cause of Chest Pain. Am 

Fam Physician 2005;72:2012-21.www.aafp.org/afp   

6.

 

Tamariz LJ, Eng J, Segal JB, Krishnan JA, Bolger DT, Streiff 

MD, et al. Usefulness of clinical prediction rules for the 

diagnosis of venous thromboembolism: a systematic review. Am 

J Med 2004;117:676-84 

7.

 

Diehr P, Wood RW, Bushyhead J, Krueger L, Wolcott B, 

Tompkins RK. Prediction of pneumonia in outpatients with acute 

cough – a statistical approach. J Chronic Dis 1984;37:220 

8.

 

Клинические  рекомендации  для  практикующих  врачей, 

основанные  на  доказательной  медицине.  Издательский  дом 

«Геотар-мед» 2002. 

9.

 

L. Erhardt (Chairman), J. Herlitz (Secretary), L. Bossaert, M. 

Halinen, M. Keltai, R. Koster, C. Marcassa, T. Quinn and H. van 

Weert. Task force on the management of chest pain. European 

Heart Journal (2002) 23, 1153-1176 doi:10.1053/euhj.2002.3194,  

 

available online at http://www.idealibrary.com 

 

 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

ƏLAVƏ №1 

 

XƏSTƏNİN APARILMA ALQORİTMİ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

34

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

ƏLAVƏ №2 

 

DÖŞ QƏFƏSİNDƏ AĞRININ DİFFERENSİAL DİAQNOSTİKASI 

 

35

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 

 

36

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

Document Outline

• ChestPainoblojka.pdf
• Chest Pain A5 for web.doc