Dr. Emeran Mayer Beyin-Bağırsak
Yüklə 5,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| (migratingmotor
complex ) denen farklı bir basınç dalgası bağırsakların oda temizlikçisi gibi görev yapar, çözünmemiş ilaçlar ve çiğnenmemiş fıstık gibi daha faz la ufalanamayan ve çözünemeyen her şeyi atılmak üzere aşağıya doğru süpürür. Bu dalga yemek borusundan rektuma doğru 90 dakikada bir yavaşça hareket ederek bir Brezilya cevizini kırmaya yetecek güçte basınç oluşturur ve istenmeyen mikropları ince bağırsaktan kalın bağırsağa doğru süpürür. Peristaltik refleksin aksine bu temizleyici dalga sadece sindirim sisteminde hiç yiyecek yokken, örneğin siz uyurken iş görür ve kahvaltıda ilk lokmanızı aldığınız anda derhal durur. Bağırsaklar, beyninizden veya omuriliğinizden herhangi bir yardım almadan tüm bunları ve daha fazlasını koordine edebilir ve bunun na- ZİHİN BAĞIRSAKLARLA NASIL İLETİŞİM KURAR? 45 sil yapılacağını bilen de bağırsak duvarınızı oluşturan kaslar değildir. Sindirimi yönetmek büyük ölçüde enterik sinir sisteminin (ENS - erite ne nervous systenı ) işidir; bu sistem, yemek borusundan rektuma kadar bağırsakların etrafına sarılmış 50 milyon sinir hücresi ağından oluşur. Bu “ikinci beyin”, kafatasınızın içindeki 1,3 kg’lık beyinden daha küçük olabilir, ancak sindirim söz konusu olduğunda mükemmel iş görür. Columbia Üniversitesi Tıp Merkezi’nde tanınm ış bir anatomist ve hücre biyologu olan, bağırsaklardaki serotonin sistemini inceleyen ve The Second Brain [İkinci Beyin] adlı popüler bilim kitabının yazarı Michael Gershon, enterik sinir sisteminin bağımsız çalışma yeteneğini gösteren bir video hazırlamış. Bu videoda kobay bağırsağının bir kısmı sıvı içine konur ve bu bağırsak parçası plastik bir topağı kendi başına bir u cun dan diğer ucuna doğru ilerletir. Bunların tümünü beyin ile herhangi bir bağlantısı olmadan gerçekleştirir. İnsan bağırsağı da büyük olasılıkla bu şekilde bağımsız olarak çalışabilir. Tüm bu karmaşık sindirim fonksiyonlarının enterik sinir sisteminiz içinde yer alan bütünleşik devreler (milyonlarca sinir hücresi arasındaki anatomik bağlantılar) arasında koordine edilmesi ve bunun beyninizden veya merkezî sinir sisteminin kalan kısmından çok fazla yardım alma dan başarılması dikkat çekicidir. Tabii ki her şey yolunda gittiği sürece. Öte yandan, duygusal beyniniz, görünüşte otomatik olarak gerçek leşen bu işlevlerin her birini berbat edebilir. Akşam yemeğindeki soh betiniz tatsız bir hâl alıp da arkadaşınızla tartışmaya başlarsanız mide nizdeki o harika “et öğütme” işlemi hızlıca son bularak yerini midenin düzgün bir şekilde boşalmasına izin vermeyen spastik kasılmalara bira kır. Yediğiniz lezzetli bifteğin yarısı daha fazla sindirilmeden midenizde kalır. Restorandan ayrıldıktan çok sonra bile, yatağınıza uzandığınızda midenizdeki spazmlar devam eder. Midenizde hâlâ yiyecek olduğu için geceleri gerçekleşen ilerleyici kasılmalar olmaz, bu da bağırsakların te mizlenmesini önler. Bili gibi zaten hiperaktif bir beyin bağırsak ekseni 46 BEYIN-BAĞIRSAK BAĞLANTISI ne sahip hastalarda, sağlıklı bir bireye çok fazla zarar vermeyen, stresle ilişkili olan veya duygusal tetikleyiciler, midenin peristaltik hareketlerini kuvvetle engelleyecek, hatta tersine çevirecektir. Aynı zamanda kalın ba ğırsakta da spastik kasılmalara neden olacaktır. Sanki Bill'in beynindeki uyarı sisteminde bulunan ayar düğmeleri kapalı gibidir, sık sık yanlış alarmlar tetiklenir ve bu da sağlık açısından zararlı sonuçlar doğurur. Ateşli Silahlar ve Bağırsak Tepkileri İnsanlar duygularını her zaman içlerinde de hissetmişlerdir ve geçmişte meraklı birçok kişi bu fenomenle ilgili daha fazla şey öğrenmeye çalışmış tır. Ordu cerrahı VVilliam Beaumont, 1822’de bağırsak-beyin bağlantısı hakkında daha fazla bilgi edinme fırsatı elde ettiğinde hiç tereddüt etmedi. Yaz başlarıydı ve Beaum ont, M ichigan eyaletindeki M ackinac Adasında, Huron Gölünün üst kesimlerinde bulunan Mackinac Kalesinde konuşlandırılmıştı. Alexis St. M artin adlı bir kürk avcısı, kazayla bir metreden yakın mesafeden av tüfeği ile vurulmuştu. Beaumont, onu kazadan yarım saat sonra gördüğünde, St. Martin in karnının sol üst kısmında el büyüklüğünde bir delik vardı. Beaumont yarayı incelerken, adamın midesini görebiliyordu; midede işaret parmağının girebileceği büyüklükte bir delik açılmıştı. Beaumont’un mükemmel cerrahi bakımı St. Martin in hayatını kur tardı, ancak adamın karnındaki yara kapatılamadı ve St. Martin kar nında gastrik fistül denilen, vücudunun dışına açılan daimi bir delik ile yaşamaya başladı. St. Martin iyileştikten sonra, bir kürk tüccarının yaptığı işleri yapamıyordu; bu yüzden Beaumont, Michigan’dan New York Eyaleti ndeki Niagara Kalesi ne taşındığında, St. Martin’i ailesiyle birlikte yaşamak üzere yardımcı olarak işe aldı. Böylece ikisi, araştırmacı ve çalışma vakası olarak alışılmadık bir ekip oluşturmuş oldular. |