Dr. Emeran Mayer Beyin-Bağırsak
Yüklə 5,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| toksoplazma
gondii adı verilen kötü ama bir o kadar da zeki olan bir mikroorganizma hakkında ilham verici bir konuşma yapmıştı. Konuşmasında, Manuel Berdoy ve Oxford Üniversitesi ndeki araştırma grubunun 2000 yılında yayınladığı çalışmayı anlattı. Bu çalışma, T. gondii 'nin hayatta kalma ve üreme için kendi gündemine sahip olduğunu ve bu gündemini çarpıcı bir kurnazlıkla ve bencilce nasıl izlediğini göstermekteydi. Toksoplazma paraziti yalnızca tek bir yerde, enfekte kedilerin mide- bağırsak kanalında çoğalabilirken aslında (insanlar da dâhil) herhangi bir memelinin beynine de sızabilir. Bunu yapabilmek için beyni izole eden ve isten meyen etkilere karşı koruyucu bir güvenlik duvarı olarak işlev gören kan-beyin bariyerini atlatmayı başarır. Kediler enfekte olduktan sonra, bu mikroorganizmayı dışkılarıyla vücutlarından uzaklaştırırlar. Bu neden le, kadın doğum doktorları hamile kadınların kedileri ve çöp kutularını evden uzak tutmalarını ve kedilerin dışkılarını gömdükleri alanlarda bahçe işleri ile uğraşmaktan kaçınmalarını önerirler. Toksoplazmanın ideal dünyasında, kedilerin vücutlarından atılan parazit hemen sonra sında kemirgenler tarafından sindirim yoluyla alınır. Parazit daha sonra M i KROP SOHBETİ: BAĞIRSAK-BEYİN DİYALOGUNUN TEMEL BİLEŞENİ 91 kemirgen vücudunda, özellikle beyinde yuvarlak kistler oluşturur. Daha sonra bir kedi enfekte olmuş bu kemirgeni yer. Böylece, vücuda alınan kistler kedinin sindirim sisteminde çoğalır; kedi dışkısıyla yumurtadan yeni çıkmış parazitleri saçar ve yaşam döngüsü bu şekilde devam eder. İşte burada, hikâye bu mikrobun dikkat çekici zekâsını kanıtlayan hayret verici bir hâle dönüşmekte. Normal durumlarda, kemirgenler içgüdü sel olarak kedilerden çekindikleri için, enfekte olmuş bir sıçandaki bir patojenin bir kediye geri gelmesi pek olası değildir. Ancak toksoplazma ile enfekte olan kemirgenler, kedilere karşı duydukları içgüdüsel kor kularını kaybetmekle kalmazlar, aksine kedi idrarı gibi kokan alanları tercih etmeye başlarlar. Bunun gerçekleşmesi için, parazitin m inik kistleri, bir kruz füze sinin doğruluğunda ve en az hasara yol açacak şekilde sıçan beyninin belirli bir bölgesine yerleşirler. Hedef, korku ve kaçış tepkisini tetikleyen duygusal işletim sistemidir. Bu duygusal ve motor program normalde sıçanın yakındaki bir kedinin kokusunu alır almaz kaçmasına neden olur, ancak parazit sıçandaki kedi korkusunu özellikle ortadan kaldırır. Enfekte sıçanlar kedi harici diğer yırtıcı hayvanlara karşı normal savun ma davranışlarını göstermeye devam ederler. Ayrıca hafıza, kaygı, korku ve sosyal davranış gibi laboratuvar testlerinde normal performans ser gilerler. Ancak iş kedilere gelince, kistler orada durmaz. Aynı zamanda cinsel davranışları kontrol eden beyin devrelerindeki aktiviteyi de artıra rak, kedi kokusunun toksoplazma ile enfekte farelere cinsel olarak çekici gelmesine neden olurlar. Sıçan beyninin işletim sistemlerinin bu şekilde akıllıca ele geçirilmesi, kedi kokusuna karşı cinsel arzuya neden olarak, doğuştan gelen korku tepkisini bastırır. Diğer bir deyişle, enfekte olmuş sıçanlar kedilere karşı ölümcül bir istek duymaya başlarlar. Bu stratejilerin ardındaki evrimsel akıl dikkat çekicidir. İlaç şirketleri, toksoplazmanın bu kadar kolay bir şekilde yaptıklarını yapabilecek ilaç ların tasarımına milyarlarca dolar harcamaktadır. Üstelik bu yatırımların 92 BEYİN BAĞIRSAK BAĞLANTISI çoğu başarısız olmuştur. Örneğin, kaygı bozukluklarında korku tepkisini hafifletmek ve strese karşı verilen yanıtta rol oynayan bir molekül olan CRF’nin etkisini azaltmak üzere geliştirilen ilaçlar ile azalmış cinsel istek bozukluğu olan kadınlarda libidoyu artırmak için tasarlanan bileşiklerin çok da etkili olmadığı saptanmış olup, bunlar potansiyel olarak ciddi yan etkilere de neden olabilirler. Konakladıkları hayvanın davranışını manipüle etmek için şaşırtıcı derecede karmaşık yollar geliştirmiş olan daha pek çok mikrop vardır. Kuduz virüsü konakladığı (köpek, tilki yada yarasa gibi) bir hayvanı aşırı saldırgan hâle getirdiğinde, bunu öfke ve saldırganlıktan sorumlu olan özel bir beyin devresinin içine sızarak yapar. Bu, enfekte hayvanın başka bir hayvana (veya insana) saldırma ve ısırma, dolayısıyla da tükürükteki virüsü kurbanına geçirme olasılığını artırır. Toksoplazma parazitleri ve kuduz virüsü konakçı hayvanların sinir sistemi ile ilgili son derece uz manlaşmış bilgilere sahip olmaları açısından ön plana çıkarken, bakte ri, tek hücreliler Yüklə 5,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|