Dullo quronov galaktikada bir
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Suv toʻldirilgan hovuzda hosil boʻlgan girdobni
koʻrganmisiz? Bu girdob suvga qoʻshib undagi hamma narsani yutib ketishi mumkin. Bilasizmi, koinotda ham ana shunday “girdob”lar mavjud. Olimlar bu “girdob”larni Qora tuynuk deb atashadi. Qora tuynuk olamdagi eng sirli, eng gʻaroyib jism hisoblanadi. U tim qora koʻrinishda boʻlib, ulkan yulduzning portlashidan soʻng yuzaga kelgan. Qora tuynuk koinotdagi yulduzlarni, sayyoralarni, hatto yorugʻlikni ham soʻrib oladi. Uning ichiga tushgan narsa izsiz gʻoyib boʻladi. Baʼzi olimlar Qora tuynukni koinotning darchasi deb hisoblashadi. Yaʼni bu tuynukdan boshqa sirli olamga oʻtish mumkin ekan. Lekin haligacha bu gʻaroyib tuynukning asl siri aniqlanganicha yoʻq. Qora tuynuk judayam zich, judayam qudratli yulduzdir. Tasavvur qiling, noʻxatday keladigan Qora tuynuk Yer sayyorasini osongina yutib yuborishi mumkin. Bizning Somon yoʻli galaktikamiz markazida ham Qora tuynuk mavjud. Shu gʻaroyib tuynuk boʻlmaganida, bizning galaktika koinotga sochilib ketgan boʻlar edi. Barcha yulduzlar qatori Quyoshimiz ham Qora tuynuk atrofida aylanib turadi. 138 2016-yilda bir guruh yapon astrofiziklari olamshumul kashfiyot qilishdi. Ular galaktikamiz markaziga yaqin joyda yana bir kichikroq Qora tuynuk bor ekanini aniqlashdi. Bizning qahramonlarimiz esa shu ikkinchi Qora tuynuk tomon yoʻlga otlanishgan edi. Fazogirlar uzoq vaqt davom etgan bahsdan keyin bir toʻxtamga kelishdi. Oʻsha kuni Dordonning shaxsiy kemasi tagʻin “Koʻkkezar”ga ulandi. Kemalar suv, oziq- ovqat, kislorod va turli uskunalar bilan toʻldirilib, uzoq safarga hozirlik koʻrildi. Ertasiga Qora tuynuk tomon uchib ketishdi. Bir necha haftaga choʻzilgan qidiruv ishlaridan keyin Qora tuynuk yaqinida kichikroq bir yulduz borligi aniqlandi. Bu yulduz deyarli soʻnib boʻlgan, oʻzidan juda past harorat va kuchsiz yorugʻlik taratib turardi. Moki yulduzning nurlarini kompyuterda tahlil qilib, uning yoshi naq 13 milliard 600 millionda ekanini aniqladi. Tez orada bu yulduz yaqinida judayam qadimiy Batkech nomli sayyora ham borligi maʼlum boʻldi. Bu voqea esa fazogirlar qalbida yana umid uchqunlarini paydo qildi. Batkech sayyorasida galaktikada saqlanib qolgan eng qadimgi batke xalqi yashar edi. Batkech ancha sovuq va qorongʻi sayyora boʻlib, koʻp shaharlari xarobaga aylanib ketgan. Aholi ham juda kam – koʻpchilik sayyorani tashlab ketgan yoki ogʻir sharoitga dosh bermay nobud boʻlgan edi. Fazogirlar surishtira-surishtira bir qari tarixchining uyini topib kelishdi. Tarixchi juda kichkina gavdali, shalpillagan quloqlari uzun, juda qarib ketganidan yuzi burishib osilib qolgan, munchoqdek kichkina koʻzlaridan boshqa narsasi koʻrinmasdi. Avvaliga tarixchi ularni uyiga kiritmadi. Ammo Dordon unga yegulik va suv vaʼda qilganidan soʻng mehmonlarni ichkariga chorladi. Tarixchining aft-angoriga boqib uning juda qari ekani va sillasi quriganini sezish qiyin 139 emasdi. U Dordon bergan yegulikni yeb, suvdan ichganidan soʻng biroz tetiklashdi. Hammaga bir-bir razm solib chiqdi. – Nega keldingiz? – soʻradi tarixchi. – Koinot xaritasining izsiz yoʻqolgan toʻrtinchi boʻlagini qidirib yuribmiz, – javob berdi Dordon. Soʻng shu kungacha boʻlib oʻtgan voqealarni qisqacha soʻzlab berdi. – Bitta kitob yozsa boʻladigan tarixiy voqealar sodir boʻlibdi - ku. – Yuzini burishtirib jilmayishga harakat qildi tarixchi. – Ammo men oʻsha kitobni yozmayman. Menga endi tarixning qizigʻi qolmadi. Chunki hammasi bir chaqaga qimmat narsalar ekanini anglab yetganimga ham bir asrdan koʻp boʻldi. Baribir, asl tarixni hech kim yozmaydi, hatto bilmaydi, bilolmaydi ham... – Tarixchi yana bir nimalar dedi, ammo uning soʻnggi gaplariga tushunishning sira imkoni boʻlmadi. Keyin u bir nuqtaga qarab turib qoldi. Soʻng dedi: – Siz bormoqchi boʻlgan oʻsha Oltin baliq yulduzi koinotda borligini aniq bilasizmi oʻzi? – Bu nima deganingiz, ana, osmonda yaraqlab turibdi - ku! – hayron boʻldi qoʻmondon. – Har doim ham koʻrgan narsalarimiz haqiqat boʻlavermaydi. Siz koʻrayotgan oʻsha nur yulduzdan qolgan sharpa boʻlsa-chi?! – Sharpa deysizmi?! Bir qarashda tarixchining savollari ahmoqona tuyulishi mumkin. Ammo bu savollar chindan-da asosli edi... *** Siz osmonda koʻrgan yulduzlarning hammasi ham mavjud boʻlavermaydi. Yaʼni, aslida, ular yuz yillar oldin soʻnib qolgan boʻlishi ham mumkin. Juda qiziq, shunday emasmi? Buni tushunish uchun yorugʻlikning tezligi haqida bilim kerak boʻladi. Yerga eng yaqin yulduz Quyoshdir. U bizdan oʻrtacha 140 150 million km uzoqlikda joylashgan. Yorugʻlik nuri esa bir soniyada 300 ming km masofani bosib oʻtadi. Demak, Quyoshdan taralgan nur Yergacha sakkiz daqiqada yetib keladi. Yaʼni siz koʻrib turgan yorugʻlik Quyoshdan shu zahoti emas, balki sakkiz daqiqa ilgari yoʻlga chiqqan. Al-Toyir yulduzi ham Yerga eng yaqin yulduzlardan biri hisoblanadi. Undan taralgan nur bizga oʻn olti yilda yetib keladi. Koinot esa juda-juda katta. Baʼzi yulduzlarning nuri Yergacha million, hatto milliard yildagina yetib kelishi mumkin. Endi oʻzingiz tasavvur qiling: vaqti kelib biror yulduz portlasa va mayda-mayda zarralarga aylanib yoʻq boʻlib ketsa, biz buni shu zahoti koʻra olamizmi? Yoʻq, albatta! Yulduz portlaguniga qadar taratgan nurlarni biz yana million yillar davomida koʻrib turaveramiz. Yaʼni biz uning portlaganini million yildan keyin bilamiz! Demak, baʼzan osmonda yulduzni emas, uning sharpasini koʻramiz, xolos. – Yoʻq, biz bormoqchi boʻlgan yulduz aniq mavjud, – dedi Ahmad suhbatga qoʻshilarkan. – Koʻrinishiga qaraganda, u hali yosh yulduz – yana bir necha milliard yil davomida nur sochib turadi. – Ha, shunaqami? – tarixchi kutilmaganda chaqqonlik bilan boʻynini ikki metrga choʻzib, boshini Ahmadga juda yaqin olib keldi. – Demak, sen ekansan-da bu tarixiy voqealarning boshida turgan odam bolasi? – Men shunchaki... salmirliklarga yordam bermoqchi boʻldim, xolos, – dedi biroz dovdirab qolgan Ahmad bunga javoban. – Boʻldi, bas! – qoʻmondonning jahli chiqdi. – Siz oʻzi bizga yordam berasizmi-yoʻqmi? 141 – Yoʻq, men xaritaning qayerda ekanini bilmayman. Uni oʻsha xaritani tuzgan yosh yigit galaktikaning qaysidir burchagiga yashirib, soʻng ortga qaytayotganida kemasidan ayrilgan, keyinroq oʻzi ham halok boʻlgan. – Nega u oʻzi yaratgan xaritani bunchalik sir saqlagan? – Meriyaliklar koinotdagi eng qadimgi xalq boʻlgan. Ular ilm-fanda juda taraqqiy etishgan. Aslida, xaritani meriyalik olimlar emas, bir oʻspirin bola tuzib chiqqandi. U favqulodda oʻtkir zehnli boʻlib, kattalar bilmagan narsalarni bilardi. Hatto misli koʻrilmagan katta tezlikda uchadigan Duradu kemasini ham oʻsha bola yasagan. Bola Duraduga minib butun galaktikani aylanib chiqqan va mukammal xarita yaratgan. Ammo kutilmaganda uning xaritasidan yovuz kuchlar xabar topadi. Ular xaritani koʻlga kiritib galaktika boʻylab bosqinchilik, xunrezlik qilishni rejalashtiradi. Shunda bola meriyalik olimlar bilan kelishib, xaritani toʻrt qismga boʻlib tashlaydi. Elchilar xaritaning uchta qismini olib galaktikaning uchta tarafiga qarab ketgan. Qolgan bitta qismni esa bola oʻzi shaxsan yashirishga qaror qiladi. U xaritani olib uzoq safarga chiqadi. Ammo ortga qaytmaydi. Xullas, bola bu sirni oʻzi bilan olib ketgan. Tarixchining hikoyasidan soʻng Margol va Ahmad tushkunlikka tushib qoldi. Rostdan ham tarixchi aytgan gaplar toʻgʻri boʻlsa, endi xaritani izlash befoyda edi. Ularning qalbidagi umid chirogʻi deyarli soʻnib qolgandi. – Lekin sizlar xaritani qidirishdan toʻxtamang. Sezib turibman, shu odam bolasining taqdiriga Salmir sayyorasini halokatdan qutqarish bitilgan. Yoʻqsa, sizlar bu yergacha yetib kela olmagan boʻlardingiz, – tarixchi shunday deb biroz oʻylanib qoldi. – Siz Qutb yulduziga uching. U yerda Koinot kutubxonasi bor. Kutubxonaning keksa xodimi Koʻrsichqon koʻp narsani biladi. U kutubxonadagi barcha kitobni oʻqib chiqqan. Lekin uning koʻzi koʻrmaydi, qulogʻi 142 esa deyarli eshitmay qolgan. Ammo oʻsha Koʻrsichqondan biror joʻyali gap chiqishi aniq!.. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|