Dunyo dinlari tarixi o‘rta umumta’lim muassasalarining 10-sinflari va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari uchun darslik
Yüklə 2,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- YAHUDIYLIK 5-§ DIN TARIXIDAN
- Abu Rayhon Beruniy
- TARIXGA NAZAR
| FAOLLASHTIRISH UCHUN
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 1. Yahudiylarning Markaziy Osiyoga kirib kelishi qachondan boshlangan? 2. Yahudiylarning qadimda Markaziy Osiyoda yashaganini ko‘rsatuv- chi topilmalar qachon va qayerdan topilgan hamda ular qaysi davrga tegish li? 3. Markaziy Osiyodagi yahudiylar nima uchun «Buxoro yahudiylari» deb ataladi? YAHUDIYLIK 5-§ DIN TARIXIDAN Yahudiylik dunyodagi eng qadimiy dinlardan biri bo‘lib, taxminan, miloddan avvalgi 2-mingyillikda Yaqin Sharqda paydo bo‘lgan. U faqat yahudiy xalqiga xos millat dini hisoblanadi. Abu Rayhon Beruniy o‘zi- ning «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar» kito- bida yahudiylar nomi somiy tillardagi «hoda», ya’ni «tav ba qilmoq, tavba qilganlar» so‘zidan kelib chiqqan, degan fikrlar mavjud ekanini aytib o‘tgan. Keng tarqal - gan fikrga ko‘ra esa, «yahudiy» so‘zi Ya’qub payg‘am - barning o‘g‘li Yahudo nomidan olingan. Yahudiy xalqining yana bir nomi Banu Isroildir. «Is- roil» so‘zi Ya’qub payg‘ambarning ikkinchi nomi bo‘lib, «banu»-bolalar deb tarjima qilinadi. Demak, Banu Isroil nomi «Isroil avlodlari» ma’nosini beradi. Rivoyatlarga ko‘ra, Ya’qub payg‘ambarning 12 o‘g‘li bo‘lib, ular ning to‘rtinchisi Yahudo edi. 12 o‘g‘ildan keyinchalik 12 ta qabila tarqaldi. Yahudo avlodlari bo‘lgan yahudiylar boshqa qabilalarni o‘zlariga bo‘ysundirdilar. Shundan so‘ng bu qabilalarning barcha si «yahudiy» deb atala boshladi. Fanlarning foydasi — ular yordamida oltin va kumush to‘plash emas, balki insoniylik va donishmand- likka erishishdir. Abu Rayhon Beruniy 21 Yahudiy xalqiga nisbatan «yevrey» so‘zi ham ishlatila- di. Bu qadimiy somiy tillaridagi «ibriy» so‘zining o‘zgar- gan shaklidir. Arab manbalarida bu so‘z «abara, ya’bu- ru» — «kechib o‘tmoq» fe’lidan kelib chiqqan, deb hi- soblanadi. Mazkur din manbalariga ko‘ra, ilk yahudiy qa- bilalari Mesopotamiyada yashagan edilar. Ular miloddan avvalgi XV asrlarda Ibrohim payg‘ambar boshchiligida Dajla va Furot daryolaridan kechib o‘tganlar. Tavrot, Injil va Qur’onda xabar berilishicha, Ibrohim payg‘ambarning nabirasi bo‘lgan Ya’qubning o‘n bi- rinchi o‘g‘li Yusuf edi. Yusuf va uning akalari o‘rtasi- dagi munosabatlar sababli Banu Isroil qavmi Misrga ko‘chib kelgan. Ular ancha vaqt Misr yerlarida yasha- ganlar. Keyinchalik Misr fir’avni Banu Isroil qavmiga zulm qilgach, Muso payg‘ambar boshchiligida bu xalq yana Kan’on (Falastin) yerlariga qaytdi. Miloddan avvalgi 722-yilda Isroil podshohligi Ossu- riya tomonidan, 586-yilda esa Bobil davlati tomonidan bosib olingach, yahudiy xalqining bir qismi o‘lkadan haydab chiqarildi. TARIXGA NAZAR Bibliya rivoyatlariga ko‘ra, mil avv. 1250-yilda yahudiylar Muso boshchiligida Misrni tark etdilar. Mil. avv. 1000-yilda podshoh Saul vafotidan so‘ng uning kuyo- vi podshoh Dovud Falastinni birlashtirib, Yahudiy podshohligini tashkil qildi. Dengizning ikkiga ajralishi tasviri Musoni quvib ke tayotgan Fir’avn (papirusga ishlan gan rasm). |