Ə. Q. Abbasov

110 
 
yerdən başqa yerə köçürülən) olurlar. 
Təyinatına  görə  plakatlar  müxtəlif  olur:  xəbərdaredici, 
qadağanedici, icazə verən və yada salan. 
Xəbərdaredici  plakatlarda  aşağıdakı  yazılar  yazılır. 
“Yüksək  gərginlik.  Həyat  üçün  təhlükəlidir”  (1000V-dan 
yuxarı  gərginlikli  qurğularda)  və  ya  “Gərginlik  altındadır”. 
“Həyat  üçün  təhlükəlidir”  (1000V-a  qədər  gərginlikli 
qurğularda).  Bu  cür  plakatlar  paylandırıcı  quruluşların  və  ya 
açıcıların  qapılarının  çöl  tərəfində  daimi  olaraq  bərkidilir. 
Səyyar  plakatlarda    aşağıdakı  xəbərdarlıq  ifadələri  yazılır: 
“Dayan. Yüksək gərginlik” (1000V-dan yuxarı gərginliklərdə) 
və  ya  “Dayan.  Həyat  üçün  təhlükəlidir”  (1000V-a  qədər 
gərginliklərdə).  Bu  cür  plakatlar  elektrotexniki  qurğularda 
müəyyən  işlər  aparıldıqda  cərəyan  keçirən  hissələri  əhatəyə 
alan çəpərlərdən asılıdır. 
Qadağanedici  plakatlarda  aşağıdakı  ifadələr  yazılır: 
“Qoşmayın!  Adamlar  işləyir”  və  ya  “Qoşmayın  xətdə 
işləyirlər”.  Bu  cür  plakatlar  intiqalın  və  ayırıcıların 
dəstəklərindən  (hansılarda  qurğu  və  xətdə  müəyyən  işlər 
aparmaq  üçün  açılıb)  asılır.  “Burda  işlə”  yazıya  malik 
icazəverici  plakat,  şəbəkədən  açılmış  və  təmirə  dayandırılmış 
elektrik qurğularından asılır. 
“Torpaqlanıb” yazısına malik yadasalıcı plakatlar ayrıcı 
aparatlarının  inteqal  dəstərlərindən  asılır  (hansılar  ki,  səhvən 
işə  salındıqda,  torpaqlanmış  elektrik  qurğusu  və  şəbəkə  xətti 
gərginlik altına düşə bilər). 
Səyyar 
plakatlar 
elektrik 
cərəyanı 
keçirməyən 
materiallardan  (karton,  fanera,  plastikkütlə    və  s.),  qalan 
plakatlar  isə  metal  lövhəsindən  və  ya  plastik  materialından 
hazırlanır. 

---

111 
 
Mühafizə vasitələrinin sınağı 
 
İstismarda  olan  bütün  mühafizə  vasitələri  (izoləedici 
ayaqaltılardan  və  torpaqlayıcı  ştanqalardan  başqa)  50Hs 
tezlikli  dəyişən    cərəyanda  periodik  (dövrü)  olaraq  sınaqdan 
keçməlidir.  Bundan  başqa  bütün  mühafizə  vasitələri  vaxtaşırı 
mühəndis-texniki  işçilərinin  baxış  yoxlamasından  da 
keçməlidir.  Baxış  yoxlamasından  keçməyən  mühafizə 
vasitələrinin elektrik sınağı aparılmır. 
İzoləedici  ştanqaların  və  cərəyan  ölçən  qısqacların 
(tutucu, maşa) sınağı aşağıdakı qaydada aparılır. 
Sınaq  transformator  dolağının  bir  sıxacı  mühafizə 
vasitəsinin  işçi  hissəsinə,  digər  sıxacı  isə  tutucu  dayağından 
yuxarıda  yaradılmış  kontakt  elektrodu  ilə  birləşdirilir.  Sınaq 
müddəti bakelit izolyasiyası üçün 5, çini izolyasiya üçün isə 1 
dəqiqədir.  Sınaq  zamanı  izolyasiyanın  səthində  elektrik 
boşalmalarının  və  ya  deşilmənin  əmələ  gəlməsinə  diqqətlə 
müşahidə  olunmalıdır.  Əgər  sınaq  zamanı  belə  hallar 
müşahidə olunarsa mühafizə vasitəsi zay (keyfiyyətsiz) sayılır. 
İzolyasiyanın  səthi  üzrə  yarana  biləcək  sızma  cərəyanların 
qiyməti 
normallaşdırılır. 
Sınaqdan 
sonra 
mühafizə 
vasitələrindən  gərginlik  götürülür  və  əllə  onun  qızmasını 
yoxlayırlar. Bu yoxlama zamanı mühafizə vasitələrinin bütöv 
yox,  onun  hər  hansı  bir  hissəsinin  qızması  müşahidə  edilirsə, 
o,  keyfiyyətsiz  sayılır.  İzoləedici  ştanqalar,  izoləedici  və 
cərəyan  ölçən  qısqaclar  zavodda  hazırlandıqdan  sonra  və 
istismar 
prosesində 
elektrik 
qurğusunun  üçqat  xətti 
gərginliyində  (1000V-dan  yuxarı  və  110kV-dan  aşağı 
gərginlikli  qurğularda)  sınaqdan  keçirirlər  (40kV-dan  aşağı 

---

112 
 
olmamaqla).  Sınaq  müddəti  5  dəqiqə  olur.  İzoləedici 
ştanqaların  və  qısqacların  dövrü  sınağı  2  ildə  1  dəfə,  onların 
dəstəklərinin sınağı isə 1 ildə 1 dəfə aparılır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 30. Mühafizə vasitələrinin sınaq qurğusunun sxemi. 
1- sınağı aparılan gərginlik göstəricisi; 2- müvəqqəti izoləedici 
dayaq; 3 – sınaq transformatoru; 4 – gərginlik tənzimləyicisi; 5 – 
siqnal lampası; 6 voltmetr. 
 
Əməliyyat  ştanqaları  və  torpaqlayıcı  ştanqalar 
hazırlandıqdan  sonra  1  dəqiqəlik  əlavə  mexaniki  sınağa 
(150kqs/m
2
qüvvənin)  məruz  edirlər.  Çini  izolyasiyaya  malik 
əməliyyat  ştanqaların    mexaniki  sınağı  80kqs/m
2
 qüvvədə 
aparılır. 
Gərginlik  göstəricilərinin  sınağı  aşağıdakı  qaydada 
aparılır.  
Hazırlandıqdan  sonra  və  həmçinin  istismar  şəraitində 
olan  gərginlik  göstəricisi  (110kV-a  qədər  gərginlikli 
qurğularda) izolyasiya hissəsinin sınağı üçqat xətti gərginlikdə 
(40kV-dan az olmamaq şərtilə) aparılır. 110-330kV gərginlikli 

---

113 
 
elektrik  qurğularında  tətbiq  olunan  gərginlik  göstəricisinin 
izolyasiya hissəsinin sınağı isə üçqat faz gərginliyində aparılır. 
Təkcə göstərici onun qırmaq və kondensatorun çıxışına tətbiq 
edilmiş  20kV  gərginlikdə  1  dəqiqə  müddətində  sınaqdan 
keçirilir.  Bununla  neon  lampasının  və  kondensatorlarının 
yararlığını yoxlayırlar.  
Fazlaşdırmada  istifadə  olunan  gərginlik  göstəricisi 
komplektinin  prinsipial  sxemi  şəkil  31-də  göstərilmişdir. 
Əlavə  müqavimətli  borular  nominal  gərginlikdə  sınaqdan 
keçirilir  (1  dəqiqə  müddətində).  Bu  halda  borudan  axan 
cərəyanın  qiyməti  6kV  gərginlikdə  2,4mA,  10kV  isə  1,7mA 
çox olmamalıdır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 31. Fazlaşdırmada gərginlik göstəricisi  
komplektinin prinsipial sxemi. 
 
A – uyğunlaşdırılmış birləşmə üzrə sınaq sxemi; b -əks 
birləşmə üzrə sınaq sxemi;  1 - əlavə müqavimətə malik boru;  
2 – gərginlik göstəricisi; 3 – izolyatorlar; 4- sınaq 
transformatoru; 5 – gərginlik transformatoru. 
 

---