Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Lorens qüvvəsinin istiqaməti müsbət yük üçün «sol əl qaydasına görə», mənfi yük üçün isə sağ əl qaydasına görə » müəyyən olunur.
- Şəkil 246.
210 sahədə hərəkət edən yüklü zərrəciyə göstərdiyi təsir qüvvəsinin nələrdən asılı olduğunu Lorens müəyyənləşdirmişdir. Ona görə də həmin qüvvə Lorens qüvvəsi adlanır. Lorens qüvvəsinin ifadəsini Amper qüvvəsinin düsturundan da almaq olur. Maqnit sahəsinin sahədə yerləşmiş cərəyanlı naqilə təsirinə, başqa sözlə, sahədə nizamlı hərəkət edən sayda yüklü zərrəciyə təsir kimi baxmaq olar. Lorens qüvvəsi sahədə hərəkət edən bir dənə yüklü zərrəciyə təsir qüvvəsi olduğundan, onu tapmaq üçün Amper qüvvəsini nizamlı hərəkət edən yüklü zərrəciklərin sayına bölmək lazımdır, yəni və ya olmalıdır. Bu ifadədə olduğunu nəzərə almaqla, alarıq. (naqilin həcmi) olduğundan, sonuncu ifadəni kimi, (konsentrasiyanın düsturundan) olduğundan isə Lorens qüvvəsi üçün şəklində ifadə alarıq. Burada induksiya vektoru ilə zərrəciyin hərəkət sürəti arasındakı bucaqdır. Bu halda da olduqda, , olduqda isə, olur. Y Bu ifadədə -nın induksiya vektorunun normal toplananı ( B ) olmasını nəzərə almaqla, Lorens qüvvəsini B şəklində də yazmaq B olar (şəkil 245). Amper qüvvəsində olduğu kimi, bu halda da X induksiya vektorunun X oxu (sürət vektoru) və Y oxu Şəkil 245. (sürətə perpendikulyar ox) üzrə proyeksiyalarını tapmaqla müəyyənləşdirə bilərik ki, Lorens qüvvəsinin istiqaməti də Amper qüvvəsinin istiqaməti kimi tapılır. Daha dəqiq desək, Lorens qüvvəsinin istiqaməti müsbət yük üçün «sol əl qaydasına görə», mənfi yük üçün isə sağ əl qaydasına görə » müəyyən olunur. Bunun üçün sol əl elə tutulmalıdır ki, (müsbət yük üçün) açılmış 4 barmaq zərrəciyin hərəkət sürəti istiqamətində yönəlsin, maqnit induksiya vektorunun normal toplananı ovcumuza daxil olsun, onda 90 0 211 açılmış baş barmaq Lorens qüvvəsinin istiqamətini B göstərəcək (şəkil 246). Lorens qüvvəsi sahəyə daxil olan yüklü zərrəciyin hərəkət istiqamətinə perpendikulyar olduğundan iş görə bilmir. Ona görə də bu qüvvə sahəyə daxil olan yükün sürətinin ədədi qiymətini dəyişə bilmir. Bu qüvvənin təsiri ilə yükün sürətinin Şəkil 246. istiqaməti dəyişir, yəni sahəyə daxil olan yük çevrə qövsü üzrə hərəkət edir. İndi də yükün sahədə Lorens qüvvəsinin təsiri ilə cızdığı çevrənin radiusu üçün düstur çıxaraq. Çevrə üzrə hərəkət olduğundan və yük sahəyə perpendikulyar istiqamətdə daxil olan hal üçün olduğunu nəzərə alsaq, bu iki ifadənin bərabərliyindən radius üçün alarıq. Bu ifadəni , ya da kimi ( - ni -yə vurub, bölməklə) də yazmaq olar. - nın ifadəsindən alınan - ni - də yazsaq, onda asılılığı üçün həm də alarıq . Deməli, Lorens qüvvəsinin təsiri ilə yükün sahədə cızdığı çevrənin radiusu yükün sürət və impulsundan xətti, kinetik enerjisindən isə kökaltı asılıdır. Çevrə üzrə hərəkətin periodik hərəkət olmasını nəzərə alsaq, yükün çevrə boyunca fırlanma period üçün sürətin ifadəsindən -ni tapıb ( ), həmin ifadədə olduğunu nəzərə almaqla, period üçün ifadəsini alarıq. Fırlanma tezliyi isə olar. İfadələrdən aydın olur ki, yükün çevrə boyunca hərəkətində nə period, nə də tezlik yükün sürətindən (həmçinin də impulsundan və kinetik enerjisindən) asılı olmur. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|