Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hərəkət edən naqillərdə induksiya e.h.q. Fərz edək ki, sabit maqnit sahəsində düzbucaqlı kontur yerləşdirilmişdir və bu konturun uzunluğu
- Şəkil 256. yaranan elektrik hərəkət qüvvəsi üçün
218 Aydındır ki, bir tərəfdən, naqildən axan cərəyanın yaratdığı maqnit sahəsinin cərəyan şiddəti ilə düz mütənasib olması ( ), digər tərəfdən isə, qapalı konturdan keçən maqnit selinin induksiya vektoru ilə düz mütənasib olması ( ) son nəticədə qapalı konturdan keçən maqnit selinin naqildən axan cərəyan şiddəti ilə düz mütənasib olduğunu göstərir: . Bərabərliyə keçməklə bu ifadəni kimi yaza bilərik. Burada L - mütənasiblik əmsalı olub, cərəyanlı naqilin yaratdığı maqnit sahəsində yerləşmiş konturun induktivliyi adlanır (bu barədə bir az sonra). Elektromaqnit induksiyası qanununa görə olduğunu bilirik. Burada şərtini nəzərə alsaq, alarıq. Buradan isə verilmiş kontur üçün olduğundan şəklində ifadə alınar. Deməli, elektromaqnit induksiyası qanununa görə induksiya elektrik hərəkət qüvvəsi həm də cərəyan şiddətinin dəyişmə sürəti ilə düz mütənasibdir. Bu ifadədən induktivlik üçün həm vahid alınır, həm də onun fiziki mənası aydın olur. Əgər , olarsa, onda və ya olar. Deməli, konturun induktivliyi dedikdə, naqildən keçən cərəyan şiddətinin 1san - də 1A qədər dəyişməsi zamanı yaranan öz-özünə induksiya elektrik hərəkət qüvvəsinə bərabər kəmiyyət başa düşülür. İfadədən – i tapsaq, alınar. Buradan isə induktivlik üçün BS - də kimi vahid alarıq ki, bu vahid də 1Henri (Hn) adlanır. Deməli, - dir. və ifadələrindən alınır ki, bu ifadə də olduğunu nəzərə almaqla, alarıq. Hərəkət edən naqillərdə induksiya e.h.q. Fərz edək ki, sabit maqnit sahəsində düzbucaqlı kontur yerləşdirilmişdir və bu konturun uzunluğu olan AB tərəfi şəkil 256 -də göstərildiyi kimi, özünə paralel qalmaq şərti ilə BC və AD tərəfləri üzrə sabit sürəti ilə hərəkət edir.Bu 219 zaman sahədə hərəkət edən naqilin elektronları da onunla birlikdə hərəkət etdiyindən, onlara Lorens qüvvəsi təsir etməsi nəticəsində naqildə induksiya cərəyanı yaranacaq. Elektronlara təsir edən Lorens qüvvəsinin B C olduğunu nəzərə almaqla, bu qüvvənin təsiri ilə elektronların naqil boyunca hərəkəti zamanı görülən işi hesablasaq, A D alarıq. olduğundan, Şəkil 256. yaranan elektrik hərəkət qüvvəsi üçün ifadəsini alarıq. İndi də fərz edək ki, induksiyası olan bircins maqnit sahəsində uzunluğu olan çubuq sabit tezliyi ilə fırlanır (şəkil 257). Fırlanma oxu çubuğun bir ucundan keçir və sahəyə paraleldir. Çubuqda yaranan induksiya e.h.q. -ni hesablayaq. olduğu məlumdur. Çubuğun fırlanması zamanı maqnit sahəsində yerləşmiş konturun sahəsi dəyişdiyindən maqnit selinin dəyişməsi olacaq. Əgər çubuq müddətində dəfə dövr etmiş olarsa, onda olar. Bunları nəzərə alsaq, Şəkil 257. alarıq. Burada olduğundan, çubuğun bu cür fırlanması zamanı yaranan induksiya e.h.q. üçün və ya alarıq. Cərəyanlı sarğacın maqnit sahəsinin enerjisi. Qeyd edək ki, öz-özünə induksiya hadisəsi mexanikada cisimlərin ətalətlilik hadisəsinə oxşayır. Belə ki, qapalı konturun və ya sarğacın induktivliyi böyük olduqca, cərəyanın maksimum qiymət alması və yaxud da sıfıra qədər azalması müddətləri də böyük olur. Asanlıqla göstərmək olar ki, cərəyanlı sarğacın maqnit sahəsinin enerjisi düsturu ilə tapılır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|