Ebedi dönüş mitosu
Yüklə 3,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Üçüncü Bölüm
TALİHSİZLİK VE TARİH ACI ÇEKMENİN NORMALLİĞİ Bu bölümde insan hayatına ve tarihsel varoluşuna yeni bir bakış açısından yaklaşmayı umuyoruz. Arkaik insan, göster miş olduğumuz gibi, kendini geri çevrilemez, önceden görüle mez, kendi başına değer sahibi olayların sıralanışı olarak gö rülen tarihte karşıtlık içine yerleştirme eğilimindedir. Onu kabullenmeyi ve ona böylece, tarih olarak bir değer atfetmeyi reddeder -ancak her zaman bundan kaçınması da mümkün ol maz; örneğin, kozmik afetler, askeri felaketler, toplumun ya pısıyla bağlantılı toplum sal adaletsizlikler, kişisel talih sizlikler ve benzerleri karşısında güçsüzdür. O halde, arkaik insanın bu "tarih"e nasıl katlanabildiğini, yani, felaketlere, kötülüklere ve her bireyin ve her topluluğun çektiği "acılar"a nasıl dayanabildiğim bilm ek ilginç olacaktır. Geleneksel bir kültüre mensup bir insan için yaşamanın an lamı nedir? Her şeyin üstünde, insan-ötesi modellerle uyum içinde, arketiplere uygun yaşamak demektir bu. Dolayısıyla, gerçeğin bağrında yaşam ak anlamına gelir bu, zira -I. Bö- lüm'de yeterince vurguladığım g ib i- arketipler dışında tam anlamıyla gerçek olan hiçbir şey yoktur. Arketiplere uygun yaşamak "yasa"ya uymak sonucunu doğurmuştur, zira, yasa 97 ilk kutsalın tezahüründen, varoluş normlarının in illo tempore vahyedilmesinden, bir tanrı ya da mistik varlığın açıklama larından başka bir şey değildir. Ve paradgmatik jestlerin tekrarı ve periyodik törenler aracılığıyla arkaik insan, gör müş olduğumuz gibi, zamanı yok etmede başarılı olduysa, koz mik ritmlerle de uyum içinde yaşamıştır hatta diyebiliriz ki bu ritmlere dahil olmuştur (gece ve gündüzün, mevsimlerin, ay devrelerinin ve mevsim dönümlerinin onun için ne kadar "gerçek” olduğunu hatırlamamız yeter). Böyle bir varoluş çerçevesi içinde acı çekme ve ıstırabın an lamı ne olabilir? İnsanın, kaçınılmaz olduğu için, sözgelimi iklim zorluklarına katlanır gibi "katlanması" gereken an lamsız bir deneyim olmadığı kesindir. Niteliği ve görünür deki nedeni ne olursa olsun acı çekmenin bir anlamı vardı; her zaman bir prototipe olmasa bile değeri tartışma götürmeyen bir düzene tekabül ediyordu bu acı. Eski Akdeniz etiğine kı yasla Hıristiyanlığın en büyük üstünlüklerinden- birinin acı çekmeye büyük değer vermesi, acıyı olumsuz bir durumdan olumlu bir ruhsal içeriği olan bir deneyime dönüştürmesi ol duğu söylenmiştir. Bu iddia, acıya bir değer verme ve hatta selamete erdirici niteliklerinden ötürü acının peşinde koşma söz konusu olduğunda geçerlidir. Ama, Hıristiyanlık-öncesi insanlık acı çekmeyi özlememiş ve (bir kaç sınırlı istisna dı şında) bir arınma ve ruhsal yükseliş aracı olarak değer ver memiş olmakla birlikte acıyı tümden anlamsız olarak görmüş değildir. Elbette, burada bir olay, tarihsel olgu olarak acı dan, bir kozmik felaket (susuzluk, taşkın, fırtına), bir işgal (kargaşa, esaret, aşağılanma), toplumsal adaletsizlikler, vb. sonucunda çekilen acıdan söz ediyoruz. Böyle acılara katlanılabildilerse, acıların gereksiz ve keyfi birşey olarak görülmemeleri sonucu mümkün olmuştur bu. Örnekler zikretmeye gerek yok; her yerde bulunabilir. Tar lasının susuzluktan mahvolduğunu, hayvanların hastalıktan kırıldığını, çocuğunun hastalandığa kendisinin ateşlendiğini ya da avda sürekli olarak şansının yaver gitmediğini gören 98 bir ilkel bilir, ki bu olaylar rastlantı sonucu değil, çaresi rahip ve büyücünün elinde bulunan belirli büyüsel veya şeytani et kilerin sonucudur. Dolayısıyla bir felaket durumunda toplu- - luğun yaptığını yapar o da: büyüsel etkileri gidermesi için bü yücüye ya da tanrıların ona iyi davranmasını sağlaması için rahibe başvurur. Rahip veya büyücünün müdahalesi soçıuç ver mezse taraflar başka durularda çoğunluklu unutulan Yüce Varlık'ı hatırlar ve ona adaklar sunarlar. "Sen ki yukarı-da- sın, benim çocuğumu alma; çok küçük o", diye dua eder Tierra del Fuego’nun göçebe Selk’nam i. "Ey, Tsuni-Goam!" diye ses lenir Hotantolar. "Bir tek sen bilirsin ki ben suçsuzum!" Bir fırtına sırasında, Seman^ pjgmeleri bacaklarını bambu bıçak larıyla çizer, her yana kan saçaralc Bağırırlar: "l i Pedn! Pişmanım, hâtanıi ödüyorum! Kabul et, odüyorum!"1 K arşı- Yüklə 3,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|