Ebedi dönüş mitosu
Yüklə 3,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| demiurge,
yıldızların hareketleri veya Tanrı'nın iradesi tarafından is tedikleri için oluyordu. Bu görüşte Roma tarihi ağır basmaktadır. Romalılar, ta rihlerinin akışı içinde bir kaç kez kentlerinin yokolma teh likesiyle karşılaşmışlardı ve bunun süresi inançlarına göre- Romulus tarafından kurulduğu anda belirlenmişti. Jean Hu- baux Les Grands Mythes de Rome adlı eserinde Roma'nın "öm rüne" ilişkin hesaplamalardaki belirsizliklerin doğurduğu kritik anlar yetkin biçimde incelemiş, Jdrome Carcopino ise kentin felakete uğramadan bir diriliş yaşamasına dair umut beslemesini haklılaştıran tinsel gerilimi ve tarihsel olayları kaydetm iştir.38 Her tarihsel krizde iki karanlık çağ mitosu Roma halkının saplantısı haline geliyordu: (1) kentin yaşam süresi belirli sayıda yılla sınırlandığından (Romulus’un gördüğü oniki kartal tarafından açığa vurulan "gizemli sayı") ömrü bitmiştir; ve (2) Büyük Yıl evrensel bir ekpyrosis ile tüm 129 tarih, dolayısıyla Roma tarihine de son verecektir. Bizzat Roma tarihi son dönemlere dek bu korkuların temelsiz olduğunu göstermeye çalışmıştır. Roma'nın kuruluşundan 120 yıl geçtikten sonra Romulus’un gördüğü oniki kartalın, çoğu ki şinin korktuğunun tersine 120 yıl anlamına gelmediği anla şılmıştır. 365 yılın sonunda kentin her yılının bir gününe eşit olduğu bir Büyük Yıl’ın söz konusu olmadığı görülmüş ve yazgımn Roma için yüzer yıllık oniki aydan oluşan bir Büyük Yıl belirlediği düşünülmüştür. Sibyl kahinleri tarafından ile ri sürülen ve filozoflarca kozmik devre teorilerinde yorumla nan geriye dönüş "çağlar" ve ebedi dönüş mitosuna gelince, bir çağdan ötekine geçişin evrensel bir ekyprosis olmaksızın gerçekleşebileceği zaman zaman umulmuştur. Ama bu umut her zaman endişeyle içiçe geçmiştir. Ne zaman tarihsel olaylar felaket ritmlerini hızlandırsa Romalılar Büyük Yıl’m bitmek üzere ve Roma'nın da çöküşün eşiğinde olduğuna inanmış lardır. Caesar Rubicon’.u geçtiğinde Nigidius Figilus Roma'yı ve insan soyunu sona erdirecek kozmik-tarihsel dramanın başlayacağını öngörmüştür.39 Ama aynı Nigidius Figulus bir ekpyrosis 'in kaçınılmaz olmadığına ve yenilenmenin, Yeni- Pitagorasçı m etacosm esis 'in bir kozmik felaket olmaksızın gerçekleşebileceğine de inanmış40 bu düşünce Virgilius ta rafından alınıp geliştirilmiştir. Horatius Epode XVTda Roma’nın gelecekteki yazgısına dair korkusunu saklayamamıştır. Stoacılar, astrologlar ve Doğu gnostizmi çağlarının savaş ve afetlerinde nihai felake tin yaklaşmakta olduğuna ilişkin belirtiler görüyorlardı. Ro malılar da Roma’nın yaşam süresine ilişkin hesaplamalar veya kozmik-tarihsel devreler öğretisinden yola çıkan akıl yürütmelerle, eninde sonunda kentin yeni bir aeon başlan gıcından önce yokolacağmı biliyorlardı. Ama bir dizi uzun ve kanlı iç savaşın ardından gelen Augustus'un yönetimi bir pax aeterna başlatmış gibi göründü. İki mitosun -Roma'nın "çağı" ve Büyük Y ıl- esinlediği korkuların temelsiz olduğu kanıt lanmıştı artık: "Augustus Roma'yı yeniden kurdu artık onun 130 yaşamından korkmamız gerekmiyor”, Romulus'un oniki kar talının gizemi üzerine kafa yoranlar buna inanıyorlardı. "Demir çağından altın çağına geçiş bir ekpyrosis olmadan gerçekleşti", devreler teorisine bağlı olanlar ise böyle söylü yorlardı. Bu nedenle Vergilius evreni patlatacak olan güneşe ait son saeculum' un yerine ekpyrosis' i atlayarak Apollo'nun saeculum' unu koydu ve son savaşların demir çağından altın çağına geçişin belirtileri olduğunu ileri sürdü.41 Daha sonra, Augustus'un yönetimi gerçekten bir altm çağ başlatmış gibi görünmeye başladığında Vergilius Romalılar’a kentin süresi konusunda yeniden güven vermeye çalıştı. Aeneas (I, 255 ve devamı)’de Jüpiter Venüs'e seslenerek Romalılar'ı zaman ve mekanla sınırlamayacağını söylemektedir: "sonu olmayan bir im p a ra to rlu k v e rd im o n la r a ." 42 V e A eneas'ın yayımlanmasından sonra da Augustus kentin ikinci kurucusu olarak ilan edildi. Doğum günü olan 23 Eylül "varoluşu Augus tus tarafından kurtarılan ve yüzü onun tarafından değiştirilen Evren'in hareket noktası" olarak görüldü. O zaman Roma'nın periyodik olarak ad infinitum yeniden doğabileceği umudu or taya çıktı. Böylece oniki kartal ve ekpyrosis mitoslarından kurtulmuş olan Roma, Virgilius'un deyişiyle, "güneşin ve yüın yollarının ötesine uzanan" (" extra anni solisque vias") bölgeleri kaplayana dek büyüyebilecekti. Bütün bunlarda, gördüğümüz gibi, tarihi yıldızlara bağlı yazgıdan veya kozmik devreler yasasından kurtarma ve Roma'nm ebedi yenilenmesi mitosuyla kozmosun hükümdar veya rahip tarafından ebediyen yeniden yaratılarak yıllık (ve özellikle de felaket olmaksızın!) yeniden doğuşuna ilişkin arkaik mitosa dönüş yönünde görkemli bir çaba yatmaktadır. Her şeyin üstünde tarihe kozmik düzlemde değer verme, yani tarihsel olay ve felaketleri evrene, yeniden doğuşu mümkün kılmak için son vermesi gereken hakiki kozmik patlama ve dağılmalar olarak görme çabasıdır bu. Savaşlar, yıkımlar tarihin acıları artık bir çağdan ötesine geçişin alametleri değildir, bilakis kendileri geçiş oluşturmaktadırlar. Böylece, 131 her barış döneminde tarih kendisini ye: üler ve bunun sonucun da yeni bir dünya başlar; son tahlilde (Augustus etrafında oluşturulan mitosta gördüğümüz gibi) hükümdar kozmosun Ya- ratılış’ını tekrarlamaktadır. Roma Örneğini, tarihsel olaylara bu bölümde incelenen mi tosların unsurlarıyla değer verilebileceğini göstermek için or taya koyduk. Özel bir mitos teorisine (Roma çağı, Büyük Yıl) uyarlanan felaketler sadece çağdaşlarınca katlanılabilir ol makla kalmaz aynı zamanda ortaya çıktıklarının hemen ertesinde olumlu bir değer de kazanırlar. Elbette, Augustus ta rafından başlatılan altın çağ ancak Latin kültüründeki etkile riyle sürebilmiştir. Daha Augustus ölmeden tarih altın çağı yalanlamış ve halk yeniden yakm bir felaket beklentisiyle yaşamaya başlamıştır. Roma, Alaric tarafından işgal edil diğinde Romulus’un oniki kartalının belirtisi doğru çıkmış gibi göründü: kent varoluşunun onikinci ve son yüzyılına girmek teydi. Ancak Saint Augustine Tanrı'nın tarihe ne zaman son vermeye karar vereceğini kimsenin bilemeyeceğini ve her du rumda, kentler doğaları gereği sınırlı bir yaşam süresine sa hip olsalar da tek "ebedi kent" Tanrı’nın kenti olduğundan hiç bir yıldızl yazgısının bir ulusun hayat veya ölümünü karar laştıram ayacağın! gösterm eye çalışm ıştır. Böylece H ıris tiyan düşüncesi, dinsel iman deneyiminin önemini ve insan kişiliğinin değerini göstererek diğer tüm arkaik bakış açıla rını aşmaya çabalaması gibi eski ebedi tekerrür temalarım da kesin olarak aşma eğilimi göstermiştir. 132 |