Ecri report fr
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 cinayət hüququ hallarından başqa ECRI bu qruplara qarşı məhkəmələr tərəfindən edilən sistematik ayrı - seçkilik haqqında yeni məlumat almayıb. Buna görə də o, bu məsələni bu hesabatda nəzərdən keçirməyəcək.
Dini ayrı -seçkilik 68.
ECRI din zəminində baş verən əlavə ayrı - seçkilik hallarından narahatlıq duyur. 65- ci bənddə qeyd edildiyi kimi Venesiya Komissiyası və DTİHB dini azadlıqla bağlı qanunvericilk çərçivəsinin bəzi aspektlərinin beynəlxalq normalara uyğun olmadıqlarını düşünürlər. "Din azadlığı" tərifinə özəl və ictimai və həmçinin ibadət yerlərində dini ayinləri yerinə yetirmə hüququ, missionerlik fəaliyyətinə, tədrisə, praktikaya və riayətə icazə vermə, dövlət qeydiyyatı olmadan fərdlərə və dini icmalara dinlərini yaşamağa imkan vermək məqsədilə dövlət qeydiyyatı sistemində islahat aparma və dini ədəbiyyatı sərbəst şəkildə yaymaq hüququna qarşı olan səbəbsiz məhdudiyyətləri aradan qaldırma kimi hesabatlarında etdikləri əsas tövsiyələr daxil edilməlidir. H al-
hazırda bu sahədə mövcud olan əsassız məhdudiyyətlər çox vaxt azlıqların müsəlman icmalarına və qeyri - ənənəvi dini qruplara mənfi təsir edir və bu da onlara qarşı ayrı - seçkiliyə gətirib çıxarır.
69. Din azadlığına bu cür müdaxilə və ayrı - seçkiliyə səbəb ola bilən praktika əsasən sünni müsəlmanların həbs edilib saxlanılması ilə bağlı bir çox məlumatlarda öz əksini tapır. Azərbaycandakı müsəlmanların 65% - i şiə olduğu halda qalan 35% -i sünnidir və bu sünni müsəlmanların böyük hissəsi tarixi ləzgi azlığına mən subdur.
108
Bu hesabatlar bunlardan əlavə 5 oktyabr 2012 - ci ildə keçirilmiş "Hicaba azadlıq" mitinqinin iştirakçılarının böyük hissəsinin saxlanılmasına, 2014 - cü ilin noyabr ayının ortalarında Naxçıvanda 200 müsəlmanın həbsinə, 2015 -ci ilin fevralından bəri icazəsiz olaraq dini ədəbiyyatı yaydıqları üçün Cinayət Məcəlləsinin 167.2.1 maddəsi ilə sonradan həbs edilmiş beş sünni müsəlmanın məhkəməyə qədər həbsdə saxlanılmasına və 22 sentyabr 2015 - ci ildə Bakıda Səid Nursi tərəfdarlarının 85 - nin həbsinə istinad edir. Digər hesabatlar sünni məscidlərinin bağlanması, məscidlərdən kənarda namaz qılmanın qadağan edilməsi (Dini etiqad azadlığı haqqında qanunun 12.1 - ci maddəsi), imamların uniforma geyinmə məcburiiyəti və dindarların məscidlərə girişinə polis tərəfindən m ane olma ilə bağlıdır. Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin rəhbəri xaricdə təhsil almış ruhanilərin fəaliyyətləri və dini bayraqların istifadəsi və dini mərasimlərin küçələrdə aaprılması ilə bağlı dini etiqad azadlığı haqqında qanununa yeni məhdudlaşdırıcı dəyişikliklərin ediləcəyini bildirib. 109
70.
Üstəlik, Azərbaycan 2001 - ci ildə Avropa Şurasına üzv olduğu zaman söz verdiyi alternativ xidmət haqqında qanunu qəbul etməyib. Konstitusiya alternativ xidmətə imkan versə də (Azərbaycan Konstitusiyasının 76. 2- ci maddəsi) dini azlığa aid olan və əqidəsinə görə hərbi xidmətdən imtina edən şəxs 2014 - cü ilin aprelində və 2015 - ci ilin avqustunda hərbi xidmətdən yayındığına görə məhkum edilib. 71.
ECRI həmçinin Səid Nursinin əsərləri də daxil olmaqla dini ədəbiyyatın senzura edilməsi haqqında məlumatlar alıb.
Bundan başqa müvafiq qayda həddindən artəq bürokratik şəkildə şərh və tətbiq edilir. Dini etiqad azadlığı haqqında
108 UNPO 2013: 21. 109
Bu və sonrakı abzas üçün bax. Norveç Helsinki Komitəsi 2015: 43 və bəndlər; Yunus, L. və Cəfərov, R. 2014: 47 və bəndlər.; Forum18.org 2015a və b; Beynəlxalq Sərhədsiz İnsan Hüquqları 2015; Azernews.az 2015; Institute for War & Peace Reporting 2015a; meydan.tv 2015a. 2015-ci ilin noya brında şiə “Müsəlman Birliyi Hərəkatı”nın qeydiyyatı rədd edilib. Sonrakı həftələrdə onun ən azı 32 üzvü həbs edilib. İki üzv və beş polis işçisi qrupun rəhbəri Tale Bağırovun həbsi ilə nəticələnən polis əməliyyatı zamanı öldürülüb. Dövlət orqanları qrupun məqsədinin konstitusiya nizamnı pozmaq və şəriət qanunlarına əsaslanan dini dövlət qurmaq istədiklərini bildirdiyi zaman digərləri sözügedən polis əməliyyatlarında din azadığının müxtəlif şəkildə pozulduğunu iddia edir.
AİHM - dəki iş və Səid Nursinin yazılarının dindar olmayanlara qarşı düşmənçiliyi və nifrəti artırıb artırmaması ilə bağlı mübahisə haqqında 4 aprel 2011 - ci ildə verilmiş 28621/11 saylı Yedinoe Dukhovnoye Upravleniye Musulman Krasnoyarskogo Kraya Rusiyaya qarşı
işinə baxın . 30
qanunun 22.2- ci maddəsinə görə dini məzmunlu ədəbiyyatın və digər materialın idxal edilməsi və hazırlanmasından öncə ilkin razılıq tələb edilir. Venesiya Komissiyasının və DTİHB - nin fikrincə bu, AİHK - nın 10.1 - ci maddəsinin birbaşa pozulması deməkdir. 111
Dövlət qurumları bu ədəbiyyatın yayılmasınına razılıq vermək üçün əlavə qərarın tələb edildiyini bildirir. Üstəlik, dini icmalara yayılan hər bir materialın möhürlənməli olması barədə məlumat verilib. Lakin Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsində lazımı möhürlər yox idi. Dini icmaların üzvləri Cinayət Məcəlləsinin 167 - ci maddəsi və İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 300 - cü maddəsi ilə cəzalandırılır və bu qaydalara riayət etmədikləri təqdirdə məhkəməyə qədər həbsdə saxlanma ilə üzləşirlər. "Dini təbliğat həyata keçirən" şəxslərin və dinlə bağlı qanunvericiliyin digər müddəalarını pozan şəxslərin İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 299 - cu və 300 - cü maddələri ilə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmək riski mövcuddur.
72. Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 299 -cu
maddəsinə aid olan 160 inzibati xətanın son beş ildə qeydə alındığını və id xal
edilən 5600 dini ədəbiyyat adından 300 - nün qadağan edildiyini ECRI nümayəndə heyətinə bildirib. Bundan əlavə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi öncəki abzaslarda qeyd edilmiş hesabatları oxuduğunu, iddiaları rədd etdiyini və 2015 -ci ilin fevralından bəri dindarların saxlanılması ilə bağlı 64- cü bənddə təsvir edilmiş məlumatın onda olmadığını qeyd edib. Dövlət orqanları həmçinin bu cür məhdudiyyətlərə islamizmin yayılma təhlükəsi kontekstində baxılmalı olduqlarını qeyd ediblər. Son olaraq onlar əqidəsinə görə hərbi xidmətdən imtina etmə məsələlərinin ölkənin təhlükəsizliyi üçün təhlükə yaratdığını iddia edirlər.
73.
ECRI dövlət orqanlarının din azadığı ilə bağlı ümumi münasibətlərini dəyişməyə ehtiyacları olduğunu düşünür. Qanunvericiliklərini Venesiya Komissiyasının və DTİHB -
birgə tövsiyələrinə uyğunlaşdırmaları, dini
azadlığını məhdudlaşdırmaqla bağlı gələcək planlarından əl çəkmələri və din azadlığına qarşı AİHK - nın qəbul etmədiyi ayrı - seçkiliyə və məhdudiyyətlərə son vermələri həddindən artıq vacibdir.
Lazımi hüquqi dəyişikliklərin qüvvəyə minməsinə qədər dövlət orqanları hazırki qanunvericiliyi xüsusən AİHK - nın 9 və 14 -cü maddələrinin məcburi normalarınına və AİHM - nin presedent hüququna uyğun şəkildə şərh və tətbiq etməli, demokratik cəmiyyətdə din azadlığına bu cür məhdudiyyətlərin lazım olması barədə aydın məlumat olmadıqda polis basqınlarından, həbslərdən və cəza qərarlarından əl çəkməlidir.
74. Bundan əlavə ECRI zəif qrupların insan hüquqlarını qorumağa yardım etmək və onları təşviq etmək məqsədilə ombusdsmanı sadəcə din azadlığı sahəsində deyil həmçinin nifrət nitqi, siyasi məhbuslar və LGBT şəxslərə qarşı şiddət kimi həssas məsələlərdə də öz gücünü və müstəqil mövqeyini istifadə etməyə təkidlə çağırır.
75.
ECRI dövlət orqanlarının Venesiya Komissiyası və ATƏT/DTİHB tərəfindən dini etiqad azadlığı haqqında qanunun barəsindəki Birgə Rəylərində etdikləri tövsiyələri tətbiq etmələrini təkidlə məsləhət görür. Lazımi hüquqi dəyişikliklərin qüvvəyə minməsinə qədər dövlət orqanları xüsusən də polis və məhkəmə işçiləri üçün təlim təşkil edərək hazırki qanunvericiliyin Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının (AİHK) 9 və 14 - cü maddələrinə tamamən uyğun şəkildə tətbiqin i təmin etməlidir.
76.
Son olaraq, ECRI Azərbaycanı alernativ xidmətlə bağlı qanunvericiliyi qəbul etmə öhdəliyini yerinə yetirməyə təkidlə çağırır və bu məqsədlə regiondakı yaxşı praktikalara istinad edir.
111 Venesiya K ommissiyası və ATƏT/DTİHB 2012, §§ 101 və bəndlər.
Məhdudiyyətlərə haqq qazandrılması ilə bağlı irqçiliklə mübarizəyə həsr edilmiş bu hesabatın 3 - dən
16- cı bəndlərinə və terrorizmlə mübarizə sahəsindəki "Terrorizmin qarşısının alınması haqqında" Avropa Konvensiyası kimi beynəlxalq normalara baxın.
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|