27
göstərmək olar. Qubada həkim və tibb bacısı çatışmamazlığını həll etmək üçün
tibb kolleci açılıb.
57.
Azlıqların təmsilçiləri ilə təmasları zamanı ECRI
-
ın nümayəndəliyinə bu inkişaf
proqramlarının azlıqlara aid olan şəxslərin iş tapmasına müsbət təsir edəcəyi
barədə məlumat verilib. Amma bu cür tədbirlərin təsirini dəyərləndirmək üçün
heç bir statistik məlumat mövcud deyil və heç bir quruma onları koordinasiya
e
tmək aydın şəkildə tapşırılmayıb. Bu məqsədlə insanlar xarakterinə görə
"ölkədə dözümlülüyü və müxtəlifliyi qorumaq, multikultiralizmi araşdırmaq və
təşviq etmək və Azərbaycanı dünyaya multikulturalizmin mərkəzi kimi tanıtmaq"
vəzifələri daşıyan yeni Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzindən çox şey
gözləyir. ECRI bu Mərkəzi sadəcə bu vəzifələrin sonuncusu deyil həmçinin ilk
ikisi üzərində də dayanmağa çağırır.
102
58.
Bəzi tarixi azlıqların üzvlərin vətəndaşlıq və kimlik sənədlərini əldə etməsi
sahədində ziddiyyətli məlumatlar mövcuddur. Dövlət orqanları 18 000 şəxsin
vətəndaşlığı ilə bağlı qeyri
-
müəyyənliyin 2008 və 2014
-
cü illər arasında ləğv
edildiyini söyləyir. Ombudsman 2010
-
ci ildən bəri bu məsələlərlə bağlı heç bir
şikayət almadığını ECRI
-
a məlumat verib. Digər mənbələr məshəti türklərinin
hamısının vətəndaşlıq əldə etmədiyini və Gürcüstandan və keçmiş sovet
respublikalardan olan minlərlə etnik azərbaycanlının hələ də vətəndaşlığı
olmadığını bildirib. Ucqar zonalarda yaşayan qaraçı icmalarının da el
ementar
hüquqi sənədlərə sahib olmadığı və bu da sosial, səhiyyə və təhsil sisteminə
çıxışı olmayan həddindən artıq ağır sosial və iqtisadi vəziyyətə gətirib çıxarır.
Bəzi mənbələr rəsmi qeydiyyat olmadan evdə həyata keçirilən doğuşların sayının
yüksək olduğunu bildirir.
59.
ECRI inteqrasiya sahəsində inkişafı, bərabər həyat şərtlərinin yaradılması və
tarixi azlıqların öz hüquqlarını əldə edə bilmələrini monitorinq etmənin çətin
olduğunu ifadə edir. Tarixi, dini və dil azlıqları üçün müfəssəl inteqrasiya
siyas
ətlərinin aparılmasını həyata keçirən və koordinasiya edən, və həmçinin
vətəndaşlığı olmayan şəxslərin sayını azaltma istiqamətindəki fəaliyyətləri ilə
məşğul olan yeganə qurumun müəyyən edilməli olduğunu hesab edir. Eyni
zamanda dövlət orqanları strategiya ilə bağlı olan müxtəlif fəaliyyətlərin təsirini və
strategiya məqsədlərinə çatılmasını monitorinq etmək məqsədilə inteqrasiya
göstəriciləri sistemini yaratmalıdırlar.
60.
ECRI dövlət orqanlarının tarixi, dini və dil azlıqları üçün inteqrasiya göstəricilərinə
əsaslanan müfəssəl inteqrasiya siyasətlərinin aparılmasını həyata keçirən və
koordinasiya edən yeganə qurumu müəyyən etmələrini tövsiyə edir.
61.
Dini azlıqlarla bağlı əlavə məsələlərdən bu hesabatın sonrakı hissədində bəhs
ediləcək.
II.
Azərbaycana xas olan m
övzular
1.
Dördüncü dövrün müvəqqəti monitorinq tövsiyələri
62. ECRI-
ın Azərbaycanla bağlı 2011
-ci il
hesabatındakı ilk müvəqqəti monitorinq
tövsiyəsi dövlət orqanlarının dini icmaların qeydiyyata alınma prosesinin tez
şəkildə başa çatdırılması və qeydiyyat qərarını hələ də gözləyən icmaların hüquqi
vəziyyətinə, onların artıq qeydiyyatdan keçmiş icmaların
keçid dövründə normal
fəaliyyəti davam edə bilmələrini xüsusi şəkildə bildirərək, aydınlıq gətirmələri ilə
bağlı olub.
63.
Ölkəyə səfər zamanı dövlət orqanları 2015
-
ci ilin iyununa kimi 615 dini icmanın
qeydiyyata alındığını ECRI nümayəndə heyətinə məlumat v
erib. Onlardan 594-ü
müsəlman, 12
-si xristian, 6-
sı yəhudi, 2
-
si bahay və 1
-
i krişna icmasıdır.
103
Səkkiz
102
Azernews.az 2014.
103
Dövlət orqanlarının verdiyi əlavə məlumatlara görə əvvəllər qeydiyyata alınmış təxminən 200 dini icma
yenidən qeydiyyat üçün ərizə verməyib.
28
ərizə icraatdadır və
104
bunların əksəriyyəti ikinci və ya üçüncü qeydiyyatı ölkənin
digər bölgələrində əldə etməyə çalışan dini icmalarla bağlıdır. Dövlət
orqanları
bütün ərizəçilərə ərizələrindəki çatışmamazlıqlar barədə məlumat verildiyini
bildirir. Yenidən qediyyata alınmamış və ya qeydiyyat sənədini almamış dini
icmalar öz üzvlərinin polis müdaxiləsi, həbs və ağır cərimələrlə bağlı davamlı
qorxu içində yaşadıqlarını bildirir. Dövlət orqanları əvvəlki hüquqi rejimlə
qeydiyyata alınmış icmaların qeydiyyatının qüvvədə qaldığını söyləyir. Amma
onlar Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin internet səhifəsindəki dini
icmalar hissəsinə daxil edilmir. Bu siyahını nəzərdən keçirən şəxslər yanlış
istiqamətləndirilə və bu cür icmaların keçərli qeydiyyatının olmaması nəticəsinə
gələ bilərlər.
64. 2013-
cü ilin mayında Şəmkirdə, 2013
-
cü ilin sentyabrında Əliabadda, 2014
-cü ilin
yanvarında Gəncədə, 2014
-
cü ilin martında Lənkaranda və 2014
-
cü ilin iyun və
oktyabr aylarında Gəncə və Mingəçevirdə polis qeydiyyata alınmış icmanın üzvü
olmayan az sayda dindarın toplaşdığı şəxsi evlərə basqın edib. Bunun
nəticəsində onlarla dindar bir neçə saat polis bölmələrində saxlanılıb.
Şəmkirdə
polis rəisi müavini bir dindarı zorlama, saçlarını qırxma və on beş gün həbsə
atmaqla hədələyib. Dindarlar digər polis məntəqələrində də təhqirə məruz qalıb.
Bir çox hallarda məhkəmələr 1500
-2000 AZN (1300-
1500 €) cərimə təyin edib.
Bir məhkəmə
işində alınan qərar Apellyasiya Məhkəməsi tərəfindən ləğv edilib.
Digər bir işdə rayon məhkəməsi təqsirli bilinən şəxsi sərbəst buraxıb. Digər
dindarlar inanclarını ictimai yerlərdə və şəxsi evlərdə yaydıqları üçün saxlanılıb
və ağır cərimələr ödəyib. Dini ədəbiyyatı icazəsiz yaymaqda günahlandırılan iki
dindar üçün 2015-
ci ilin fevralında məhkəməyə qədər üç aylıq həbsdə saxlama
qərarı verilib. Sonra bu müddət əlavə olaraq yeddi ay uzadılıb.
105
65.
ECRI Venesiya Komissiyası və DTİHB
-in 2012-
ci ildə verdikləri birgə rəydə bəhs
edilən Dini etiqad azadlığı haqqında qanunun bəzi aspektləri ilə beynəlxalq
normalara qarşı olan hüquqi çərçivəni müəyyən etdiyi nəticəsinə gəldiklərini
vurğulayır.
106
Üstəlik, ECRI bu tövsiyənin tətbiqi ilə bağlı 2014
-
cü ildə gəldiyi
nəticələrində etdiyi kimi qeydiyyata alınmamış dini məzhəbin fərdi üzvlərinin dua
etdiyi və ya dini inanclarını ifadə etdiyi üçün cəzalandırılmasının AİHK
-
na uyğun
olmayan AİHM
-nin presedent hüququna bir daha istinad edir.
107
Yuxarıda bəhs
edilən polis basqınları, saxlamalar və məhkum etmələr zərərçəkmişlərin din
azadlığını açıq şəkildə pozur və onlara qarşı dini zəmində ayrı
-
seçkiliyə səbəb
olur. ECRI həmçinin irqçiliyə əsaslanan yanlış davranış hallarının ombudsman da
daxil olmaqla səriştəli qurumlar tərəfindən araşdırılmalı olduğunu düşünür (ECRI
-
nin 11 saylı ÜST
-nün 9-
cu bəndi).
66.
ECRI dövlət qurumlarının, xüsusən də Dini Qurumlarla İş üzrə
Dövlət Komitəsi və
Daxili İşlər Nazirliyinin, dini icmaların qeydiyyatı prosesini tez şəkildə başa
çatdırmalarını və qeydiyyat prosesində olan dini icmaların üzvlərinə qarşı
gələcəkdə ayrı
-
seçkilik hallarının olmamasını və onların din hüququnun polisin
pis rəftarı, qanunsuz polis basqınları, saxlama və məhkum etmələr kimi
hərəkətlərlə pozulmamasını təmin etmələrini təkidlə tövsiyə edir.
67. 2014-
ci ildə gəldiyi nəticələrdə ECRI dövlət orqanlarının ikinci müvəqqəti
monitorinq tövsiyəsini yerinə yetirmədiklərini hesab edib. Bu tövsiyə məhkəmə
sistemi ilə əlaqələrində ECRI
-
ın istinad şərtlərinə cavab verən qruplara aid
şəxslərə qarşı istənilən birbaşa və ya dolayı ayrı
-
seçkiliyi aşkarlamaq məqsədilə
ECRI məhkəmə sistemi məlumatlarının toplanması üçün sistemin
yaradılmasından bəhs edib. Bu hesabatda bəhs edilmiş zəif qruplara yönəlmiş
104
Dövlət orqanları onların baptistlər, Yehovanın Şahidləri və müsəlman icmaları tərəfindən edildiyi
söyləyir.
105
Forum18.org 2015b.
106
Daha ətraflı məlumat üçün bax. Venesiya Kommissiyası və ATƏT/DTİHB 2012, §§ 12 və bəndlər.
107
Ma
saev Moldovaya qarşı
, N°. 6303/05, 12 may 2009-cu il, § 26.