Əfqanıstan: Sovet işğalından Amerika müdaxiləsinə
Yüklə 2,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- - 98 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ
- - 99 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ
- - 100 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ
- 98 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ | MƏSIAĞA MƏHƏMMƏDI him Hatif, yaxud Əbdülvahid Sürabi həyata keçirmişdi). Əldə olan sənədlər göstərir ki, mərasimdə Mücəddidinin partiyasının funk- sioneri kimi ölkənin gələcək prezidenti Hamid Kərzəy də iştirak etmişdir [127, 138]. Bu tədbirdə çıxış edən Ali Məhkəmənin sədri Əbdülkərim Şadan bildirmişdi ki, “siz mücahid qardaşlarımızın gə- lişi ilə ölkədə on illik qan tökülməsi sona çatmışdır”, lakin bin neçə gün sonra o, öz mənzilində silahlı şəxslər tərəfindən qətlə yetiril- mişdi. Mərasimin sonunda çıxış edən Mücəddidi cihadın qələbəsi- ni və İslam Dövlətinin qurulmasını təbrik etməklə bərabər, əvvəlki hökumətin bütün üzvlərinin əfv olunduğunu bəyan etmişdi. Bir müddət sonra Mücəddidi keçid hökumətinin Kabula gəli- şindən öncəki 3 gündə paytaxtda və onun ətrafında baş verənləri Hikmətyarın bir qrup “Xəlq”çi ilə birgə “xaincəsinə çevriliş” cəhdi kimi qiymətləndirmişdi [108, 5]. Lakin çox keçmədən Mücəddi- dinin özünün də Pişavər razılaşmasında nəzərdə tutulmuş 2 aylıq prezidentliklə kifayətlənmək istəmədiyi, ölkəyə 2 il rəhbərlik et- mək arzusunda olduğu üzə çıxdı. Əsas sözü silahın dediyi və par- tiyasının da bu baxımdan xeyli zəif olduğu bir şəraitdə o, özünə müttəfiqlər axtarışına çıxdı və əsas diqqətini iki qüvvəyə – Rəşid Dustuma və şiə “Vəhdət” partiyasının lideri Əbdüləli Məzariyə yönəltdi. İlkin addım kimi o, Cihad Şurasında (onunla bərabər Pişavərdən gəlmiş 50 nəfərlik heyət belə adlanırdı) Dustuma 5, Məzariyə 8 yer ayırdı. Eyni zamanda 3 nazirliyi (o cümlədən, Təh- lükəsizlik Nazirliyini!) Məzarinin ixtiyarına verdi. Dustum və Mə- zarinin bir çox komandanlarını general rütbəsi ilə mükafatlandırdı və nəhayət, may ayının 21-də o, Dustumun iqamətgahının yerləşdi- yi Məzari-Şərifə səfər etdi. Oradakı çıxışında Mücəddidi Dustumu “böyük mücahid” adlandırdı, onu peyğəmbər dövrünün məşhur sərkərdəsi Xalid ibn Vəlidə bənzətdi və ona ordu generalı rütbəsi verdi [127, 140]. Lakin Mücəddidinin bu addımları bir nəticə vermədi, əksinə, onun Rəbbani və Məsudla münasibətlərini kəskinləşdirdi, eyni za- - 99 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ | MƏSIAĞA MƏHƏMMƏDI manda Hikmətyar tərəfindən etirazla qarşılandı. Mayın 25-də Pa- kistana qısamüddətli rəsmi səfərindən sonra o, bu iddialarından əl çəkdi. Qeyd edək ki, Əfqanıstan İslam Dövləti elan olunandan dərhal sonra Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı, İran, Rusiya və Çin mücahid- lərin hakimiyyətini rəsmən tanıdılar. Mücəddidi hakimiyyəti təhvil alan günün səhərisi Pakistanın baş naziri Nəvaz Şərif və yuxarıda adı çəkilən Türki əl-Feysəl Kabula gəlmiş və ona öz dəstəklərini ifadə etmişdilər, o cümlədən, N.Şərif 10 milyon dollarlıq təmənna- sız yardımı öz ölkəsi adından Mücəddidiyə təqdim etmişdi. Lakin mücahidlər heç cür işlək hökumət qura bilmirdilər. Mücəddidi na- zirlikləri Cihad Şurası üzvləri arasında bölüşdürmüşdü, o cümlə- dən, öz qardaşını və oğlunu nazir postuna təyin etmişdi (müvafiq olaraq, kənd təsərrüfatı və səhiyyə naziri). Lakin Mücəddidinin hakimiyyətə gəlməsindən iki həftə sonra mücahidlərin Pişavərdəki əsas orqanı – Rəhbərlik Şurası (Şuraye-qiyadi, yaxud Şuraye-rəh- bəri) də Kabula daxil olmuş və müstəqil şəkildə qərarlar verməyə başlamışdı. Əfqan tədqiqatçısı M.İ.Əndişməndin yazdığı kimi, “dövlətin təmsilçisi və Cihad Şurasının sədri kimi Sibğətulla Mü- cəddidinin öz qərarları və addımları vardı, Rəhbərlik Şurasının da öz qərar və addımları. Və çox zaman bu qərarlar bir-birinə uyğun gəlmir, hətta zidd olurdu” [127, 139]. Başqa sözlə, elə ilk çağlardan bir növ ikihakimiyyətlilik yaranmışdı. Məsələn, Mücəddidi keçmiş hökumət üzvlərinin əfv olunduğunu bildirsə də, Rəhbərlik Şurası “Vətən” Partiyasının ləğv olunması, onun əmlakının müsadirə edil- məsi, rəhbərlərinin mühakiməyə cəlb olunması, şəriətə zidd olan bütün qanunların qüvvədən düşməsi barədə qərar vermişdi. Eyni zamanda Şura spirtli içkilərin satışının qadağan edilməsinə, qadın- ların hicaba riayət etməsinin vacibliyinə dair qərarlar qəbul etmiş- di. Bütün bunların sonucu olaraq, Mücəddidi təyin olunmuş vaxt- da – 1992-ci il iyunun 28-də hakimiyyəti Bürhanəddin Rəbbaniyə təhvil verərkən giley-güzar və şikayətlə dolu bir çıxış etmişdi [108]. - 100 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ | MƏSIAĞA MƏHƏMMƏDI Beləliklə, mücahidlərin hakimiyyətinin bünövrəsi qanla və ix- tilafla qoyuldu və eləcə də davam etdi. Münaqişələrin mərkəzində isə ambisiyaları bitib-tükənmək bilməyən İslam Partiyası lideri Gülbəddin Hikmətyar dayanırdı. O, Kabuldan 20 km məsafədə yerləşən Çarasiyab adlı məntəqədə özünə güclü qərargah qurdu və vaxtaşırı paytaxtı raket-artilleriya zərbələrinə, diversiya həmlələ- rinə məruz qoymağa başladı. İlkin mərhələdə onun tələbi bu idi ki, Dustumun qüvvələri Kabuldan çıxarılsın, çünki o, kommunist hö- kumətinə xidmət etmiş və mücahidlərin qanını tökmüşdür. 1992- ci il mayın 25-də Kabulun Poli-Çərxi rayonunda Hikmətyarla Mə- sud arasında saziş imzalandı. Gülbəddinin atəşi dayandırması və qüvvələrini Kabuldan çıxarması müqabilində hökumət Dustumun dəstələrini şəhərdən kənarlaşdırmağı öz üzərinə götürdü. Lakin tə- bii ki, şimal qüvvələrini Kabuldan uzaqlaşdırmaq mümkün olma- dı, çünki Mücəddidinin dönə-dönə dediyi kimi, “Dustum böyük bir güc idi, topu, təyyarəsi (əlavə edək ki, xarici dəstəyi – M.M.) vardı” [120, 63]. Bu üzdən Hikmətyar yenidən Kabulu raket atə- şinə tutmağa başladı. Əlbəttə, döyüş təkcə Hikmətyarla hökumət qüvvələri (Məsud və Dustum) arasında getmirdi. Mayın 31-də Ka- bulun qərb hissəsində şiə “Vəhdət” partiyası ilə Səyyafın qüvvələri arasında qanlı toqquşmalar baş vermişdi [111, 80]. Ümumiyyətlə, bu dövrdə İran tərəfindən dəstəklənən (köhnə “Səkkizlik” əsasında yaradılmış) İslami Vəhdət Partiyasının ha- disələrdə əhəmiyyətli rol alması diqqətəlayiq faktdır və dolayısı ilə İranın artan fəallığının göstəricisidir. Pişavərdəki hakimiyyət sövdələşmələrində yaxına buraxılmayan bu partiya Nəcibulla reji- minin süqutu ərəfəsində Məsudla koalisiyaya girən lideri Əbdüləli Məzarinin cəsarəti sayəsində Kabulun həzarələr (şiələr) yaşayan bölgəsində möhkəmlənə və hakimiyyətə iddialarını ortaya qoya bilmişdi. Əfqanıstanda “şüarların dini, əməllərin etnik məzmun- lu” olduğunu bəyan edən Məzari həzarələrin siyasi hüquqlarının təmin olunması, cəfəri məzhəbinin rəsmən tanınması və hakimiy- Yüklə 2,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|