Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
illər ərzində dövlət büdcəsinə ödənilməli olan 1 milyard 400 milyon vəsait fermerlərin sərəncamında qalmışdır (31, 26.12.2013). Dünya təcrübəsini və iqtisadi nəzəriyyənin tələblərini əsas tutaraq duzgun olar kı, bu vergi güzəştləri, əwəla, ancaq strateji xarakterli kənd təsərrüfatı məhsullannm isteh- salçılanna, özü də müəyyən müddətə və o şərtlə verilsin ki, istehsalçılar güzəştdən əldə etdikləri maliyyə vəsaitlərini investisiya kımı təsərrüfatlarda istifadə etsinlər. Djözgün olar ki, kənd təsərrüfatı məhsullanmn istehsalçıla- nna müəyyən müddətə vergi dərəcələri aşağı səviyyədə müəyyən edilsin. Bu tədbir sahənin investisiya təminatım xeyli yaxşılaşdıra bilər. Düşünürük ki, məqsədəuyğun olar ki, kənd təsərrüfatı subyektləri adi qaydada vergiyə cəlb edilsinlər və vergidən daxil olan vəsaitlər ünvanlı qaydada investisiya kimi istifadə edilsin. İ.e.d. İslam İbrahimovun fikrincə, əkinə yararlı torpaqlardan üzürsüz səbəblərə görə ardıcıl olaraq iki ildən artıq əkin üçün istifadə etməyən torpaq mülkiyyətçilərinə qarşı torpaq vergisinin müəyyən misli miqda- nnda cərimə tətbiq etmək müsbət nəticə verə bilər (35, 06.12.2013). Burada göstərmək lazımdır ki, aqrar sektorda təsərrüfat subyektlərinin maliyyə nəticələrinin hesablanması və uçotunun institusional xarakterli çətinlikləri mövcuddur. Belə ki, 2013-ci ilin əvvəlinə bu spktorda fəaliyyət göstərən təsərrüfat subyektlərinin cəmisi bir faizə qədəri müəssisə statusuna malikdirlər və mühasibat sənədləşdirilməsi aparırlar. Qalanlan ailə^ təsərrüfatlandır. Məhz buna görə də ölkə üzrə mənfəət göstəricisinin statistik uçotu aqrar sektoru tam əhatə edə bilmir. Mülkiyyət formasmdan asılı olmayaraq, xalq istehlakı mallarmm yerli istehsalçılanna və kənd təsərrüfatı məhsullarını emal edən müəssisələrə (alkoqollu içkilər və tütün məmulatları istisna olmaqla), müddəti göstərilməklə, əhəmiyyətli vergi güzəştləri edilməsi düzgün olardı. Həmiiı sahələrin is- tehsalçılan, habelə rəqabət qabiliyyətli yeni məhsullar istehsal edən müəssisələr istehsal gücü istifadəyə veriləndən ən azı iki il (istehsal gücünün mənimsənilməsi müddəti) müddətinə vergidən azad edilsə düzgün olar. Ancaq bu güzəştlərin 0 şərtlə verilməsi məqsədə uyğundur ki, güzəşt hesabma əldə edilən vəsaitlər əsas kapitala investisiya kimi yönəldilsin. Mənfəətin investisiya məqsədi ilə istehsala yenidən qoyulan hissəsi (reinvestisiya) ya vergidən azad olunmalıdu (2002-ci ilə qədər olduğu kimi), ya da müəyyən müddətə qeyri-neft sənaye və aqrar sektorun prioritet sahələrində aşağı dərəcə ilə vergiyə cəlb olunmalıdır. Bu tədbirlər ölkədə yerli istehsalın inkişafına, xüsusi ilə kənd yerlərində investisiya təminatı yaratmaq və daxili bazan yerli məhsullarla daha çox təmin etmək məqsədinə xidmət edə bilər. 2015-
ci ilə qədər banklar tərəfdən əhalinin əmanətləri üzrə faiz məbləğlərindən, investisiya qiymətli kağızlar üzrə divident və faizlərdən gəlir vergisi tutulmamışdır ki, bunu da tam əsaslandınimış hesab etmək olmaz. Bu hal üzrə güzəştin şamil ediləcəyi gəlirin həddinin müəyyən edilməsi düz 431
gün olardı. Məsələn, səhmlər və istiqrazlar üzrə mənfəət vergisinin dərəcəsi, başqa ölkələrdə olduğu kimi, onun məbləğindən asılı olaraq müəyyən edilə bilərdi. Ancaq bu mənbədən gəlirlər əsas kapitala investisiya üçün istifadə olunarsa o, vergidən azad oluna bilərdi. Banklarda depozitlərin uzun müddətə yerləşdirilməsini və sonradan investisiya krediti kimi verilməsini stimullaşdırmaq məqsədi ilə məqsədəuyğun olardı ki, ölkədə bank faizlərinin və dividentlərin vergidən azad edilməsi barədə güzəşti ancaq uzun (2 ildən çox) müddətə qoyulmuş əmanətlərə və qiymətli kağızlara şamil edilsin, qısa müddətə qoyulmuş depozitlərdən gəlirlər vergitutma obyekti elan edilsinlər. Azərbaycan Respublikasının milli hesablannda nəzərdə tutulduğu kimi mal (xidmət) bazannda payı 35%-dən çox olan adi inhisarçılann əlavə mənfəətinin vergiyə cəlb olunması düzgün olardı. Azərbaycan Respublikasmın Vergilər Naziri bildirmişdir ki, əvvəllər özəl sektorlar qanuni şəkildə vergiyə cəlb olunmayıblar. İndi onlardan qanuni vergi tələb etdikdə hay-küy salırlar. Özəl sektorlardan yığılan verginin həcmi faktiki yığıla biləcək həcmin 50 faizidir (35, 12.04. 2001). 2006-cı ilin birinci yansımda Vergilər Nazirliyi 13 mindən çox obyektdə, yəni nəzarət tədbirləri,həyata keçirilən obyektlərin üçdə birində qanun pozuntusıma yol verildiyim aşkar etmiş və onlan 1,2 mln. manat məbləğində cərimə etmişdir (31, 18.08.06). 2013-cü ilin təkcə mart ayında 3,8 mindən çox vergi ödəyicisi tərəfindən qanunvericiliyin pozulması faktı aşkar edilmişdir (31, 06.04.2013)
. Təkcə 2013-cü ildə Vergilər Nazirliyinin müvafiq departamen- ti tərəfindən 383 cinayət işinin istintaqı tamamlanmışdır. 2014-cü ildə Vergilər Nazirliyinin müvafiq qurumu tərəfindən 971 cinayət işi başlamimışdır ki, bu da 2013-cü ilə üisbətən 2 dəfə çoxdur. Araşdırmalar zamam dövlət büdcəsinə əlavə olaraq 17 mln. manata qədər vəsaitin daxil olması təmin edilmişdir. Vergilərdən yayınma hallan əsasən ticarət və tikinti-təmir sek- torlannda baş verir. Yoxlamalar apanimış vergi ödəyicilərinin 99,4%-də vergi qanunvericiliyinin pozulması hallan aşkar edilmişdir. 2015-ci ilin ancaq fevral ayında vergi orqanlan tərəfindən həyata keçirilmiş tədbirlər zamanı 5375 vergi ödəyicisində qanunvericiliyin pozulması faktlan, o cümlədən 167 vergi ödəyicisinin vergi orqanlannda uçota durmadan fəaliyyət göstərdiyi, 701 vergi ödəyicisinin xüsusi razılıq (lisenziya) tələb olunan fəaliyyət növləri ilə belə razılıq (lisenziya) almadan məşğul olduğu müəyyən edilmişdir. 223 vergi ödəyicisi tərəfindən 591 nəfər fiziki şəxsin əmək müqaviləsi bağlamadan işə cəlb edildiyi, 231 vergi ödəyicisi tərəfindən fərqlənmə nişanı olmadan avtomobil nəqliyyatı ilə sərnişin daşındığı, 65 vergi ödəyicisində aksiz markalan ilə müvafiq qaydada markalanmamış mallar olduğu aşkar edilmişdir (36,13-19.03.2015). 2015-
tütün məmulatlannm istehsalı ilə məşğul olan müəssisələr təqdim 432
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|