Ekologiya lotinda p65

117
rod miqdorining kamayishida, radioaktiv elementlarning paydo
bo‘lishida,  kasallik  tug‘diruvchi  bakteriyalar  mavjudligida  na-
moyon bo‘ladi.
400  dan  ortiq  turdagi  moddalar  suvni  ifloslashi  mumkinligi
aniqlangan.  Agarda suv tarkibida ularning miqdori yo‘l qo‘yilishi
mumkin bo‘lgan me’yordan ortib ketsa, suv ifloslangan bo‘ladi.
Suvni  ifloslantiruvchi  moddalarni  uch  guruhga  ajratish
mumkin:  kimyoviy,  biologik  va  fizikaviy  ifloslantiruvchilar
(14.1-jadval).  Kimyoviy  ifloslantiruvchilar  ichida  neft  va  neft
mahsulotlari, sintetik yengil-faol moddalar, pestitsidlar, og‘ir me-
tallar, dioksin keng tarqalgan. Biologik ifloslantiruvchilar ichida
viruslar va boshqa kasallik tug‘diruvchi mikroblar, fizikaviy iflos-
lantiruvchilar ichida radioaktiv moddalar va issiqlik eng muhim-
lari hisoblanadi.
Suvning  kimyoviy,  bakteriyali,  radioaktiv,  mexanik  va  issiq-
likdan ifloslanishi kuzatiladi.
Suvning kimyoviy ifloslanishi birmuncha keng tarqalgan. Bu
ifloslanish organik (fenollar, pestitsidlar va h.k.), noorganik  (tuz-
lar, kislotalar, ishqorlar), zaharli (margimush, simob, qo‘rg‘oshin
va kadmiyli birikmalar), zaharsiz bo‘lishi mumkin.
14.1-jadval
Suvni ifloslantiruvchi moddalarning asosiy guruhlari
y
i
v
o
y
m
i
K
r
a
li
h
c
v
u
r
it
n
a
l
s
o
lf
i
k
i
g
o
l
o
i
B
r
a
li
h
c
v
u
r
it
n
a
l
s
o
lf
i
y
i
v
a
k
i
z
i
F
r
a
li
h
c
v
u
r
it
n
a
l
s
o
lf
i
r
a
l
a
t
o
l
s
i
K
r
a
l
s
u
r
i
V
r
a
lt
n
e
m
e
l
e
v
it
k
a
o
i
d
a
R
r
a
ll
a
t
e
m
r
i‘
g
o
,
r
a
l
r
o
q
h
s
I
r
a
l
a
y
i
r
e
t
k
a
B
k
il
q
i
s
s
I
r
a
l
z
u
Ò
)
i
r
a
l
z
u
t
ti
r
ti
n
a
v
y
i
n
o
m
m
a
(
i
h
c
v
u
r
i
d
‘
g
u
t
k
il
l
a
s
a
K
r
a
l
m
z
i
n
a
g
r
o
r
a
l
n
u
k
u
K
i
r
a
lt
o
l
u
s
h
a
m
tf
e
n
a
v
f
e
N
i
r
a
lt
‘
o
v
u
S
m
u
Q
,
r
a
l
n
i
s
k
o
i
d
,
r
a
l
d
i
s
ti
t
s
e
P
r
a
ll
o
n
e
f
a
v
h
s
u
r
u
t
r
i
m
a
X
i
r
a
l‘
g
u
r
u
b
m
a
z
r
o
‘
g
o
m
y
o
L
l
o
a
f
-
li
g
n
e
y
k
it
e
t
n
i
S
r
a
l
a
d
d
o
m
q
i
h
c
l
a
B

---

118
Suvning  bakteriyali  ifloslanishi  suvda  kasallik  qo‘zg‘atuvchi
bakteriyalar,  viruslarning  (700  turdan  ortiq)  paydo  bo‘lishida
o‘z ifodasini topadi. Ifloslanishning bu turi vaqtinchalik bo‘ladi.
Suvning radioaktiv ifloslanishi g‘oyat xavfli bo‘lib, radioaktiv
moddalarning juda kichik miqdori ham katta salbiy oqibatlarga
olib  kelishi  mumkin.  Masalan,  suvga  stronsiy-90,  uran,  radiy-
226,  seziy  kabi  radioaktiv  moddalarning  tushishi.
Suvning mexanik ifloslanishi suvga turli xil mexanik aralash-
malar (qum, loy, balchiq) tushishi bilan tavsiflanadi. Ular suvning
sifat  ko‘rsatkichlarini  yomonlashtirishi  mumkin.  Shuningdek,
suvning qattiq chiqindilar (axlatlar, supurindilar), maishiy va sa-
noat chiqindilari bilan ham mexanik ifloslanishi kuzatiladi.
Suvning  issiqlikdan  ifloslanishi  suvning  birmuncha  isigan
yerusti  suvlari  yoki  texnologik  suvlar  bilan  aralashuvi  natijasida
harorati ko‘tarilishida namoyon bo‘ladi. Bunday ifloslanish mik-
roorganizmlar  uchun  alohida  sharoit  tug‘dirib,  suvning  «gul-
lashi», natijada suv ekotizimining boshqa unsurlariga salbiy ta’sir
ko‘rsatilishi  mumkin.
Yerusti va osti suvlari ifloslanishining asosiy manbalari:
1)  tozalanmagan  oqar  suvlar;
2) yog‘inlar ta’sirida zaharli kimyoviy moddalarning yuvilishi;
3)  gazlar  va  tutunlar;
4) neft va neft mahsulotlarining oqib-chiqib ketishi hisoblanadi.
Yerusti va osti suvlari ifloslanishi asosiy manbalarining suvga
ko‘rsatadigan salbiy ta’siriga oid misollarni kundalik hayotimizda
har qadamda uchratishimiz mumkin.
Suv  resurslari  antropogen  ifloslanishining  quyidagi  turlari
ajratib ko‘rsatiladi:
1) qishloq xo‘jaligi faoliyati natijasida ifloslanish;
2) sanoat ishlab chiqarishi natijasida ifloslanish;
3) shahar va qishloqlardagi maishiy xo‘jalik tufayli ifloslanish.
Masalan,  Quyi  Amudaryo  mintaqasida  qishloq  xo‘jaligi
faoliyati  natijasida ifloslanish agrokimyoviy vositalarni qo‘llash
va chorvachilik fermalaridan ifloslangan oqova suvlarning yer-
usti  va sizot suvlariga tushishi natijasida ro‘y beradi. Shuningdek,

---