117
rod miqdorining kamayishida, radioaktiv elementlarning paydo
bolishida, kasallik tugdiruvchi bakteriyalar mavjudligida na-
moyon boladi.
400 dan ortiq turdagi moddalar suvni ifloslashi mumkinligi
aniqlangan. Agarda suv tarkibida ularning miqdori yol qoyilishi
mumkin bolgan meyordan ortib ketsa, suv ifloslangan boladi.
Suvni ifloslantiruvchi moddalarni uch guruhga ajratish
mumkin: kimyoviy, biologik va fizikaviy ifloslantiruvchilar
(14.1-jadval). Kimyoviy ifloslantiruvchilar ichida neft va neft
mahsulotlari, sintetik yengil-faol moddalar, pestitsidlar, ogir me-
tallar, dioksin keng tarqalgan. Biologik ifloslantiruvchilar ichida
viruslar va boshqa kasallik tugdiruvchi mikroblar, fizikaviy iflos-
lantiruvchilar ichida radioaktiv moddalar va issiqlik eng muhim-
lari hisoblanadi.
Suvning kimyoviy, bakteriyali, radioaktiv, mexanik va issiq-
likdan ifloslanishi kuzatiladi.
Suvning kimyoviy ifloslanishi birmuncha keng tarqalgan. Bu
ifloslanish organik (fenollar, pestitsidlar va h.k.), noorganik (tuz-
lar, kislotalar, ishqorlar), zaharli (margimush, simob, qorgoshin
va kadmiyli birikmalar), zaharsiz bolishi mumkin.
14.1-jadval
Suvni ifloslantiruvchi moddalarning asosiy guruhlari
y
i
v
o
y
m
i
K
r
a
li
h
c
v
u
r
it
n
a
l
s
o
lf
i
k
i
g
o
l
o
i
B
r
a
li
h
c
v
u
r
it
n
a
l
s
o
lf
i
y
i
v
a
k
i
z
i
F
r
a
li
h
c
v
u
r
it
n
a
l
s
o
lf
i
r
a
l
a
t
o
l
s
i
K
r
a
l
s
u
r
i
V
r
a
lt
n
e
m
e
l
e
v
it
k
a
o
i
d
a
R
r
a
ll
a
t
e
m
r
i
g
o
,
r
a
l
r
o
q
h
s
I
r
a
l
a
y
i
r
e
t
k
a
B
k
il
q
i
s
s
I
r
a
l
z
u
Ò
)
i
r
a
l
z
u
t
ti
r
ti
n
a
v
y
i
n
o
m
m
a
(
i
h
c
v
u
r
i
d
g
u
t
k
il
l
a
s
a
K
r
a
l
m
z
i
n
a
g
r
o
r
a
l
n
u
k
u
K
i
r
a
lt
o
l
u
s
h
a
m
tf
e
n
a
v
f
e
N
i
r
a
lt
o
v
u
S
m
u
Q
,
r
a
l
n
i
s
k
o
i
d
,
r
a
l
d
i
s
ti
t
s
e
P
r
a
ll
o
n
e
f
a
v
h
s
u
r
u
t
r
i
m
a
X
i
r
a
l
g
u
r
u
b
m
a
z
r
o
g
o
m
y
o
L
l
o
a
f
-
li
g
n
e
y
k
it
e
t
n
i
S
r
a
l
a
d
d
o
m
q
i
h
c
l
a
B
118
Suvning bakteriyali ifloslanishi suvda kasallik qozgatuvchi
bakteriyalar, viruslarning (700 turdan ortiq) paydo bolishida
oz ifodasini topadi. Ifloslanishning bu turi vaqtinchalik boladi.
Suvning radioaktiv ifloslanishi goyat xavfli bolib, radioaktiv
moddalarning juda kichik miqdori ham katta salbiy oqibatlarga
olib kelishi mumkin. Masalan, suvga stronsiy-90, uran, radiy-
226, seziy kabi radioaktiv moddalarning tushishi.
Suvning mexanik ifloslanishi suvga turli xil mexanik aralash-
malar (qum, loy, balchiq) tushishi bilan tavsiflanadi. Ular suvning
sifat korsatkichlarini yomonlashtirishi mumkin. Shuningdek,
suvning qattiq chiqindilar (axlatlar, supurindilar), maishiy va sa-
noat chiqindilari bilan ham mexanik ifloslanishi kuzatiladi.
Suvning issiqlikdan ifloslanishi suvning birmuncha isigan
yerusti suvlari yoki texnologik suvlar bilan aralashuvi natijasida
harorati kotarilishida namoyon boladi. Bunday ifloslanish mik-
roorganizmlar uchun alohida sharoit tugdirib, suvning «gul-
lashi», natijada suv ekotizimining boshqa unsurlariga salbiy tasir
korsatilishi mumkin.
Yerusti va osti suvlari ifloslanishining asosiy manbalari:
1) tozalanmagan oqar suvlar;
2) yoginlar tasirida zaharli kimyoviy moddalarning yuvilishi;
3) gazlar va tutunlar;
4) neft va neft mahsulotlarining oqib-chiqib ketishi hisoblanadi.
Yerusti va osti suvlari ifloslanishi asosiy manbalarining suvga
korsatadigan salbiy tasiriga oid misollarni kundalik hayotimizda
har qadamda uchratishimiz mumkin.
Suv resurslari antropogen ifloslanishining quyidagi turlari
ajratib korsatiladi:
1) qishloq xojaligi faoliyati natijasida ifloslanish;
2) sanoat ishlab chiqarishi natijasida ifloslanish;
3) shahar va qishloqlardagi maishiy xojalik tufayli ifloslanish.
Masalan, Quyi Amudaryo mintaqasida qishloq xojaligi
faoliyati natijasida ifloslanish agrokimyoviy vositalarni qollash
va chorvachilik fermalaridan ifloslangan oqova suvlarning yer-
usti va sizot suvlariga tushishi natijasida roy beradi. Shuningdek,
Dostları ilə paylaş: |