Elektrik tesislerinde topraklamalar yönetmeliĞİ

Topraklayıcı ve Topraklama Tesislerinin Topraklama Dirençlerinin Kontrolü ve Ölçülmesi İçin Kurallar
Madde19-a) Koruma topraklaması görevi yapan topraklayıcıların çalışma özellikleri işletmeye alma işleminden önce kontrol edilmelidir. Koruma iletkeni ile yapılan koruma önlemleri için Üçüncü Bölüm’deki kurallar geçerlidir. Ölçme yöntemleri için Üçüncü Bölüm ve Ek’lere bakınız.

Topraklama direnci, örneğin kötü ortam koşulları nedeniyle kötüleşip topraklayıcılar etkisiz kalabileceğinden, topraklama tesisine ilişkin topraklama direncinin Ek-P’de öngörülen periyotlara uygun olarak ölçülmesi ve topraklama tesisinin kurallara uygun durumda olup olmadığının kontrol edilmelidir.

Aşırı gerilim sınırlayıcılarına (parafudrlar) ilişkin tekil topraklayıcılar, aşırı gerilim sınırlayıcılarıyla birlikte kontrol edilmelidir.

b) 1 ’dan küçük topraklama dirençleri ve büyük topraklama şebekelerinin topraklama dirençleri akım ve gerilim ölçmesiyle tespit edilebilir. Bir ölçü akımı, yeterli uzaklıkta bulunan yardımcı toprağa sokulur ve beklenen gerilim konisi dışındaki bir yardımcı sonda ucunda buna ilişkin topraklayıcı gerilimi okunur. Detaylı bilgi için Üçüncü Bölüm’e bakınız.

Not : Bilinen topraklama ölçme cihazlarıyla (yardımcı topraklayıcı ve gerilim sondasıyla köprülü ölçme metodu), sadece yaklaşık 20 m’ye kadar olan küçük boyutlu topraklayıcılar yeterli derecede doğru olarak ölçülebilir.

c) Örneğin kablo, boru hattı veya raylı sistem şebekesi gibi büyük boyutlu topraklayıcıların dirençleri, Madde 19-b’de belirtilen yöntemlerin hiçbiriyle doğru olarak ölçülemez. Bununla birlikte, eğer yardımcı topraklayıcı ve gerilim sondasının hat güzergahında değil de, buna dik doğrultuda olmasına dikkat edilirse, yaklaşık bir yönlendirici değer elde edilebilir.

d) İletişim tesisinin cinsine bağlı olarak topraklama tesisinin direncinin frekansa göre değişimi de dikkate alınmalıdır.
Koruma İletkeni Bağlantısı Olmayan İletişim Cihazları Bulunan İletişim Tesislerindeki Kurallar
Madde 20- Koruma sınıfı II’ye karşı düşen ve koruma iletkeni bağlantıları bulunmayan iletişim cihazlarından meydana gelen iletişim tesislerinin dokunulabilen kısımları, diğer tüketici tesisiyle herhangi bir bağlantıya sahip olmadığı için, iletişim cihazlarının işletme topraklaması bağlantı ucu herhangi bir topraklayıcıya bağlanabilir.

Bununla beraber, bir tek iletişim cihazının diğer tüketicilerle birlikte işletildiği bir tüketici tesisine ilişkin nötr iletkeni (N), fonksiyon arızalarının ortaya çıkmasını önlemek için, bir iletişim cihazının fonksiyon topraklaması bağlantı ucuna bağlanmaz.

Eğer Madde 21-f1’deki akım ve gerilim sınırları aşılmıyorsa, o zaman koruma iletkeni (PE) fonksiyon topraklaması olarak kullanılabilir.
Koruma İletkeni Bağlantısı Olan İletişim Cihazları Bulunan İletişim Tesislerindeki Kurallar
Madde 21-a) Farklı şebeke şekillerindeki bir tüketici tesisinin parçası olan iletişim tesisleri: İletişim tesislerinde, koruma iletkeni bağlantısı olan iletişim cihazları olarak, koruma sınıfı I olan cihazlarla, koruma yalıtımlı kısımları bulunan cihazlar kullanılır.

Koruma sınıfı I olan cihazlarda koruma iletkeni bağlantısı cihaz gövdesi üzerindedir. Koruma yalıtımlı kısımları bulunan cihazlarda koruma iletkeni (PE) cihaz gövdesine karşı yalıtılmış olarak cihaz içine sokulur.

Koruma sınıfı I olan iletişim cihazları bulunan iletişim tesisleri bir fonksiyon topraklaması gerektirirlerse ve bu Madde 18-c’ye göre fonksiyon ve koruma topraklaması olarak yapılırsa, Üçüncü Bölüm’e göre dolaylı dokunmada tehlikeli vücut akımlarının oluşmasına karşı korumanın aynı zamanda sağlanması için, her şebeke şekline uygun olarak farklı önlemler geçerlidir.

Çizelge-18, her biri için geçerli madde ve resimlerin isimlerini göstermektedir.

Çizelge-18 Şebeke şekilleri ve koruma düzenlerine toplu bakış

Şebeke sistem şekli ve koruma düzeni	Madde	Şekil
Aşırı akım koruma düzeni bulunan TN-S sistem; İletişim tesisinin bulunduğu bölgede müstakil transformatörü bulunan; Komşu elektrik işletme elemanlarının koruma iletkeni bağlantısı PE veya FPE’ye	21-b1	16
Aşırı akım koruma düzeni bulunan TN-C-S sistem; Komşu elektrik işletme elemanlarının koruma iletkeni bağlantısı PE veya FPE’ye	21-b2	17
Aşırı akım koruma düzeni bulunan TN-C-S sistem; Komşu elektrik işletme elemanlarının koruma iletkeni bağlantısı sadece PE’ye	21-b3	18
Aşırı akım ve hata akımı koruma düzeni bulunan TT sistem;	21-c1	19
Aşırı akım koruma düzeni bulunan TT sistem;	21-c2	20
Yalıtkanlık gözleme düzeni veya aşırı akım koruma düzeni veya aşırı akım ve hata akımı ile koruma düzeni bulunan IT sistem;	21-d	--
Fonksiyon arızalarını önlemek için ayırma transformatörlü tüketici tesisi	21-e3	21

Madde 21-b ila Madde 21-e’deki her bir şebeke sistem şekli için öngörülen önlemler, iletişim sistemine ilişkin akım beslemesine ve aynı şekilde tesis içindeki, şebeke tarafından beslenen cihazlara ve prizlere ilişkin bağlantıların, bütün şebeke şekillerinden bağımsız olarak yapılabilmesine izin verir.

İletişim sistemi beslemesine ilişkin düzenlerdeki koruma iletkeni (PE) için, şebekeye bağlantı cihazlarının, doğrultucuların, bağlama tesislerinin ve benzerlerinin içinde öngörülen bağlantı yerleri, besleme hatlarının fonksiyon ve koruma topraklaması üzerinden topraklanmış başlığıyla bağlanabilir (kesit, Çizelge-17’ye göre). Prizlerin koruma kontakları ve iletişim tesisindeki alçak gerilime bağlanabilen cihazların, koruma iletkenleri (PE) için öngörülen bağlantı yerleri, gövde veya fonksiyon ve koruma topraklamasıyla iyi iletken şekilde bağlanmalıdır.

Not : Madde 21-b ila Madde 21-e’de ve Şekil-16 ila Şekil-21’de “komşu elektrik işletme elemanları (E)” ile gösterilmiştir. Potansiyel farklılıklarını veya fonksiyon arızalarını önlemek için, bunların koruma iletkeni bağlantı noktaları, iletişim sisteminin koşullarına uygun olarak ya bir koruma iletkeni (PE) ile veya fonksiyon topraklaması ve koruma iletkeni (FPE) ile bağlanır.

Şekil-16 ila Şekil-21 için açıklamalar:

A	Topraklama birleştirme iletkeni,
B	İletişim düzeni,
C	Dağıtım rafı,
D	İletişim tesisine ilişkin akım beslemesi,
E	İletişim tesisinin bulunduğu bölgedeki komşu elektrik işletme elemanları,
FPE	Fonksiyon topraklaması ve koruma iletkeni,
H	Bina bağlantı kutusu (kofra),
K	Transformatör merkezi,
P	PE veya FPE’ye yapılan bağlantı,
PE	Koruma iletkeni,
Z	Ayırma transformatörü.

Topraklama birleştirme iletkenine (A) yapılabilecek bağlantılar:

1	Transformatör merkezinin (K) topraklama iletkenine veya yapı bağlantı kutusuna (H=Kofra) ya da ayırma transformatörün (Z) sekonder tarafındaki yıldız noktasına bağlanan koruma fonksiyonlu potansiyel dengeleme iletkeni veya iletişim sisteminin bulunduğu bölgedeki komşu elektrik işletme elemanlarının (E) koruma iletkenleri (PE),
2	İletişim tesisi toprtaklayıcısı,
3	Temel topraklayıcısı,
4	İletişim kablolarının iletken dış kılıfları,
5	Bina çelik hasırı için,
6	Bina içindeki, iletken su boruları,
7	Kalorifer tesisatı,
8	Yıldırıma karşı koruma topraklayıcısı,
9	Topraklayıcılar,
10	Fonksiyon topraklaması ve koruma iletkeni (FPE).

b) Aşırı akım koruma düzeni bulunan TN sistemler:

1) Aşırı akım koruma düzeni bulunan TN-S sistemi; İletişim sisteminin bölgesi içinde kalan, kendisine ilişkin transformatör merkezi; komşu elektrik işletme elemanlarının koruma iletkeni bağlantısının PE veya FPE’ye yapılması:

i) İletişim tesisinin, bulunduğu bölgedeki bir transformatör merkezi üzerinden, 1 kV’un üstündeki gerilimlere sahip bir şebekeye bağlanması durumunda, transformatör merkezinin alçak gerilim topraklama tesisi, iletişim tesisine ilişkin topraklama tesisinin topraklama birleştirme iletkenine (A) bağlanmalıdır. Örnek için Şekil-16’ya bakınız.

ii) Transformatör merkezinin alçak gerilim tarafındaki doğrudan topraklanmış yıldız noktası ile iletişim sisteminin topraklama tesisi arasında sadece tek bir bağlantı yapılmasına izin verilir. Bu bağlantının kesiti, iletişim sistemi akım beslemesine ilişkin giriş hattı üzerinde bulunan veya iletişim cihazlarının mahfazası içindeki kuvvetli akım tüketicilerine bağlı koruma düzeni, bağlantı hattı üzerindeki gövde veya toprak teması durumunda çalışacak şekilde boyutlandırılmalıdır. Bu bağlantı, koruma işlevi olan bir potansiyel dengeleme iletkenidir (Şekil-16’da A üzerinde bulunan 1 bağlantısına bakınız).

Şekil-16 Madde 21-b1’de belirtilen bir iletişim sisteminin fonksiyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

iii) Koruma işlevi de olan potansiyel dengeleme iletkeni için gerekli kesit, Çizelge-8’de belirtilen kesitler de dikkate alınmak kaydıyla, en az 10 mm² bakır olmak zorundadır.

Not : Koruma iletkenleri için geçerli olan en küçük kesitin boyutlandırılması, öncelikle potansiyel dengelemesinin işlevine göre belirlenir ve PEN iletkeninin kırılmaya karşı dayanımına bağlıdır (Üçüncü Bölüm’e bakınız).

iv) Komşu elektrik işletme elemanlarının (E) koruma iletkeni bağlantı noktaları, ya iletişim sisteminin fonksiyon ve koruma iletkeni (FPE) ile veya diğer tüketici tesisinin koruma iletkeni (PE) ile bağlanmalıdır.

2) Aşırı akım koruma düzeni bulunan TN-C-S sistemleri; komşu elektrik işletme elemanlarının (E) koruma iletkeni bağlantı noktalarının PE veya FPE’ye bağlanması:

i) Tüketici tesisi bir TN sisteminin parçası ise, bina bağlantısının (H) PEN- iletkeni ile (PEN) topraklama birleştirme iletkeni (A) arasında bir bağlantı yapılmalıdır. Bu durumda iletişim tesisinde, Üçüncü Bölüm’deki TN-S sistem için istenen koşullar geçerli olur. Örnekler için Şekil-17’ye bakınız.

ii) Aksi taktirde iletişim tesisinin arızalanması tehlikesi ortaya çıkabileceğinden, tüketici tesisindeki diğer yerlerde, PEN iletkeni (PEN) ile iletişim sisteminin topraklama tesisi arasında (fonksiyon topraklaması) başka bağlantılar yapılmamalıdır.

iii) Ek olarak Madde 21-b1/iii ve Madde 21-b1/iv geçerlidir.

Şekil-17 Madde 21-b2’de belirtilen bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

3) Aşırı akım koruma düzenleri bulunan TN-C-S sistemler; komşu elektrik işletme elemanlarının (E) koruma iletkeni bağlantı noktalarının sadece PE’ye bağlanması:

Madde 21-b1/iii, Madde 21-b2/i ve Madde 21-b2/ii geçerlidir. Örnek için Şekil-18’e bakınız.

Şekil-18 Madde 21-b3’de belirtilen bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

c) TT sistem:

1) Aşırı akım ve hata akımı koruma düzenleri bulunan TT sistem:

i) Tüketici tesisi bir TT sisteminin bir parçası olarak işletilecekse, nötr iletkeni (N) ile topraklama birleştirme iletkeni (A) arasında bir bağlantı yapılmamalıdır. İletişim tesisinde, Üçüncü Bölüm’deki bir TT sistem için öngörülen koşullar geçerlidir. Örnek için Şekil-19’a bakınız.

ii) Eğer iletişim tesisinin işletme ve koruma topraklamasına bağlı olan kısımları ile koruma iletkenleri (PE) vasıtasıyla bağlanmış bulunan komşu elektrik işletme elemanları (E) arasında potansiyel farkları ve iletişim tesisinin duyarlı kısımları üzerine ters etkiler ortaya çıkıyorsa, komşu elektrik işletme elemanlarının (E) koruma iletkeni bağlantı noktaları, iletişim tesisinin topraklama birleştirme iletkeni (A) ile, Şekil-19’da gösterilen örnekte olduğu gibi bağlanmalıdır. Bağlantı hattının kesiti, TT sistemdeki koşullara uygun olarak boyutlandırılmalıdır.

iii) Hata akımı ile koruma düzeninin çalışmasının, doğru akım ile ön mıknatıslanma nedeniyle veya harmonikler nedeniyle etkilenmemesine dikkat edilmelidir.

2) Aşırı akım koruma düzeni bulunan TT sistem:

Madde 21-c1/i ve Madde 21-c1/ii geçerlidir. Örnek için Şekil-20’ye bakınız.

d) Yalıtım gözleme düzeni veya aşırı akım koruma düzeni ya da aşırı akım ve hata akımı koruma düzeni bulunan IT sistem:

1) Tüketici tesisi bir IT sisteminin parçası ise, iletişim tesisinde, IT sistemi için öngörülen koşullar geçerlidir.

2) Ek olarak Madde 21-c1/ii ve Madde 21-c1/iii geçerlidir.

Şekil-19 Madde 21-c1’de belirtilen bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Şekil-20 Madde 21-c2’de belirtilen bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

e) Fonksiyon topraklaması (FE)’nin koruma iletkeni (PE) ile bağlanması sırasındaki bozulmanın (gürültü) ortadan kaldırılmasını sağlayacak önlemler:

Fonksiyon topraklamasının tüketici tesisinin koruma iletkeni (PE) ile bağlanmasıyla ortaya çıkabilecek iletişim tesisindeki fonksiyon arızalarını ortadan kaldırmak için, Madde 21-e1 ila Madde 21-e3’te belirtilen önlemlerden biri tavsiye edilir.

1) Koruma sınıfı II olan cihazların kullanılması.

2) Koruma ayırması.

3) Fonksiyon arızalarını önlemek için, Madde 21-e3/i ila Madde 21-e3/vi’deki koşullar altında ayırma transformatörlü (Z) tüketici tesisi. Örnek için Şekil 21’e bakınız.

i) Ayırma transformatörünün sekonder tarafında yeni kurulan şebekede, TN-S- veya TT sistemlerde şart koşulduğu üzere, dolaylı dokunmadaki tehlikeli vücut akımlarına karşı bir koruma önlemi uygulanmalı veya yeni kurulan şebekede, hatların ve kabloların toplam uzunlukları ve potansiyel dengeleme iletkenlerinin kesitleri için öne sürülen koşullar yerine getirilmelidir.

ii) Ayırma transformatörleri olarak yapı tarzlarına göre, ilgili standartlara uygun transformatörler kullanılmalıdır.

iii) Koruma sınıfı I olan bir ayırma transformatörü kullanılması durumunda, bunun gövdesi, bunu besleyen şebekenin koruma önlemine dahil edilmeli, yani bunu besleyen şebekenin koruma iletkeni (PE)’ye veya PEN iletkenine (PEN) bağlanmalıdır.

iv) Ayırma transformatörünün sekonder tarafında, yıldız noktası veya bir kutup, iletişim sistemine ilişkin topraklama birleştirme iletkeni ile bağlanmalıdır. Bu bağlantının kesiti, Çizelge-8’e göre boyutlandırılmalıdır.

v) Madde 21-b2 ve Madde 21-b3’de belirtilen koşulların aksine, besleme şebekenin PEN iletkeni (PEN) ile iletişim tesisinin topraklama birleştirme iletkeni (A) arasında herhangi bir bağlantı yapılmamalıdır.

vi) Topraklama birleştirme iletkenine (A), ayırma transformatörü köprüleyecek hiçbir topraklama iletkeni bağlanmamalıdır.

Hata akımı koruma düzeni kullanılması, iletişim tesisi işletmesi için sakıncalı oluyorsa, ayırma transformatörü kullanılması tavsiye edilir.

Not: Koruma sınıfı I olan bir ayırma transformatörü (Z) ve sekonder taraftaki şebeke olarak da TN-S sistem gösterilmiştir. Madde 21-e3/vi’de belirtilen şekliyle 3 ila 9 bağlantı noktaları sadece, eğer ayırma transformatörü (Z) köprülenmiyorsa bağlanmalıdır.

Şekil-21 Madde 21-e’de belirtilen bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)
f) Özel fonksiyon topraklama iletkeni kullanmaksızın, koruma iletkeni bağlantı ucu bulunan bir iletişim cihazının fonksiyon topraklaması için kurallar:

1) Eğer bir iletişim tesisinde fonksiyon topraklaması üzerinden akan işletme akımı 9 mA alternatif akımdan ve/veya 60 V’luk bir doğru gerilim kaynağı kullanıldığında 100 mA’lik doğru akımdan veya 120 V’luk bir doğru akım kaynağı kullanıldığında 50 mA’lik doğru akımdan büyük ise, koruma iletkeni (PE), tek başına iletişim sisteminin fonksiyon topraklaması iletkeni (FE) olarak kullanılamaz.

2) Eğer fonksiyon topraklaması iletkeni (FE) yoksa (Madde 18-b’ye bakınız) koruma iletkeni (PE), gerilim ve akım sınır değerlerinin tutulması koşulu ile, Madde 21-f1’e göre fonksiyon topraklaması yerine kullanılabilir. Örnek için Şekil-22’ye bakınız.

Bu koşullar altında, iletişim cihazlarına, koruma yalıtımlı kısımlarla birlikte sokulmuş olan koruma iletkeni (PE) de fonksiyon topraklaması olarak kullanılabilir.

Şekil-22 Sınırlandırılmış gerilim veya akımlarda, iletişim cihazlarının fonksiyon topraklamasının, koruma iletkeni (PE) üzerinden yapılmasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

g) Acil ihtiyaç beslemesi:

1) Enversör şalter üzerinden acil ihtiyaç tesisinden veya benzerinden beslenen iletişim tesislerinde diğer tüketici tesisinin şebeke şekline ve koruma düzenine uyulmalıdır.

2) Enversör şalteri olmayan acil ihtiyaç tesisinden beslenen iletişim tesislerinde, Madde 21-b ila Madde 21-d’deki şebeke şekillerinden biri ilgili koruma düzenleriyle birlikte kullanılmalıdır.
Santrallar veya Ana İndirici Transformatör Merkezleri ve Yüksek Gerilim Direkleri Civarındaki İletişim Tesislerinin Topraklama Kuralları
Madde 22-a) Santralların ve ana indirici transformatör merkezlerinin içindeki iletişim tesislerine ilişkin topraklama tesisleri:

1) Santrallar veya ana indirici transformatör merkezleri, İkinci Bölüm’e uygun bir topraklama sistemiyle donatılırlar. Bu topraklama veya koruma topraklaması tesisinin topraklama birleştirme iletkeni, ana topraklama barası veya potansiyel dengeleme barası ile birlikte, örneğin Şekil-13 ila Şekil-20’de gösterildiği gibi, aynı zamanda iletişim tesisinin topraklama birleştirme iletkeni (A)’dır.

Bu müşterek topraklama birleştirme iletkeni (A)’ya yapılacak bağlantıyla, Şekil-13 ila Şekil-20’de gösterilen topraklama iletkenleri, mevcut bütün topraklayıcılara bağlanmalıdır. Özel bir iletişim topraklayıcısının yapılmasına gerek yoktur.

Bir santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisi bölgesine giren veya buradan çıkan haberleşme kablosunun zırhı, iletken dış kılıfı, ekranı ve kablo başlığı, gerektiğinde hep birlikte en kısa yoldan bu topraklama tesisine bağlanmalıdır

(Madde 27-f1/i’e bakınız) (Ek-Z’ye bakınız).

2) İletişim kablosu veya bunun kablo başlığı ile santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisi arasındaki topraklama veya potansiyel dengeleme iletkeninin kesiti, her uzunluk birimi başına iletkenlik değeri, en azından zırhı ve ekranı ile birlikte dış kılıfınınkine eşit olacak şekilde belirlenmelidir. Ancak bu kesit en az 1,5 mm² olmalıdır.

3) İletişim tesisinin cihazları için, yerel olarak sınırlandırılmış bir potansiyel dengelemesi yapılmalıdır. Bunun için (Şekil-24 ila Şekil-28’e göre) tercihen, iletişim tesisinin bulunduğu yerde bir potansiyel dengeleme barası (PA) kullanılmalı ve bu, bir potansiyel dengeleme iletkeni üzerinden (Şekil-24 ila Şekil-28’de 9 no.’lu) en kısa yoldan santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisinin ortak topraklama birleştirme iletkeni (A) ile bağlanmalıdır. Bu potansiyel dengeleme iletkeninin kesiti, bir fonksiyon topraklaması ve koruma iletkeninkinde (FPE) olduğu gibi, Madde 18-c’nin son iki paragrafına göre boyutlandırılır; ancak bu kesit en az 50 mm² bakır olmalıdır.

Potansiyel dengeleme barası, Madde 18-b2.2’nin son paragrafındaki gibi yapılmalıdır. Bu bara, iletişim tesisinin bulunduğu bölgede, her bir potansiyel dengeleme iletkeninin cihazlara olan uzunluğu yaklaşık 10 m’yi aşmayacak şekilde düzenlenmelidir.

4) Koruma amaçlı potansiyel dengelemesi için, iletişim tesisinin dokunmaya açık bütün iletken kısımları (gövde), potansiyel dengeleme barasıyla (PA) bağlanmalıdır. Bu husus, koruma iletkeni bağlantısı olmayan iletişim cihazları (koruma sınıfı II’ye göre olan cihazlar) ve koruma yalıtımlı kısımlara sahip cihazlar için de geçerlidir.

Potansiyel dengelemesi Madde 27-e’ye göre yapılırsa, potansiyel dengeleme iletkenlerinin kesitleri, Madde 17-b2 veya Madde 17-b3’e göre boyutlandırılır. Bu boyutlandırma kuralı, tüketici tesisine bağlantısı olmayan her bir cihazın potansiyel dengelemesi için de geçerlidir (bu durum Şekil-24 ila Şekil-28’de gösterilmemiştir).

Bütün diğer durumlarda, kesit boyutlandırması da dahil olmak üzere, fonksiyon ve koruma topraklaması iletkeni (FPE) için Madde 18-c’de öngörülen koşullar geçerlidir.

Bir santral veya ana indirici merkeze ilişkin topraklama tesisinin bulunduğu bölge içinde döşenmiş olan ve kendi potansiyel dengeleme barası (PA) bulunan bir cihaz grubuna giden iletişim kablosunun zırhı, iletken kılıfı, ekranı ve kablo başlığı, tercihen topraklama birleştirme iletkeni (A) ile potansiyel dengelemesine dahil edilmelidir. Bunun için, Madde 22-a2’deki harici haberleşme kabloları için öngörülen koşullar geçerlidir. Bununla birlikte potansiyel dengeleme iletkeninin kesiti, iletişim tesisinden (potansiyel dengeleme barası (PA)), santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisine (ortak topraklama birleştirme iletkeni (A)) giden potansiyel dengeleme bağlantısının kesitinden daha büyük olmamalıdır.

5) Bir santral veya ana indirici merkezin iletişim tesisindeki iletişim cihazlarına ilişkin cihaz grupları bir potansiyel dengeleme barasından (PA) yaklaşık 10 m daha uzakta bulunuyorsa, bu düzenlerin bulunduğu yerde, Madde 22-a3’e göre, bu düzenlere ilişkin bir potansiyel dengeleme barası (PA) düzenlenmeli ve koruma potansiyel dengelemesi Madde 22-a4’e göre yapılmalıdır.

Bir santral veya ana indirici merkeze ilişkin iletişim sisteminin potansiyel dengeleme baraları (PA) birbirleriyle en kısa yoldan bağlanmalıdır. Bu potansiyel dengeleme bağlantısının kesiti, Madde 22-a3’e göre en az, santralın ve ana indirici merkezin potansiyel dengeleme barası (PA) ile ortak topraklama birleştirme iletkeni (A) arasındaki potansiyel dengeleme iletkeninin en küçük kesitine eşit olacak şekilde seçilmelidir.

İletişim düzenlerinin bağlantı kabloları, bunların azalma etkilerinden yararlanmak amacıyla, potansiyel dengeleme bağlantılarının hemen yakınından çekilmelidir. Azalma etkisi, potansiyel dengelemesinin iletken kablo merdivenleri veya tavaları ile yapılması durumunda arttırılabilir. Bu bağlantı kablolarının iletken dış kılıfları veya ekranları her iki ucundan potansiyel dengelemesine dahil edilebilir. Bu işlem doğrudan doğruya her bir haberleşme kablosunda yapılmıyorsa, Madde 22-a4’deki koşullar geçerlidir. Bağlı bulunan iletişim cihazları, hatların kesişim yerlerinde, beklenen etkilenme gerilimlerine uygun olarak korunmalıdır.

6) Bir iletişim tesisinin iletişim düzenleri, tüketici tesisinin farklı alt dağıtım panolarına bağlı iseler (Madde 27-f1/ii), bağlantı trafiğindeki fonksiyon bozulmalarının önlenmesi için, iletişim akım devrelerinde, gerektiğinde, örneğin potansiyel ayırma gibi önlemlere başvurulur.

7) Dokunulabilir iletken kısımları bulunan iletişim cihazları (örneğin iklim koşullarına dayanıklı iletişim cihazları), yüksek gerilim işletme cihazlarının dokunmaya müsait iletken kısımlarıyla (gövde) el mesafesinde bulunuyorlarsa, iletişim cihazı, haberleşme bağlantı kablosunun zırhı, iletken dış kılıfı ve ekranı gibi aynı şekilde, santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisiyle en kısa yoldan bağlanmalıdır. Potansiyel dengeleme iletkenlerinin kesitlerinin boyutlandırılması için Madde 22-a4’e bakınız.

8) Santrallara veya ana indirici merkezlere sokulmuş olan haberleşme kabloları kuvvetli akım tesisleri tarafından etkilenirler; bu nedenle gerekli önlemler alınmalıdır. Yıldırım etkisiyle ortaya çıkan aşırı gerilimlere karşı bu kablolar uygun şekilde korunmalıdırlar.

b) Santral veya ana indirici merkezlerin dışındaki iletişim tesislerine ilişkin topraklama tesisleri:

1) İletişim sisteminin topraklama tesisi ile santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisi arasındaki yüksek gerilim direklerinden veya bunların, yıldız noktaları doğrudan veya akım sınırlandırıcı dirençler üzerinden topraklanmış şebekelerdeki potansiyel sürüklenmelerinden olan minimum mesafeleri Ek-Z’de Z.3’te verilmiş olup, bu mesafeler topraklama tesislerinin kenarları baz alınarak verilmiştir. Aynı minimum mesafeler, örneğin dağıtım panosu ve ankesörlü telefonlar gibi, toprak potansiyeline bağlı, halka açık iletişim tesisi kısımları için de geçerlidir.

2) Münferit durumlarda, topraklayıcıların veya bunlarla iletken olarak bağlı bulunan tesis kısımlarının yer değiştirmesi veya tesis kısımlarının topraklayıcılardan ayrılması durumunda, Madde 22-b1’deki minimum mesafelerin hala sağlanıp sağlanamayacağı kontrol edilmelidir.

3) İletişim kablolarının yüksek gerilim topraklama tesislerine yaklaşması durumlarında, iletişim sistemlerinin işletme akım devreleri ve iletken kablo dış kılıfları için uygun (DIN VDE 0845) koruma önlemleri uygulanmalıdır.

Alternatif Akımla Çalışan Raylı Sistemlerin Civarında Bulunan İletişim Sistemlerinin Topraklanması için Kurallar
Madde 23-a) Raylı sistem toprağına yapılan bağlantı ile koruma topraklaması: Üst hat bölgesindeki geniş bir alana yayılmış iletken kısımlar, doğrudan veya dolaylı olarak raylı sistem toprağına bağlanmalıdır. Bu, toprak üstündeki iletişim sistemlerinin iletken kısımları için de geçerlidir. Bu kısımlar, bu nedenle ray potansiyeline sahip olabilirler.

Not : Üst hat bölgesi, iletişim cihazlarına ilişkin kısımların bulunmadığı bölge (katener) olup bunun sınırları, kopan bir iletim telini aşamaz.

b) Ray potansiyeli ve ray potansiyeli nedeniyle demiryolu enince gerilim değişimi, dokunma gerilimleri:

1) 16^2/3 Hz’lik raylı sistemlerde, orta büyüklükteki toprak direnci durumunda, referans toprağa karşı (tren yolunun enine doğru 100 m’den daha büyük mesafede), ray potansiyeli U_s’ye ilişkin yönlendirici değerler için Çizelge-19’a bakınız.

2) Ray potansiyeli U_s nedeniyle, 16^2/3 Hz’lik raylı sistemlerde, tren yolu eninden (a) uzaklığındaki (u) geriliminin tipik değerleri için Şekil-23’e bakınız.

3) Tipik değerler, 50 Hz’lik raylı sistemlerde yaklaşık % 40 daha yüksektir.

4) Ray potansiyeli U_s’in hesaplanmasında, işletme durumu için, bağlantı yerinden geçen elektrikli bir lokomotifin çektiği en büyük akım kullanılır. Kısa devre durumunda, kısa devre yerine doğru akan akımların toplamıyla hesap yapılır.

5) Ray potansiyeli U_s nedeniyle ortaya çıkan dokunma gerilimleri için Şekil-6 geçerlidir.

Okuma örneği: Demiryolu eninden (a) = 10 m mesafedeki referans toprağa göre (u) gerilimi, ray potansiyeli U_s’nin % 20’si kadardır.

Şekil-23 Ray potansiyeli U_s nedeniyle, 16^2/3 Hz’lik raylı sistemlerde, demiryolu eninden (a) mesafesindeki (u) geriliminin % cinsinden tipik değerleri
Çizelge-19 Demir yolu sayısına bağlı olarak ray potansiyeli U_s’in referans toprağa karşı tipik değerleri

Demir yolu sayısı	Her demir yolu başına 100 A’lik besleme durumunda ray potansiyeli Us
4 demir yolundan fazla peronu olan istasyonlar 4 demir yolundan az peronu olan istasyonlar Boş (serbest) ray güzergahı Otomatik işaret yeri için yalıtılmış rayı bulunan boş (serbest) ray güzergahı	0,5 ila 2 V 2 ila 5 V 2 ila 5 V 4 ila 8 V

c) İletişim sistemlerinin topraklama tesisleri için alınacak önlemler:

1) Raylı sistem dışındaki iletişim topraklama tesisleri ve toprakla bağlanmış olan iletişim tesisleri, üzerine seyir iletkeni döşeli demiryolundan en az 5 m’lik bir uzaklıkta bulunmalıdır.

İletişim topraklama tesisleri için en az 15 m’lik bir uzaklık bırakılmasına gayret edilmelidir.

2) Raylı sisteme ilişkin iletişim topraklama tesisleri, eğer bağlantı noktasında en az 4 adet ray bulunuyorsa, istasyonlarda ve boş (serbest) ray güzergahı boyunca yalıtılmış raylar olmaksızın raylı sistem toprağına bağlanabilirler.

Raylı sistem toprağının, her iki rayı da yalıtılmış olan iki ve daha fazla demiryolu güzergahlarında, sadece demiryolu veya topraklama bobinlerinin orta noktalarında veya bobin orta noktaları arasındaki bağlantı iletkenlerinde yapılmasına izin verilir.

Bir güzergahlı yollarda iletişim topraklama tesisleri boş (serbest) ray güzergahı boyunca genel olarak raylı sistem toprağına bağlanamazlar.

3) Raylı sistemdeki dönüş akımları için izin verilmeyen başka akım yollarının ortaya çıkmasını önlemek amacıyla, raylı sistem dışındaki iletişim topraklama tesislerinin raylı sistem toprağına bağlanabilmesi şu koşullar ile geçerlidir:

- Bağlantı sadece en az 4 demiryollu istasyonlarda, en az 6 güzergahlı tramvay bölgelerinde öngörülebilir.

- Bağlantı yerinde en az 4 hareket rayı kesişmelidir.

- Tramvay bölgelerinde, raylı sisteme ilişkin olmayan iletişim topraklama tesisleri 5’den az demiryollu istasyonlarda ve aynı şekilde boş (serbest) ray güzergahı boyunca, genel olarak raylı sisteme bağlanamazlar.

4) İletişim topraklama tesisi sadece bir yerde raylı sistem toprağıyla bağlanabilir.

Raylı sistem toprağına giden iletken, topraktan yalıtılmış olarak çekilmeli ve mekanik nedenlerle kural olarak 95 mm² (Cu)’ lik minimum kesite sahip olmalıdır. Topraklama birleştirme iletkeninin (A) bir noktasından, 10 mm çaplı, sıcak daldırma galvaniz kaplı çelik tel de raylı sistem topraklamasına döşenebilir.

5) Topraklama ring iletkenlerinin minimum kesitleri yaklaşık 120 mm² olan bakır iletkenler olmalıdır.

d) Raylı sistem toprağına bağlı kısımları bulunan iletişim sistemlerindeki önlemler:

1) Toprak üstündeki iletişim tesisleri:

Raylı sistem toprağına bağlı kısımlar ile referans toprak potansiyeline sahip hat klemensleri arasında Madde 23-b3’e göre çok yüksek dokunma gerilimleri ortaya çıkıyorsa, Madde 23-d1/i ila Madde 23-d1/iii’deki önlemlerden birinin alınması gerekir.

i) İletken kısımların yalıtkan malzeme ile değiştirilmesi:

ii) İletken kısımların üzerlerinin dokunmayı önleyici şekilde kapatılması; bu durumda bu kısımların raylı sistem toprağına bağlantısından vazgeçilebilir.

iii) Çalışmaları durumunda elektrotları birbirine kaynamasından dolayı gözlenmek zorunda olan, yüksek akıma karşı dayanıklı aşırı gerilim sınırlayıcıları (eklatör, parafudr) üzerinden, iletişim tesisi kısımlarının raylı sistem toprağına dolaylı olarak bağlanması.

2) İletişim kabloları:

i) Toprakla bağlı olsalar bile, haberleşme kabloları için Madde 23-c1 ve Madde 23-d2/ii geçerlidir.

ii) Aşağıdaki kısımlarla iletişim kabloları arasındaki minimum mesafeler şöyle olmalıdır:

Seyir teli rayı,	1,2 m
Seyir teli hattı direkleri ve benzerleri,	0,8 m
Raylı sistem toprağına bağlanmamış, yüksek gerilim direkleri (topraklama tesisi de dahil), söndürülmüş işletme (petersen bobinli) durumunda (örneğin 110 kV’luk tren hattı),	0,5 m
Yıldız noktaları doğrudan topraklanmış şebekelerdeki yüksek gerilim direkleri.	2,0 m

Eğer kablolar iyi yalıtılmış bir dış koruma kılıfına sahip ise veya korumalı şekilde kapatılmış iseler, demiryollarıyla bağlı seyir teli raylarına ve iletişim sistemlerine ilişkin kısımlara olan bu mesafelerin altına düşülebilir.

İletişim sistemine ilişkin hava hattı güzergahı üzerindeki kablolaştırılmış kısımlar için yüksek gerilim direklerine minimum mesafeler, söndürülmüş şebekede 2 m (0,5 m), doğrudan topraklanmış şebekede 15 m (2m) olmalıdır. Parantez içindeki değerler, ayrı bir boruyla korunmuş kablolar içindir.

iii) Raylı sisteme ilişkin olmayan iletişim kabloları:

- Eğer 50 V’un üzerindeki alternatif gerilimler veya izin verilmeyen yüksek akımlar, kablo dış kılıfları üzerinden taşınıp sürüklenebilecek ise, demiryolları arasında uzanan ve ayrı bir boruyla korunmamış, raylı sisteme ilişkin olmayan haberleşme kablolarına, istasyon sahasından çıkarken yalıtım mufları monte edilmelidir.

- Köprüler üzerinde bulunan ve raylı sisteme ilişkin olmayan iletişim kabloları, köprünün iletken ve raylı sistem toprağına bağlanmış yapı kısımlarına karşı yalıtılmalı ve kopacak bir seyir iletkeni tarafından dokunulamayacak şekilde döşenmelidir. Kablo dış kılıfı ile raylı sistem toprağı arasında yüksek gerilimlerin ortaya çıkması veya dış kılıf üzerinden yüksek akımların akmasının mümkün olmayacağı kanıtlandığı takdirde bir yalıtıma gerek görülmeyebilir. Ancak bu durumda dış kılıf ve zırh, iletken köprü kısımları ile iletken olarak bağlanmalıdır.

iv) Raylı sisteme ilişkin iletişim kabloları:

Raylı sisteme ilişkin haberleşme kablolarının iletken dış kılıfları, kural olarak raylı sistem toprağına bağlanır ve bu durumda seyir hattı direklerine veya seyir raylarına olan minimum uzaklıklar sadece yapısal nedenlerle tutulması gereken uzaklıklardır.

e) Raylı sisteme ilişkin iletişim sisteminin, raylı sistem toprağına bağlı kısımları üzerinde çalışılırken alınması gereken önlemler:

1) Toprak üstü iletişim tesislerinde Madde 23-d1’e uygun önlemler alınmamışsa, uygun şekilde yalıtılmış aletlerle çalışılmalı ve taban yalıtımı öngörülmelidir.

2) Raylı sistem toprağı iletişim sisteminin topraklama tesisiyle bağlanmamış olan tesislerde çalışılırken, elle temas edilebilecek bölgede bulunan ve raylı sistem toprağına bağlı kısımlar örtülmelidir.

3) Eğer çalışma sırasında uzaktaki toprağa karşı engelleyici dokunma gerilimleri bulunuyorsa, raylı sistem toprağına bağlı gövdeler (mahfaza) çalışma sırasında bundan geçici olarak ayrılabilir.

f) İletişin tesislerinin şebeke beslemeleri: İletişim tesisini besleyen ve raylı sisteme dahil olmayan bir tüketici tesisinin PEN iletkeni (PEN) raylı sistem toprağı ile bağlanmamışsa, aşağıdaki önlemlerden biri alınmalıdır:

1) Gerilimi 1 kV’un üzerinde olan bir şebekeden besleme (Şeki-16’ya bakınız).

2) Çevirme oranı 1:1 olan ayırma transformatörleri üzerinden besleme (Şekil-21’e bakınız).

3) Hata akımı koruma düzeni üzerinden bağlantı (Şekil-19’a bakınız).
Doğru Akımlı Raylı Sistemler Çevresinde Bulunan İletişim Tesislerinin Topraklanması için Kurallar
Madde 24-a) İletişim sistemine ilişkin topraklama tesisleri, topraklama birleştirme iletkenleri veya toprak yayılma dirençleri küçük olan iletken kısımlar (kablo dış kılıfları, temeller) doğrudan doğruya seyir raylarına bağlanamazlar. Gerekli koruma topraklamaları üst hat (kataner) bölgesinde sadece, faaliyete geçtikleri zaman elektrotları birbirine kaynadığı için gözlem altında tutulmak zorunda olan yüksek akıma dayanıklı aşırı akım sınırlayıcıları üzerinden (eklatör, parafudr) yapılmalıdır.

Not: Üst hat bölgesi, iletişim cihazları bulunmayan ve sınırları, kopan bir seyir iletkeni tarafından aşılmayan bölgedir

b) Hacimsel olarak fazla büyük olmayan ve topraklama dirençleri büyük olan, örneğin kabloların, içlerine yalıtılmış olarak sokulduğu dairesel dağıtıcılar gibi yapı elemanları, koruma topraklaması için doğrudan doğruya seyir raylarına bağlanabilir.

c) Raylı sistem sahası içindeki kablolar kuru kanallar içine döşenmeli veya iyi yalıtan dış koruma boruları ile donatılmalıdır. Kablo dış kılıflarının seyir raylarıyla hiçbir iletken bağlantısı olmamalıdır. Kabloların bina içine sokulduğu yerde kural olarak yalıtıcı muf öngörülmelidir.

d) Tüketici tesisinden beslenen iletişim tesisleri, korozyonu önlemek amacıyla, doğru akım raylı sisteminin toprağından galvanik olarak ayrılmış olmalıdır. Kural olarak bir ayırıcı transformatör kullanılmalıdır.

e) İletişim tesisine ilişkin topraklayıcılar, seyir raylarından yeterli uzaklıkta olmalıdır. Kural olarak en az 30 m’lik bir mesafe yeterlidir.

f) Yeraltı raylı sistemlerinde (metro) haberleşme kablolarının iletken dış kılıfları, harmonik etkisini önlemek üzere, her iki ucundaki kondansatörler üzerinden tünelin topraklamasına bağlanabilir.
Yıldırımdan Korunma Tesislerinin Civarındaki İletişim Tesisleri için Topraklama Kuralları
Madde 25-a) Komşu topraklayıcılar: Yıldırıma karşı koruma topraklamalarına 2 m’den daha küçük mesafede başka topraklayıcılar bulunuyorsa, bütün topraklayıcılar birbirleriyle bağlanmak zorundadır. Topraklayıcı mesafelerinin 2 ila 20 m arasında olması durumunda bütün topraklayıcıların birbirleriyle bağlanması tavsiye edilir.

Toprak özdirencinin 500 m’den daha yüksek olduğu durumlarda, aralarındaki mesafeler 20 m’den büyük olan topraklayıcıların da yıldırıma karşı koruma topraklamasına bağlanması tavsiye edilir.

Geçip gitmekte olan ve her bir yüksek gerilim direğine ilişkin tekil topraklama tesisine yaklaşan iletişim kablolarının iletken dış kılıfları için yukarıdaki koşullar geçerli değildir (Madde 22-b’ye bakınız).

Yıldırıma karşı koruma topraklayıcılarına bağlantılar, galvanik olarak veya eklatörler üzerinden (açık topraklama) yapılabilir. Farklı metallerden meydana gelen topraklayıcıların galvanik bağlantısı sonucu korozyon zararlarının ortaya çıkması kaçınılmaz olursa, açık topraklama kullanmak zorunludur.

b) Binaların yıldırımdan korunması: İletişim sistemine ilişkin topraklama tesislerinin, binanın yıldırıma karşı koruma tesisiyle bağlanması tavsiye edilir. Bunun için, yıldırıma karşı koruma tesisinde olduğu gibi aynı iletken kesitleri ve elemanlar kullanılmalıdır.

Bu amaçla topraklama kuşaklama (ring) iletkenleri birçok kere, ancak topraklama baraları veya topraklama klemensleri sadece bir kere bağlanırlar.

İçlerinde iletişim tesisleri işletilen, yıldırım tehlikesine maruz kalabilecek yüksek binalarda (örneğin çelik-beton haberleşme kulelerinde), atlamaları önlemek için, dikey metal kısımlar yeterli kesitteki inşaat demiri (St 37) ile sarılmış olmalıdır. Topraklama birleştirme iletkeninin, teknik donanım için yukarıya taşınması boyunca, fonksiyon topraklaması ve koruma iletkeni (FPE) her katta, fakat en az 10 m aralıklarla ve aynı şekilde binanın en üst ve en alt noktalarında, örneğin binanın demir iskeleti gibi sarılı dikey metal kısımlarına bağlanmalıdır. Bu durumda bu kısımların kolay erişilebilir bağlantı noktaları bulunmalıdır.

Yıldırıma karşı koruma tesisi bir ana indirici merkezin işletme topraklamasından ayrı tutuluyorsa, bu işletme topraklamasıyla bağlanmış iletişim sistemine ilişkin topraklama tesisi, Madde 25-a’daki gibi, sadece eklatör üzerinden yıldırıma karşı koruma tesisiyle bağlanabilir.

Anten Tesislerinin Civarındaki İletişim Tesisleri için Topraklama Kuralları
Madde 26- İşletme gereksinimleri bunun aksini gerektirmediği müddetçe, şart koşulan topraklama tesisi, iletişim tesisinin topraklama birleştirme iletkenine bağlanmalıdır.

İletişim tesislerinin topraklama birleştirme iletkenleri, anten tesislerinin topraklanmamış elektriksel karşı ağırlıklarıyla bağlanmaz.

Santral Merkezi Birimleri ve Bunların İletim ve Nihai Donanımları da Bulunan İletişim Tesislerinin Topraklanması için Kurallar
Madde 27- a) Çok sayıda topraklama ve potansiyel dengeleme: Kendilerine özel beslemeleri olan, örneğin tüketici tesisi tarafından beslenen, çok sayıda cihazdan meydana gelen iletişim tesislerinde, münferit koruma iletkenleri (PE) ile iletişim tesisinin çok sayıda topraklanması söz konusu olur. Böyle bir düzenleme, tehlikeli vücut akımlarına karşı koruma koşullarını sağlar.

Tekil cihazlar arasında başka potansiyel dengeleme bağlantıları mevcutsa, fonksiyon bozulmalarını önlemek için gerilim düşümleri sınırlandırılmalıdır. Bu sınırlama, dengeleme akımları ve/veya empedanslar azaltılarak sağlanabilir.

b) Potansiyel dengelemeli tesislerde, işletme nedeniyle akan akımların sınırlandırılması: Sınırlandırma için alınacak önlemler şunlardır:

1) İletişim tesisinin bağlantı noktasından itibaren TN-S sisteminin kullanılması,

2) Bütün tesis kısımlarının, tüketici tesisin aynı bağlantı noktasından beslenmesiyle dengeleme akımlarının ortadan kaldırılması.

Not : İşletmede akan akımlara, gürültü süzücü filtrelerin süzülmüş harmonik akımları da dahildir.

c) Potansiyel dengeleme ve topraklamada empedansların sınırlandırılması: Bu sınırlama, potansiyel dengeleme iletkenlerinin, bir potansiyel yüzeyi oluşturacak biçimde, ağ şeklinde düğümlenmesiyle, bunların yıldız şeklinde yapılmasına kıyasla daha çabuk gerçekleştirilir.

Not : Gözlü veya yüzeysel şekilli potansiyel dengelemesi, esas itibariyle yıldız şekline kıyasla daha düşük empedanslıdır.

Endüktif bir azalma etkisi, yıldız şekilli potansiyel dengelemesinde değil, sadece gözlü veya yüzeysel şekilli potansiyel dengelemesinde ortaya çıkar. Endüklenen akımların manyetik alanları, uyarıcı manyetik alana ters yönde olduğundan, toprak sistemi içindeki çevrimler (gözler) genel olarak azaltıcı etki yaparlar.

d) Potansiyel dengelemesi için koşullar:

1) Koruma potansiyel dengelemesi için koşullar: Yaşam ve eşya koruması için koşulları belirleyen Madde 17-b2 ve Madde 17-b3 geçerlidir.

2) Fonksiyon potansiyel dengelemesi için koşullar : Fonksiyon potansiyel dengelemesi için koşullar, iletişim tesisinin işletildiği frekans bölgelerine ve elektromanyetik uyumluluk (EMC) koşullarına göre belirlenir. Bununla, Madde 17-b2 ve Madde 17-b3’de belirtilen koruma potansiyel dengelemesindeki iletken olma koşulu ötesinde, potansiyel dengeleme bağlantılarından düşük bir empedansa sahip olmaları, aynı zamanda iletişim akım devrelerini ekranlamaları ve potansiyel ayırması yapmaları istenir.

Çizelge-20, şebeke bağlantı kombinasyonları ve Madde 27-e ve Madde 27-f’ye göre iletişim sistemlerine ilişkin bağlantı iletkenlerinin yapılışı hakkında bir fikir vermektedir.

Çizelge-20 Şebeke bağlantı kombinasyonlarına ve ayrı iletişim tesislerinin veya iletişim tesisi ile uzaktaki son eleman arasındaki bağlantı iletkenlerinin yapılışına ve bunların ekranlanmasına bakış

Bağlantı iletkenlerinin şekli	Potansiyel dengeleme tesisi
	Birlikte (Madde 27-e)		Ayrık (Madde 27-f)
	Şebeke bağlantısı
	Aynı tüketici tesise veya aynı alt dağıtım panosuna		Ayrık tüketici tesislerine	Ayrık alt dağıtım panolarına
	Cihaz düzeni
	Sık birlikte, Örneğin bir odada	Uzaktaki son eleman	Uzaktaki son eleman
Ekranlı bağlantı hatları	Şekil-24	Şekil-25	Şekil-26 (Madde27-f1/i)	Şekil-27 (Madde 27-f1/ii)
Ekransız bağlantı hatları	--	Şekil-25’deki nota bakınız	Simetrik hat çekimi gereklidir; (Madde 27-f1/i’de son paragraf)	Şekil-28 (Madde 27-f2)

Şekil-24 ila Şekil-28 şematik olarak, elektromanyetik uyumluluk (EMC) ve koruma potansiyel dengelemesinin koşullarını özetle sağlayan fonksiyon potansiyel dengelemesine örnekler göstermektedir.

Çizelge-20 için not: Fonksiyon potansiyel dengelemesi için öne sürülen koşulların zor olması durumunda (örneğin elektromanyetik uyumluluk), merkezi ünitelerin yerleştirildiği mekan içinde, bakır çubuklarla, yükseltilmiş taban içinde, yaklaşık 50 cm’lik göz açıklığı bulunan bir gözlü şebeke (M) veya benzerinin kurulması tavsiye edilir ve her bir cihazın mahfazası (referans yüzeyi; Şekil-24 ila Şekil-28’de 2 numaralı) en kısa yol üzerinden bu potansiyel dengeleme şebekesiyle bağlanmalıdırlar. Şebekenin kendisi, odanın potansiyel dengeleme barasıyla (PA) birçok kez bağlanmalıdır. Bağlantı iletkenlerinin, doğrudan doğruya yüzeysel topraklamanın gözlü şebekesi (M) üzerine döşenmesi avantajlıdır. Cihazların üst tarafındaki kablo merdiven veya tavaları da yüzeysel topraklamanın işlevi için kullanılabilir şekilde yapılmalıdır.

Birbirinden ayrı noktalardan yapılan akım beslemelerinde veya iletişim tesislerinin şebekeye bağlanmaları için gerekli alt dağıtım panolarında, bunlar arasında galvanik bir bağlantı olsa dahi, genel olarak birbirinden ayrı potansiyel dengeleme tesisinden hareket edilmelidir. Bu galvanik bağlantının empedansı, çoğu durumda, dengeleme akımlarının artan frekansıyla birlikte, öyle izin verilemeyen yüksek direnç değerlerine ulaşır ki, yüksek frekans bölgesinde, ortak potansiyel dengeleme tesisinin belirgin özelliği kaybolur.

e) Ortak potansiyel dengeleme tesisi bulunan iletişim tesisleri: İletişim tesisleri, uzaktaki son elemanları da dahil olmak üzere aynı tüketici tesisine veya aynı alt dağıtım panosuna bağlanıyorsa, Şekil-24 veya Şekil-25’e göre yapılmalıdırlar.

f) Birbirinden ayrı potansiyel dengeleme tesisi bulunan iletişim tesisleri: İletişim tesislerinin kısımları, bunların iletim ve son cihazları da dahil olmak üzere, farklı şebekelere, bina bağlantılarına veya alt dağıtım panolarına PEN iletkeni (PEN) ile bağlanıyorlarsa, bu durumda bu kısmi tesisler arasındaki iletim hatları (Şekil-26’da No.7’ye bakınız) galvanik olarak ayrılmalıdır. İletim hatlarının çeşidine göre, ek olarak Madde 27-f1 veya Madde 27-f2 geçerlidir.

Şekil-24 ila Şekil-28 için açıklamalar

Gösterilen cihaz ve işletme elemanları :

A	Topraklama birleştirme iletkeni (Ana potansiyel dengelemesi için bara),
EE	Son eleman,
H	Bina bağlantı kutusu (kofra) veya benzeri,
M	İletişim tesisinin bulunduğu yerde potansiyel dengelemesi için yüzeysel topraklamaya ilişkin gözlü şebeke,
PA	İletişim tesisinin bulunduğu yerde potansiyel dengeleme barası,
T	Galvanik ayırma için düzen,
UV	Tüketici tesisine ilişkin alt dağıtım panosu.

Gösterilen iletken ve bağlantılar:

1	Madde 18-b2.4’e göre topraklama iletkenleri için bağlantı (eğer varsa),
2	Bir cihazın referans iletkeni veya yüzeyi; gövde ile çok kez bağlanmış olabilir,
3	Gövdeye izin verilen bağlantı,
4	Referans iletken,
5	Bir sinyal hattının ekranı (No. 6), aynı zamanda potansiyel dengeleme iletkeni,
6	Sinyal hattı,
7	Sinyal hatlarından (No.6) ve referans iletkenlerden (No.2 veya No.4) galvanik olarak ayrılmış iletim hattı
8	PA ve koruma iletkeni (PE) arasında potansiyel dengeleme iletkeni,
9	PA ve A arasında potansiyel dengeleme iletkeni.

1) Ekranlı iletim hatları bulunan iletişim tesisleri:

i) Farklı şebekelerden besleme: Bu tesislerde, (sinyal) iletim hatlarının ekranlarının gerekli olan iki taraflı bağlantıları ile bir potansiyel dengeleme ortaya çıkar (Şekil-26’ya bakınız). Bu ekranların, her bir ilgili potansiyel dengeleme tesisine bağlantısı, ilgili topraklama tesisine veya potansiyel dengeleme barasına (A, M, PA), örneğin ilgili binaya girdikten sonra en kısa yoldan yapılmalıdır ve ek olarak ilgili cihazın mahfazasına bağlanmalıdır. Hat ekranlarının kesiti için Madde 27-d2 geçerlidir.

Tesislerin arasındaki sinyal iletim hatlarının galvanik olarak ayrılmasından sadece, eğer belirgin şekilde görülebilen ve güvenlik altına alınmış olan ortak bir topraklama ve potansiyel dengeleme tesisi varsa (Çizelge-20’deki Not) vazgeçilebilir.

ii) Aynı şebekeden, farklı alt dağıtım panolarıyla besleme: Bir iletişim tesisinin cihazlarının bu şekilde düzenlenmesi durumunda (Şekil-27’ye bakınız), L1 ila L3 ana iletkenlerinin fark akımları sinyal iletim hattının ekranı ve potansiyel dengeleme iletkeni üzerinden akabilir ve fonksiyon bozulmalarına neden olabilir.

Bu fonksiyon bozulmaları sadece, fark akımların azaltılması, potansiyel dengeleme tesisinin empedansının azaltılması gibi başka önlemlerle veya bunlardan başka, galvanik olarak tamamen ayrılmış iletim sistemleriyle azaltılabilir veya ortadan kaldırılabilir.

2) Ekransız sinyal iletim hatları kullanılan iletişim tesisleri: Ekransız sinyal iletim hatlarının kullanılması durumunda uzaktaki son cihaz, merkezi ünitenin potansiyel dengelemesine dahil edilemez ve sinyal iletim hatları, iletişim sistemine ilişkin donanımlardan galvanik olarak ayrılmalıdır; zira aksi takdirde potansiyel dengeleme iletkenleri ve aynı zamanda sinyal hatları L1 ila L3 ana iletkenlerinin fark akımlarını geçirirler. Bununla ilgili bir örnek Şekil-28’de gösterilmiştir.

Şekil-24 Bir iletişim tesisinin santral merkezi ünitelerinin topraklamasına ve potansiyel dengelemesine örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Şekil-25 Aynı alt dağıtım panosundan beslenen uzaktaki bir son cihaza sahip iletişim tesislerinin topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Not : Uzaktaki son cihaza giden sinyal hattı ekransızsa, akım devresinin simetrik olması, yani çaprazlanmış iletkenlerin kullanılması ve hatların simetrik olarak sonlandırılmaları gerekir.

Şekil-26 Ayrı şebeke beslemeli, ekranlı iletim hatlı ve ayrık topraklama veya potansiyel dengeleme tesisine sahip iletişim tesislerinin topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Şekil-27 Aynı şebeke beslemesinin başka bir alt dağıtım panosundan beslenen ve ekranlı sinyal iletim hatlarıyla bağlanan uzaktaki bir son cihaza sahip iletişim tesisinin topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Not : Bu düzenlemede fonksiyon bozulmaları mümkündür (Madde 27-f1/ii’ye bakınız).

Şekil-28 Aynı şebeke beslemesinin başka bir alt dağıtım panosundan beslenen ve ekransız, galvanik olarak ayrılmış sinyal iletim hatlarıyla bağlanan uzaktaki bir son cihaza sahip iletişim tesisinin topraklamasına örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Görüntü ve Ses İletim Arabalarını da Kapsayan Televizyon ve Radyo Yayın Tesisleri için Topraklama Kuralları
Madde 28-a) İletişim tekniği (radyo, televizyon, ses ve görüntü tekniği) ile ilgili sinyal iletim tesisleri, örneğin sinyal iletim arabaları ve sinyal iletim cihazları, tüketici tesislerine bağlanmışsa ve sinyal iletim tesisinin koruma iletkeni (PE)’nin, tüketici tesisin koruma iletkeni (PE) veya PEN iletkeni (PEN) ile bağlantısında arızalar ortaya çıkıyorsa, bu durumda, dolaylı dokunmada ortaya çıkacak tehlikeli vücut akımlarına karşı korumanın sağlanması için, Madde 28-b ila Madde 28-d’de belirtilen önlemlerden biriyle yardım sağlanır.

b) Tekil cihazlar, koruma ayırması ile koruma önlemine uygun olarak bağlanmalıdırlar.

c) Bulunduğu yerde sabit olan iletim tesisleri için Madde 28-c1 veya Madde 28-c2 geçerlidir.

1) Sinyal iletim tesisi Madde 21-c’ye uygun olarak TT sistem olarak kurulmalıdır.

2) Sinyal iletim tesisi Madde 21-e ve Şekil-21’de olduğu gibi bir ayırma transformatörü üzerinden beslenmelidir.

d) Hareketli sinyal iletim tesislerinde, sekonderinde potansiyel dengelemesi bulunan bir ayırma transformatörü kullanılmalıdır.

Ayırma transformatörü çok sayıda tüketicinin bağlanması durumunda Madde 28-d1 veya Madde 28-d2 sağlanmış olmalıdır.

1) Hat ve kabloların toplam uzunlukları sınırlandırılıyorsa, ilgili standartlardaki hükümler (örneğin DIN VDE 0100 Kısım 728 / 04.84, Madde 4.2.4.2.2 vb) geçerlidir.

2) Hat ve kabloların toplam uzunlukları sınırlandırılmıyorsa, Madde 28-d2/i ila Madde 28-d2/vii’deki koşullarla ilgili standartlardaki hükümler ( örneğin DIN VDE 0100 Kısım 728 / 04.84, Madde 4.2.4.2.1 vb) geçerlidir. Örnekler için Şekil-29 ve Şekil-30’a bakınız.

i) Bir veya üç fazlı olan ve işletme bakımından birbirini tamamlayan sinyal iletim tesisleri tek bir ayırma transformatörüne bağlanabilir.

ii) Anma alternatif gerilimi, her ana iletkenden toprağa karşı 250 V olarak sınırlandırılmalıdır.

iii) Potansiyel dengeleme iletkeni, üç fazlı alternatif akımda ayırma transformatörünün sekonder tarafındaki yıldız noktasıyla veya bir fazlı alternatif akımda, sekonder taraftaki her iki bağlantı noktasından biriyle bağlanmalıdır.

iv) Potansiyel dengeleme iletkeninin yapılışı, kesiti ve işaretlenmesi ile ilgili olarak Üçüncü Bölüm’deki koruma iletkenleri için belirlenmiş olan koşullar geçerlidir.

v) Potansiyel dengeleme iletkeni topraklanabilir.

vi) Koruma yalıtımı uygulanmış ayırma transformatörleri, ilgili standartlara uygun olan yer değiştirebilen transformatörler için belirlenen koşulları sağlamalıdır.

vii) Aşırı akım koruma düzenlerine ek olarak, anma açma akımı 30 mA olan hata akımı koruma düzenleri de kullanılmalıdır.

Not : Hata akımı koruma düzenleri bir veya birden çok akım devresi için kullanılabilir.

Şekil-29 Madde 28-d2’de belirtilen, üç fazlı alternatif akıma bağlı, ayırma transformatörlü, aşırı akım ve hata akımı koruma düzenleri ve potansiyel dengelemesi bulunan bir sinyal iletim tesisine örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Şekil-30 Madde 28-d2’de belirtilen, bir fazlı alternatif akıma bağlı, ayırma transformatörlü, aşırı akım ve hata akımı koruma düzenleri ve potansiyel dengelemesi bulunan bir sinyal iletim tesisine örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

Şekil 29 ve Şekil 30 için açıklamalar :

1	Sinyal iletim tesisi 1,
2	Sinyal iletim tesisi 2,
3	Koruma yalıtımlı hatları olan sinyal iletim tesisi 1’e ilişkin şebeke beslemesi,
4	Koruma yalıtımlı hatları olan sinyal iletim tesisi 2’ye ilişkin şebeke beslemesi,
5	Koruma yalıtımlı ayırma transformatörü,
6	Sinyal iletim sisteminin işletme nedeniyle gerilim altında bulunmayan bütün iletken kısımlarının potansiyel dengelemesi için potansiyel dengeleme iletkeni,
7	Aşırı akım koruma düzeni,
8	Hata akımı koruma düzeni,
9	Sinyal iletim sisteminin elektriksel işletme elemanları,
10	Şebeke bağlantılı iletişim cihazının bağlantı noktası,
11	Şebeke bağlantısız iletişim cihazının bağlantı noktası,
12	Fonksiyonun topraklaması iletkenli (FE), örneğin ekranı FE olarak kullanılan (potansiyel dengeleme) koaksiyel kablo ve buna ilişkin, örneğin sinyal iletim tesisi 1 ile sinyal iletim tesisi 2 arasındaki geçmeli klemens bağlantısı,
13	İletişim cihazı.

Yeri Değiştirilebilen Elektrikli Müzik Tesislerinin Topraklamasıyla İlgili Kurallar
Madde 29- Örneğin şebekeden beslenen bir kuvvetlendirici ve buna bağlı müzik cihazları, mikrofonlar ve hoparlörlerden meydana gelen ve yerleri değiştirilebilen elektrikli müzik tesislerinin gürültüsüz işletilebilmesi için, özellikle bu tip çok sayıda müzik tesisinin birlikte işletilmesi sırasında, bunların mahfazaları, ekranları veya ortak referans potansiyelli (fonksiyon topraklamalı veya fonksiyon ve koruma topraklamalı) alçak frekanslı sinyal devrelerinin referans iletkenleri, dolaylı veya dolaysız olarak Madde 29-a ve Madde 29-b’deki koşullar altında birbirleriyle bağlanabilir.

a) Doğrudan doğruya şebekeye bağlanacak cihazlar, IEC 60065’e uygun olmalıdır.

b) Madde 29-a’daki koşulun sağlanıp sağlanmadığı kullanım yerinde test edilemiyorsa, bunun dışında, şebeke ile çalışan her cihaz, şebekeye, her birinin kendisine ilişkin olan bir ayırma transformatörü üzerinden bağlanır.

Bu husus, cihazların üzerine monte edilmiş prizler ile şebekeye bağlanan cihazlar için de geçerlidir.

Not : Cihazı bağlamadan evvel, en azından, ayırma transformatörü ile, şebeke ile çalışan cihaz arasındaki şebeke bağlantısının dış görünüşünün hatasız olup olmadığının kontrolü gözle yapılmalıdır.
Taşınabilir İşletme Yerlerindeki İletişim Sistemleri için Alınacak Koruma Önlemlerine İlişkin Kurallar
Madde 30-a) Taşınabilir işletme yerlerindeki, örneğin taşıtlardaki veya kabinlerdeki, iletişim sistemleri, bunları besleyen şebekenin koruma yöntemi çeşidinden bağımsız olarak işletiliyorsa ve kullanım yerinde belirgin özelliklere sahip bir topraklama sağlanamıyorsa, bu durumda aşağıdaki koşullarla, her taşınabilir işletme yerinin şebekesi, bir ayırma transformatörü ile besleme şebekesinden ayrılmak zorundadır. Böylece sekonder tarafta yeni bir şebeke meydana gelir.

Ayırma ile, besleyen taraftaki dokunma gerilimlerinin sekonder tarafta, taşınabilir işletme yerindeki gövdeler ile toprak arasında ortaya çıkması önlenmelidir. Bu husus, Madde 30-a1 ila Madde 30-a6’daki önlemlerin yerine getirilmesini gerektirir.

1	İşletme yeri içindeki elektrik işletme elemanları için ayırma transformatörü,
2	İşletme yeri dışındaki elektrik işletme elemanları için ayırma transformatörü,
3	Koruma yalıtımı,
4	Gerektiğinde fonksiyon topraklamalı olabilecek iletişim tesisinin potansiyel dengeleme iletkeni (potansiyel dengeleme barası),
5	Madde 30-a’ya uygun tüketici,
6	Madde 30-b’ye uygun tüketici,
7	Potansiyel dengeleme iletkeni.

Şekil-31 Taşınabilir bir işletme yerine (örneğin taşıt, kabin) örnek (Not: Bu şekil mecburi olmayıp, yalnızca bir fikir vermek amacını taşımaktadır.)

1) Örneğin hat girişi, şalter ve transformatör gibi, besleyen şebeke ile bağlı bütün kısımlar, koruma yalıtımı olarak tanımlanan koruma önleminin koşullarını sağlamak zorundadır.

2) Ayırma transformatörü, koruma yalıtmalı ayırma transformatörleri için geçerli olan ilgili standartlara uygun olmalı ve en azından mutlaka kısa devreye karşı dayanıklı olmalıdır.

3) Ayırma transformatörünün çıkış tarafında, bir fazlı transformatörlerde bir iletken, üç fazlı transformatörlerde yıldız noktası, taşınabilir işletme yerinin mahfazasına ve koruma iletkenine (PE) bağlanmalıdır.

4) Taşınabilir işletme yerinin içinde, uygun bir TN sistem kurulmalıdır; Ancak burada koruma iletkeni topraklanacak yerde, taşınabilir işletme yerinin iletken mahfazası ile iletken bir şekilde bağlanır; bu bağlantıda, mahfazanın herhangi bir noktası ile ayırma transformatörünün bağlantı noktası arasındaki direnç 2 ’dan büyük olmamalıdır.

5) Potansiyel dengelemeyi tesis etmek üzere, koruma yalıtımlı olmayan, sabit yerleştirilmiş cihazların gövdeleri ve prizlerin koruma kontakları, birbirleriyle iletken olarak bağlanmalıdır.

6) İletişim düzenleri için, koruma iletkeni (PE) ile, taşınabilir işletme yerinin mahfazası ve fonksiyon topraklamasının bağlantı noktasıyla iletken olarak bağlanmış olan bir potansiyel dengeleme iletkeni (potansiyel dengeleme barası) tesis edilmelidir. Koruma önlemlerinden bağımsız olarak bir fonksiyon topraklaması iletkeni (FE) bağlanabilir (Şekil-31’e bakınız).

b) Şebekeye bağlanan iletişim cihazları, Madde 30-a’ya göre donatılmış taşınabilir işletme yerlerinin dışında da kullanılacaksa, bunlar DIN VDE 0100 Kısım 728’e göre, Madde 30-b1 ila Madde 30-b6’daki koşulların da dikkate alınması koşulu ile, sadece, taşınabilir işletme yerinin dışındaki işletme elemanları için öngörülen ek bir ayırma transformatörü üzerinden bağlanabilirler.

1) Ek ayırma transformatörünün sekonder akım devresi hiçbir noktadan, başka bir akım devresiyle, taşınabilir işletme yerinin mahfazasıyla veya toprakla bağlantılı olmamalıdır.

2) Taşınabilir işletme yerlerinin dışındaki işletme elemanlarının bağlantıları için kullanılan koruma kontaklı prizler işaretlenmeli ve ip şeklinde akan suya karşı korunmuş veya yerleştirilmiş olmalıdır.

3) Gövdelerin potansiyel dengelemesi için, ek ayırma transformatörünün aynı sekonder akım devresine ilişkin bütün prizlerin koruma kontakları birbirleriyle, bir potansiyel dengeleme iletkeni vasıtasıyla bağlanmalı, ancak topraklanmamalıdır.

4) Taşınabilir işletme yerinin dışındaki işletme elemanları için öngörülen potansiyel dengeleme iletkeni, Madde 30-a’nın aksine, bu ayırma transformatörünün yıldız noktasına bağlanamaz.

5) Potansiyel dengeleme iletkeni Üçüncü Bölüm’e göre boyutlandırılmış olmalı ve sarı-yeşil renkle işaretlenmelidir.

c) Burada açıklanmamış koruma önlemleri, taşınabilir işletme yerlerinin içinde ve dışında, eğer tamamen doğru düzgün bir iletişim işletmesi mümkün olacaksa, ilgili standartlar da göz önünde tutularak kullanılabilir.

Not : Madde 30-a ve Madde 30-b’deki koruma önlemleri iletişim cihazlarının basitçe kullanımını ve kolayca gürültülerden temizlenmesini mümkün kılar.