Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

10.7.  Ventillar  va  ularning  parametrlari
O‘zgaruvchan  tokni  o‘zgarmas  tokka  o‘zgartirish  nochiziqli
element ventili yordamida amalga oshiriladi.
Ventil  bir  tomonlama  o‘tkazishga,  ya’ni  bir  yo‘nalishdagi
tokka  katta  o‘tkazuvchanlikka  (kichik  qarshilikka)  va  boshqa
yo‘nalishdagi tokka kichik o‘tkazuvchanlikka (katta qarshilikka)
ega bo‘ladi. Ventil kichik qarshilikka ega bo‘lgan yo‘nalish to‘g‘ri
yo‘nalish  deyiladi  va  R
to‘g‘
,  I
to‘g‘
,  U
to‘g‘
  kattaliklar  bilan  xarak-
terlanadi. Ventil katta qarshilikka ega bo‘lgan yo‘nalish esa teskari
yo‘nalish  deyiladi  va  R
tes
,  I
tes
,  U
tes
  kattaliklar  bilan  xarak-
terlanadi. Sxemada ventilning belgilanishi 10.4-rasmda keltirilgan.
Anoddan  katodga  yo‘nalishdagi  kuchlanish  to‘g‘ri,  katod-
dan  anodga  yo‘nalishdagi  kuchlanish  esa  teskari  kuchlanish
deyiladi.  Real  va  ideal  ventillarga  ajratiladi.  Ventildan  oqib
o‘tadigan tok va ventilning asosiy elektr xususiyatlari uning volt-
amper  xarakteristikasi  (VAX)  I=f(U)  orqali  ifodalanadi.  Ventillar
real va ideal ventillarga ajratiladi.

---

203
Ideal ventilda R
to‘g‘
=0, mos ravishda U
to‘g‘
=0, I
to‘g‘
 tok esa hech
narsa bilan cheklanmaydi, R
tes
=

, ya’ni U
tes 
kuchlanishning har
qanday qiymatida I
tes
=0 bo‘ladi.
Real  ventil  qandaydir  R
to‘g‘ 
qarshilikka  ega  bo‘ladi,  shuning
uchun  talab  qilinadigan  I
to‘g‘ 
to‘g‘ri  tokni  olish  uchun  ventilga
ma’lum qiymatdagi U
to‘g‘ 
kuchlanishni berish kerak bo‘ladi. Real
ventil teskari yo‘nalishda R
tes 
yuqori qarshilikka ega bo‘lganligi sababli
qandaydir I
tes
teskari tokni o‘tkazadi (10.5-rasm).
Ventillar  boshqariladigan  va  boshqarilmaydigan  bo‘lishi
mumkin.  Hozirgi  vaqtda,  asosan,  yarimo‘tkazgichli  ventillar  —
selenli, kremniyli boshqariladigan (tiristorlar) qo‘llaniladi.
10.4-rasm. Sxemada ventilning belgilanishi.
To‘g‘ri yo‘nalish
Teskari yo‘nalish
A
K
10.5-rasm. Yarimo‘tkazgichli diodning
volt-amper tavsiflari.