Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Tola ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan shishalar. Shisha tola
ishlab  chiqarishda  ishqorli alumosilikat,  ishqorsiz  hamda  kam
ishqorli aluminoborosilikat shishalar  qo‘llaniladi. Shisha tolalar
4—7  mkm  diametrga  ega.  Alohida  o‘ram  qilib  buralgan  shisha

---

71
iðlardan shisha mato va lentalar yasaladi. Ular o‘ram simlarining
izolatsiyasiga ishlatiladi. Undan tashqari shisha toladan optik tolalar
yasaladi.
Optik tolalar (optik aloqa kabellari) — buralgan shisha tolalar,
jgut  bo‘lib  ular  turli  sinish  ko‘rsatkichlariga  ega  bo‘lgan  turli
tarkibli shishali qobiq va o‘zakka ega. Unda o‘zakning sinish ko‘r-
satkichi n
1
, qobiq sinish ko‘rsatkichi n
2
 dan katta bo‘ladi. Ko‘p
shisha  tolalar  uchun 

 


-2
-3
1
2
1
(
)
10
10
n
n
n
.  Yorug‘lik  nuri
yorug‘lik  zichligi  kattaroq  muhitdan  (o‘zak)  yorug‘lik  zichligi
kamroq  muhitga  chegaraviy  qiymatdan  katta  burchak  ostida
tushganda,  to‘liq  ichki  qaytarish  yuz  beradi  va  nur  ko‘p  marta
qaytarilib, tashqi muhitga chiqmasdan, tola bo‘ylab tarqaladi (4.5-
rasm).
Ikki qavatli shisha tola diametri 20—30 mkm ni tashkil etadi.
Optik tolali uzatish tizimlarida axborot signallari optik shisha to-
lalar  bo‘ylab  uzatiladi.
Mikroelektronikada kremniy monooksidili (SiO) amorf par-
dalar  rezistorlar,  pardali  kondensatorlarda  dielektrik,  mikrosxe-
malarda qatlamlar orasidagi izolatsiya va himoya sirtlari sifatida
keng qo‘llaniladi. Barcha pardali elementlar texnologiyasi, albatta,
4.5-rasm. Shisha  tolani ishlash prinsiði.
n2
n1

---

72
o‘tkazuvchi,  rezitsiv  va  izolatsion  materialdan  mos  keluvchi
asosga parda o‘tkazish jarayonini o‘z ichiga oladi. Yupqa pardalarni
vakuumli  cho‘ktirish  texnologiyasi  keng  qo‘llaniladi.  Kremniy
monooksidi vakuumda (10
-3
—10
-4
 Pa dan yuqori) 1100—1200°Ñ
temperaturada oson bug‘lanadi.
Sitallar.  Sitallar  maxsus  tarkibga  ega  shishalarni  kristallash
yo‘li bilan tayyorlanadi («sitall» so‘zi «silikat» va «kristall» so‘z-
larining  qisqartmasi).  Shishani  kristallash  uchun  butun  hajmga
stimulatorlar:  TiO
2
,  FeS,  ba’zi  metallarning  ftorid  va  fosfatlari
kiritiladi. Bunday sitallar termositallar deb ataladi. Agar kristal-
lash  stimulatorlari  kumush,  oltin,  mis  va  boshqalarning  mayda
zarrachalari bo‘lsa, fotositallar hosil bo‘ladi. Odatda, elektr sital-
lar  xuddi  shunday  tarkibga  ega  bo‘lgan  amorf  shishalar  va
keramikalarga nisbatan yuqori elektr izolatsion xossalarga va elektr
mustahkamlikka ega bo‘ladilar.
O‘ta yuqori chastota texnikasida shisha, kondensatorlar yasash-
da keramika o‘rniga sitallar qo‘llaniladi. Aktiv dielektriklar sifatida
qo‘llaniladigan segneto- va pyezositallar ham mavjud.