2.36. Slyuda va slyudali materiallar Slyuda tabiiy va sintetik turlarga bo’linadi. Tabiiy slyuda kristall strukturali,
qatlamli tuzilishga ega mineraldir. Slyuda juda yaxshi dielektrik xossalarga,
egiluvchanlikka va mexanik mustahkamlikka ega kimyoviy chidamli hamda
issiqbardosh mineraldir. Kimyoviy tarkibi bo’yicha slyudaning turli xillari suvli
alyuminiy silikati va ishqorli metall birikmalaridan iborat anizatrop materialdir.
Slyuda kristallarida kislorod va kremniy hamda elementar qatlamlarni tashkil
etuvchi alyuminiy va magniy ionlari o’zaro mustahkam bog’langandir. Shu
sababli, slyuda elektr maydon kuch chiziqlari yo’nalishida yuqori dielektrik
xossalarga ega. U yupqa qatlamli, o’ta egiluvchan, yonmaydigan mineraldir.
Texnikada tabiiy slyudaning ikki turi: muskovit va flogopitdan foydalaniladi.
Slyuda tabiatda juda kam ychraydigan qimmatbaho materialdir. Uning qatlam
bo’yicha elektr izolyatsiya xossalari juda past, solishtirma hajmiy qarshiligi
10
6
10
8
Om
m qiymati muskovitda 11
16, flogopitda 23
46 atrofda bo’ladi.
Slyudaning elektr o’tkazuvchanligiga namlik va harorat kuchli ta’sir etadi. Slyuda
qayta ishlanib, undan mikanit, mikanitli tasma va mikafoliy ishlab chiqariladi.
Ularni tayyorlash uchun qalinligi 5
45 mkm li slyuda ishlatilib, ularning yuzasi
4
6 sm
2
dan 50
65 sm
2
gacha o’zgartiriladi. Slyudaning erish harorati
1145
1400
C atrofida bo’lib, mazkur mineralning suvsizlanishi: muskavitda
200
600
C, flogopitda esa 800
900
C da ro’y beradi.
119
Slyudaning qutblanishi, asosan, ionli bo’ladi. Issiqlik o’tkazuvchanlik
koeffitsienti muskovitda 0,44 Vt/m
K, flogopitda 0,51 Vt/m
K.
Mikanit-varaqsimon slyudali material bo’lib, u o’z navbatida argonik (gliftal)
lok yoki anorganik bog’lovchi modda (eruvchan shisha) yordamida tayyorlanadi.
119
T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 2009. 123-bet
165
Mikanit asosan kollektorli (elektr mashina kollektrlarida), quyma (elektr mashina
kollektor konusida), egiluvchan (elektr mashina izolyatsiyasida) va qistirmali
turlariga bo’linadi.