Əliçilik və

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

420

12-6- Əliçilik məzhəbinin yığcam şəkildə tanıtımı 

Yuxarıda qeyd olan sözləri nəzərdə alaraq, Azərbaycan  əliçiliyini, 

xalqın hərəkətlərindən və  əməllərindən alqılayaraq və aydınlarının 

yazdıqlarından alaraq, özət şəkildə beylə tanıda bilmək olur : 

 

Azərbaycan türkləri özlərini  şiəçi və  ələvi adlandırmaqdan 

qaçınmaq-dadılar özəlliklə onların suriyə  və  əraqda böyük 

cinayətlər və içəridə təcavz və şikəncələr törədəndən sonra özlərini 

çoxraq əliçi deyilməs

ﻩ

ndən yanadılar. Necəki Türkiyə qızılbaşlarıda 

özlərinə  şiə deməkdən çəkinərlər, onlar türk gələnəkəlrinə bağlı 

olaraq «elinə, dilinə, belinə» və «aşına, işinə, eşinə» sahib olacağına 

söz verən və haq-muhəmməd-əli yolu`na iqrar edən kişiyə qızlıbaş 

ələvisi deyərlər.

 

Əliçilər, tək tanrıya, qutsal quran`a və məad`a inanırlar, islamin ilk 

dönəmini h. Muhəmmədin beesətindən başlayaraq h. Əli nin 

xəlifəliyinin sonuna qədər islam dini qaydalarına uyqun xəlafət 

dönəmi tanıyırlar və dörd xəlifənin seçilməsində uyqulanan 

«əmrohom  şura bəynohom»  əslini hər hökümət üçün ülgü 

olmasından yanadılar, o dövrədə olan əhl beyt və  səhabələri 

əzizləyərək onlardan qalan düzgün hədisləri insanlığa və yaşayışa 

yararlı olmasına inanırlar və onların yanısıra h. Əli dən h. həsən 

əskərinin yaşamının sonuna qədər olan imamlarıda, Peyğəmbərin 

səhabə  ləri və  əhl beyt məqamında olmağına inanırlar, və 12inci 

imama onun öz istedad və yetənəyiylə tanrının saleh bəndəsi olduğu 

üçün və insanların sayqı göstərdiyi üçün ehtiram qoyarlar, və onun 

gələcəyinə inanırlar. 

Əliçilər quran`a dərindən inandıqları halda, islam dini 

mərasimlərini, məsləhət və  məqasiddən dolayı  və özəlliklə 

zəmanəyə uyqun olmaq üçün, və hər halda qurana hayqırı olmama 

şərtiylə, sadələşdirməkdən yanadılar, məslən idari sistim yasalarına 

uyaraq və iş qaydalarından dolayı namazları üç vəədə də sübh, gün 

orta sonrası və gecələri qılarlar. Ayrıca qurana uyqun olduğu halda 

namazda deyilən duaların (məslən qununt, niyət..) Türkcə 

---

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

421

deyilməsindən yanadılar, hər halda beylə bir dəyişikliklər yalnız 

icma olduğu halda bənimsənməlidir.

 

Əzan və iqamədə,  şəhadəteyn dən sonra «əşhədu  ənnə  əliyən vəli 

ullah» deyilməsinə və hətta türkcə olmasınada qarşı olmazlar, əlbətə 

bu  şərtlə bu ibarətdə «vəli» kələməsi tanrının qulu və onu sevən 

kimi mənalansın, və «vəli» sözünü tanrının numayəndəsi və ya 

tanrısallaşmış  mənada, yanlış olaraq şirk sanarlar. Ayrıca indilikdə 

müsəlmanların birliyini qorumaq üçün o cümlənin deyilməsini daha 

uyqun sanarlar. 

 

Azərbaycan  şiəçilərin sünnülərlə daha ayrı  fərqləridə vardır, orucu 

səfərdə  vəya qalarcı yerdə tumağına sayqı göstərərlər, namazda 

möhür kullanmağı  və namaz qılarkən  əllərin nəcür tutmasına 

həssasiyət göstərməzlər və beylə işləri qurana hayqırı bilməzlər. Və 

beylə işlərə həssasiyət göstərənləri zahirçi bilərlər.

 

Əliçilər kəsinliklə geriçiliyə qarşıdılar, bəzi fanatik sünnülər kimi 

eynən islam başlanqıcında olan hökümət modelini, indiki zamanda 

uyqulamağı geriçilik və çağdışı bir təfəkkür bilərlər. Özəlliklə bəzi 

aşırı sünnü qruplar kimi koru koruna peyğəməbər zamanına tay 

qayda və qanunlar qoyaraq xəlifəliyə dönməyi zid islami və zid 

insani məfkurə sayarlar və beylə  işləri quran`a və islama hayqırı 

olaraq beylə adamları islam və quran`ı düzgün düşünmədiklərindən 

qaynaqlandığını düşünərlər.

 

 

12-7-Azərbaycan əliçiliyi və fars şiəliyinin ortaq nuqtələri

 

12-7-1-tovhid

 : tək tanrılıq inancı Azərbaycan  əliçiliyi və fars 

şiəliyi arasında ortaq nuqtə sayılabilir, Azərbaycan türkləri əski türk 

tək tanrı inancına dayanaraq, islam dininidə ona uyqun görərək, 

ürəkdən tovhidə  və tanrının birliyinə inanırlar, fars şiəliyi  əski 

sasanlı kültüründə  sənəviyətə inanaraq indidə azmaçox həman 

inancdadır, vəli zahirdə tovhıddən danışır vəli neçə tanrılığa inanır 

və 14 məəsumlardan başqa yeni imamzadalarada tanrı  məqamı 

qaildilər (tazalıqda bijən kimidə imamzadalarıda tanrısallaşdırıblar).

 

---

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

422

12-7-2-nübüvvət

 : Azərbaycan  əliçiliyi muhəmməd Peyğəmbəri 

son Yalvac kimi tanıyır, farsçı  şiələr Peyğəmbərlərə zahirdə 

inanaraq beylə inanırlar ki Peyğəmbərlər yalnız imamların hər 

kəsdən əfzəl olmağını subut etmək üçün gəliblər.

 

 

12-7-3-səbb u lən

 : səfəvi zamanından bəri səbb u lən farsçıların və 

Azərbaycanlıların ortaq nüqtə lərindən biri sayılırdı, qeyd olunduğu 

kimi farsçılar arasında ömərkoşan mərasimi vardır və quya 

Azərbaycanlılarda bu mərasimə qatılırdılar hərçənd ömər koşan 

ibarətinin türkcədə müadili yoxdur və indilikdə səb və lən bütün fars 

kanallarında yayqın olaraq, Azərbaycanlılar bucür kifir sözləri, 

islam alminə və özəlliklə böyük sünnü türk toplumuna tovhin kimi 

bilirlər və  mən özlüyümdə indiyə kimi heç bir Azərbaycan türk 

fəalından səb və lənə inanan birisini görmədim və istisnasız hamısı 

bucür hərəkətləri, türk düşmənçiliyi qələmdad edərək onları  ırqçı 

farslara aid bilirlər və beylə inanırlar farsçılar türkləri parçalamaq 

üçün bu tovhinləri ortaya atırlar.

 

 

12-7-4-kərbəla olayi

 : zahirdə  əliçilərlə, fars şiəliyi arasında bir 

ortaq nüqtədə imam hüseyn hadisəsidir bu haqdada böyük 

fərqliliklər vardı, çünki Azərbaycanlılar, h. Hüseynə, zülmə  məruz 

qaldığı üçün sayqı göstərirlər və onun yolunu hər zülmün və  hətta 

farsçıların rasisti zülmünün qarşısında durmaq üçün örnək 

götürürlər, halbuki farsçılar qondarma tarixləriylə, sadəcə hüseynə 

yəzdgerdin qızını almaq üçün əza tutarlar və dolayısız olaraq, 

yəzdgerdə sayqı göstərməyi amaclayırlar, və  gərçəkdən zülmü 

pisləməyi hədəf götürmürlər, çünki əgər bucür düşünsəydilər, 

insanlıq  əleyhinə bir ləkə olan sasanlı zülmünü dağıtmağı üçün, 

mütməinən h. ömər`ədə, sayqı göstərərdilər və indidə qeyr fars 

xalqları məhv etməyə çalışmazdılar. 

 

12-7-5-əzadarlıq dəstələri :

 Azərbaycan  şiəliyində  ən mənfi 

hərəkətlərdən biri əzadarlıq dəstələri olaraq sinə vurma, zəncir 

---