129
5.
Mirzəyev G.S. Xəzərin Abşeron yarımadasının sahilboyu sularında bentik orqanizimlərin və
çanaqlı xərçənglərin növ tərkibi və yayılması. Zoologiya İnstitutunun əsərləri, XXVIII cild.,
Bakı, 2008, s. 551- 558.
6.
Mirzəyev G.S. Orta Xəzərin Şimal Abşeron körfəzinin mikro və makrozoobentosu.
Zoologiya İnstitutunun əsərləri, Cild.30, №1, Bakı, 2012, s. 167- 171.
7.
Süleymanova Ə.Ə. Xəzərin Şimali Abşeron Körfəzi makrozoobentosunun növ tərkibi,
yayılması və inkişaf dinamikası, Zoologiya İnstitutunun əsərləri, XXVIII cild., Bakı, 2008,
s. 551- 558.
ABSTRACT
Geray Mirzayev
Qachay Ismayilov
The current state of the makrozoobentic animals the coastal waters of the coastal
waters of the AbsheronPenisula of the Caspian Sea
Material for the articles were benthic samples seasonal collected during the period 2012-
2013. Instudents in the coastal waters of Absheron peninsula of Caspian Sea just found 48 species
belonging to 9 different taxonomic groups. Among which the number of species dominated by
amphipods (15 species) and the second place belongs to shellfish (10 species). Species composition
makroozobentic organisms unstable and changes over year and seasons. Maximums number of
makroozobenthosspesies (40- 48 species) found in spring and summer, and the minimum (24- 28
species) in the autumn season.
РЕЗЮМЕ
Герай Мирзоев
Гачай Исмаилов
Современное состояние макрозообентических животных прибрежных вод
Апшеронского полуострова Каспийского моря
Материал для статьи послужили бентические пробы собранные за период 2012- 2013
гг сезонов. При исследованиивприбрежныхвод Апшеронского полуострав Каспийского моря
всего обнаружено 48 видов, относящихся к различным систематическим группам. Среди
которых по числу видов доминируют амфиподы (15 видов) и второе место занимают
моллюски (10 видов). Видовой состав макрозообетических организмов непостоянен и
изменяется по годам и сезонам. Максимальное число видов макрозообетосе (40- 48 видов)
обнаружено в весенне- летнем, а минимальное (24- 28 видов)- в осеннем сезоне.
NDU-nun Elmi Şurasının 27 aprel 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa
tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 08)
.
Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
M. Piriyev
130
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 3 (84)
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 3 (84)
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 3 (84)
KİMYA
TOFİQ ƏLİYEV
Naxçıvan Dövlət Universiteti
tofig_aliyev@ yahoo.com
YAŞAR HASANOĞLU
Ağrı-İbrahim ÇeçenUniversiteti
hasanoğlu63@minet.com
UOT:620.197.3
KORROZİYATƏDQİQATLARINDA ELEKTROKİMYƏVİ İMPEDANS
SPEKTROSKOPİYASI (EİS) ÜSULUNDAN İSTİFADƏ
Açar sözlər: Korroziya sürəti, Elektrokimyəvi üsullar, Elektrokimyəvi İmpedans
spektroskopiyası, Nyquist diaqramı
Kлючевые слова: скоросмь коррози, Элэктрохuмuческuе методы, электрохимическая
импедансная спектроскопия (ЭИС), Диаграмма Найквиста
Key
words:
corrosion
speed;electrochemiсal methods;electrochemiсal impedance
spectroscopy (EİS);Nyquist plot
Göstərmişdik [1]ki,uzun müddət ərzində korroziya tədqiqatlarında korroziya sürəti daha çox
qravimetrik və ya çəki azalması üsulu ilə təyin edilmişdir.Məlum müsbət cəhətləri ilə yanaşı bu
üsulun iki qüsurlu cəhətinin də olması yeni-daha müasir,ekspress üsulların axtarışını zəruri etmişdir
[1].Əvvəllər [1]korroziya tədqiqatlarında belə üsullardan biri olan polyarizasiya müqavimətinin
təyini üsulundan istifadə ilə bağlı məlumat vermişdik.Təqdim edilən məqalədə müasir dövrdə kor-
roziya tədqiqatlarında istifadə edilən başqa bir elektrokimyəvi üsula-dəyişən cəryan impedansının
ölçülməsi və ya elektrokimyəvi impedans spektroskopiyası (EİS)üsuluna həsr edilmişdir.
Belə ki,korroziya sürətinin təyin edilməsi üsullarından biri də elektrodun səth təbəqəsini
korlamadan həyata keçirilə bilən və elektrokimyəvi tədqiqat üsullarından biri olan dəyişən cərəyan
(DC) impedansı üsuludur. Yüksək müqavimətli sistemlərdə də ölçmə aparıla bilməsi bu üsulun
digər üsullardan mövcud olan üstünlüklərindən biridir.İmpedans üsulu (ingiliscə “impedance”,
latınca “impedio” sözlərindən götürülmüşdür ki, bu da “mane oluram” mənasını verir) elektrod-
elektrolit sərhəddində yaranan ikiqat elektrik təbəqəsini, orada baş verən proseslərin mexanizm və
kinetikasını öyrənən üsuldur. Üsul özü elektrokimyəvi özəyin tam müqavimətinin (impedansının)
və bu müqavimətin dəyişən cərəyanın tezliyindən asılılığının ölçülməsinə əsaslanır. Başqa sözlə,
qeyd edilən üsul elektrokimyəvi özəyin impedansının, cərəyanın tezliyinin funksiyası kimi ölçül-
məsinə əsaslanır. Bunun üçün işçi elektroda müəyyən müddət ərzində, dəyişən tezlik aralığında,
kiçik diapozonlu dəyişən cərəyan verilir[2-5].
Elektrokimya kursundan [6] məlumdur ki, elektrokimyəvi özəyin ( qalvanik elementin,
elektroliz qurğusunun) daxili dövrəsinin tam müqaviməti (impedansı) dövrədən sabit cərəyan
keçdikdə məhlulun Omik müqaviməti Rm (R
m
simvolu əvəzinə əksər ədəbiyyatlarda onun ingiliscə
adına uyğun olaraq R
s
simvolundan istifadə edilir )və ikiqat elektrik təbəqəsində yaranan
müqavimətin cəmindən ibarət olur (ikiqat elektrik təbəqəsində mümkün olan elektrik keçiriciliyi
orda baş verən elektrokimyəvi reaksiyalar sayəsində mümkün olur). Elektrokimyəvi proseslərin
getməsinə qarşı yaranan müqavimət Faradey müqaviməti R
F
və ya elektrokimyəvi polyarizasiya
müqaviməti R
P
adlandırılır. Elektrokimyəvi reaksiyaların getməsi nəticəsində yarananan cərəyan isə
Faradey cərəyanı İ
F
adlandırılır. Məhlulun Omik müqavimətindən fərqli olaraq Faradey müqaviməti
Om qanununa tabe olmur. Rm (və yaR
s
) və R
f
(
və yaR
p
) müqavimətləri eyni tərtibdə olduğundan
sabit cərəyanla məhlulun müqavimətini təyin etmək çətinlik törədir.[6]
Elektrokimyəvi özəkdən dəyişən cərəyan keçdikdə sərhəd təbəqəsində metalın elektron
keçiriciliyinin məhlulun ion keçiriciliyinə çevrilməsi və ya transformasiyası iki yolla mümkün olur:
Dostları ilə paylaş: |