73
gübrə normalarının təsirindən bitkilərdə yarpaq səthinin ölçülərinin dəyişkənliyi cədvəldə aydın
şəkildə öz əksini tapmışdır. Hər iki sxemdə yarpaq səthi ölçülərinə görə ən çox artım N
120
P
60
K
90
(fon)+5kq Zn və N
150
P
90
K
90
(fon)+5kq Zn variantlarında olmuşdur. Müxtəlif mineral gübrələr və
mikroelement tətbiq olunmuş bütün variantlarda qarğıdalı bitkisinin yarpaq səthinin ölçüləri nəzarət
variantı ilə müqaisədə üstünlük təşkil etmişdir. Təcrübənin I sxemində N
120
P
60
K
90
(fon)+5kq Zn
variantında nəzarət variantı ilə müqaisədə qarğıdalı bitkisinin yarpaq səthinin ölçülərində 443 sm²
artım müşahidə olunmuşdur. O cümlədən təcrübənin II sxemi üzrə müxtəlif mineral gübrələr
fonunda mikroelemet tətbiq olunan variantda N
150
P
90
K
90
(fon)+5kq Zn variantında nəzarət variantı
ilə müqaisədə bitkinin yarpaq səthinin ölçülərində 539 sm² artım müşahidə olunmuşdur.
Cədvəl
Müxtəlif mineral gübrə (NPK) normaları fonunda Mg, Cu, Zn mikroelementlərinin
qarğıdalı bitkisinin yarpaq səthinə təsiri
S
ıra
№
-si
Variantlar
Yarpaq səthi (sm²-la)
Or
ta
he
sa
bl
a
sm
²
Artım
Təkrarlar
Nəzarət
Fon
I
II
III
IV
sm
²-
la
%
-l
ə
sm
²-
la
%
-l
ə
I Sxem
1 Nəzarət
(gübrəsiz)
621
585
567
510
571
_
_
_
_
2 N
120
P
60
K
90
(fon)
705
648
698
765
704
133
23,2
_
_
3 Fon+5kq Mg
757
819
883
835
823
252
44,1
119
16,9
4 Fon+5kq Cu
945
898
882
992
929
358
62,6
225
31,9
5 Fon+5kq Zn
1017 1009 1008
1025 1014 443
77,5
310
44,0
II Sxem
1
Nəzarət
(gübrəsiz)
585
492
645
558
570
_
_
_
_
2 N
150
P
90
K
90
(fon)
772
826
891
865
838
268
47,0
_
_
3 Fon+5kq Mg
981
940
1026
924
967
397
69,6
129
15,3
4 Fon+5kq Cu
1044
974
1035
1026 1020
450
78,9
182
21,7
5 Fon+5kq Zn
1098 1162
1056
1121 1109
539
94,5
271
32,3
Apardığımız tədqiqat işinin nəticəsi olaraq bitkilər arasındakı artım fərqini %-lə ifadə etsək,
onda aralarındakı fərq cədvəldə qeyd edilən kimi olmuşdur. Cədvəldən göründüyü kimi qarğıdalı
bitkisinin yarpaq səthinin ölçüləri həm öz aralarında, həm də nəzarət variantı ilə müqayisədə biri-
birilərindən fərqlənirlər. Təcrübənin 1-ci əkin sxemində nəzarət variantı ilə müqaisədə fon variantında
23,2% artım müşahidə olunmuşdur. Müxtəlif mineral gübrələr fonunda mikroelement tətbiq olunan
variantda isə ən yüksək göstəricisi N
120
P
60
K
90
(fon)+5kq Zn variantında 77,5% artım müşahidə
olunmuşdur. Təcrübənin 2-ci əkin sxemində nəzarət variantı ilə müqaisədə fon variantında 47,0% artım
müşahidə olunmuşdur. Mikroelemet tətbiq olunan variantda isə bitkinin yarpaq səthinin ölşülərində ən
çox N
150
P
90
K
90
(fon)+5kq Zn variantında 94,5% artım müşahidə olunmuşdur.
Nəticə: Müxtəlif mineral gübrələr fonunda mikroelemetlərin tətbiqinin əhəmiyyətinə dair
aparılmış tədqiqata əsasən belə nəticəyə gəlmək olar ki, mikroelemetlərin tətbiqi qarğıdalı bitkisinin
inkişafını sürətləndirməklə bərabər, bitkinin yarpaq səthinin ölçülərinə də olduqca müsbət təsir göstərir.
ƏDƏBİYYAT.
1.
Güləhmədov Ə. N., Quliyev Ş. M., Canlıların həyatında mikroelementlərin rolu. Bakı:
Gənclik, 1967, 62 s.
2.
Hacıyev Cəmil Əli oğlu, Hüseynov Məşədi Məhərrəm oglu. Əkinçilik. Bakı: Araz nəsriyyatı,
2009, 354 s.
74
3.
Məmmədov Z. Bitkilərin məhsuldarlığına mineral elementlərin təsiri.Bakı: Azərnəşr,1970,72
s.
4.
Məmmədov Q.Y., İsmaylov M.M. Bitkiçilik. Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı, 2012, 356 s.
5.
Musayev Ə.S., Hüseynov H.S., Məmmədov Z.A. Dənli-taxıl bitkilərinin seleksiyası sahəsində
tədqiqat işlərinə dair tarla təcrübələrinin metodikası. Bakı, 2008, 87 s.
6.
Sadıqov İ. Qarğıdalının məhsularlığına aqrotexnikanın təsiri. Bakı: Azərnəşr,1974, 75 s.
7.
Sadıqov İ., Əliyev H., Heydərli Ə. Bakterial və mineral gübrələrin qarğıdalıya verilməsi. Bakı:
Azərnəşr, 1971, 41 s.
8.
Şəkuri B.Q. Azərbaycan torpaqlarının geokimyəvi xüsusiyyətləri. Bakı: ,,MBM” MMC, 2011,
320 s.
9.
Təlai C.M., Musayev Ə.C., Rzayev M.Ü., Əzizova N.H., Əbdürrəhmanov Ə.S., Dünyamalıyev
S.Ə. Suvarma şəraitində tarla bitkilərinin becərilməsinə dair tövsiyələr. Bakı: Müəllim, 2012,
52 s.
10.
Шкляев Ю.Н Магний в жизни растений. Москва: Издательство ”Наукаˮ, 1981, 96 с.
11.
McKee, G.W. 1964. A coefficient for computing leaf area in hybrid corn. Agron. J. № 56 p.
240-241
ABSTRACT
Fikrat Hasanov
Impact of microelements on the leaf surface of the corn plant in the background of mineral
fertilizers in conditions of Nakhchivan Autonomous Republic
The research was realized in the Sharur department of "Araz" Scientific-Production
Association of Nakhchivan Autonomous Republic named after Hasan Aliyev. There have been
studied the impact of microelements on the leaf surface of “Zagatala 68”corn plant species in the
background of mineral fertilizers. The research work was carried out in two planting schemes. In
the first scheme of research, studied the impact of nutrition with N
120
P
60
K
90
(background) and
microelements each for 5 kg Mg, Cu, Zn were on the basis of background, and in the second
scheme of experience was studied the influence of nutrition according to control N
150
P
90
K
90
(background) and according to background with Mg, Cu, Zn micro fertilizers. Determined that with
increasing norms of fertilizers micronutrient fertilizers affect the leaf surface of the corn plants in
various degrees, Thus, according to the size of the plant leaf surface when Zn micro-element is
applied more growth was observed.
РЕЗЮМЕ
Фикрет Гасанов
Влияние микроэлементов на площади листьев растение кукурузы на фоне
минеральных удобрений в условиях Нахчыванской Автономной Республике
Исследовательские работы были проведено в почвенно-климатических условиях
опорного пункта Шарурского района, НПО «Араз» имени Г. Алиева. Подробно исследовано
влияние микроэлементов (Mg, Cu, Zn) на разных фонах: N
120
P
60
K
90
и N
150
P
90
K
90
минеральных удобрений на рост, развитие и площади листьев кукурузы Zaqatala-68.
Выявлено, что повышение норм минеральных удобрений и микроэлементов способствуют
лучшему развитию листьев кукурузы. Выяснено, при норме N
150
P
90
K
90
минеральных
удобрений с добавкой микроэлемента 5 кг Zn способствует самому большему площади
листьев растение кукурузы.
NDU-nun Elmi Şurasının 27 aprel 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa
tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 08)
.
Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
M. Piriyev
Dostları ilə paylaş: |