Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
92 tutumu 1,5 milyon kubmetr olan su anbarı inşa ediləcək. Hidroqovşağın əsas qurğularının tərkibinə elektrik stansiyası, tənzimləyici bənd, suqəbuledici qurğu, çökəltmə hovuzu, derivasiya kanalı, yükləmə hövuzu daxildir. Stansiyada hər birinin gücü 12 meqavat olan 3 aqreqat quraşdırılacaq. Belə stansiyaların istifadəyə verilməsi Azərbaycanda, o cümlədən Naxçıvanda həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətin uğurla davam etdiyini bir daha əyani sübut edir. Bu cür layihələrin icrası həm də Azərbaycanda alternativ və bərpaolunan enerjidən istifadənin geniş tətbiqi üçün hərtərəfli imkanlar yaradır. (8) 2004-cü ildə Türkiyə Respublikasında fəaliyyət göstərən “Cengiz-Aksoy” ortaq şirkətinin rəhbərliyi Naxçıvana səfər etmişdir. Səfər zamanı Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri ilə keçirilmiş görüşdə, Heydər Əliyev Su Anbarı üzərində ümumi gücü 4,5 MVt olan Su Elektrik Stansiyasının tikintisinə dair Naxçıvan Muxtar Respublikası hökuməti ilə müqavilə bağlanmışdır. Heydər Əliyev Su Anbarı üzərində 4,5 meqavat gücündə Su Elektrik Stansiyası tikilərək istifadəyə verilmişdir. 2010-cu ilin oktyabr ayında Biləv su elektrik stansiyasının tikintisi başa çatdırılmışdır. 2012-ci il ərzində muxtar respublikanın elektrik şəbəkələrinə 789558824 kvt.saat elektrik enerjisi daxil olmuşdur. Bunun 12875860 kvt.saatı Türkiyə Respublikasından, 60307000 kvt.saatı İran İslam Respublikasından alınmış, 77229600 kvt.saatı Araz Su Elektrik Stansiyasında, 560521000kvt.saatı Naxçıvan Modul Elektrik Stansiyasında, 18333263 kvt.saatı Naxçıvan Qaz Turbin Elektrik Satnsiyasında, 11752701 kvt.saatı Heydər Əliyev Su Anbarı üzərindəki Su Elektrik Stansiyasında, 48539400 kvt.saatı Biləv Su Elekterik Stansiyasında istehsal edilmişdir. Türkiyə Respublikasına 277434930 kvt saat, İran İslam Respublikasına 61768000 kvt.saat elektrik enerjisi ötürülmüşdür. 2012-ci il ərzində muxtar respublikanın elektrik stansiyalarında cəmi 716375964 kvt.saat elektrik enerjisi istehsal edilib, elektrik şəbəkələrinə ötürülmüşdür, bunun 1375214701 kvt.saatı və ya 19,2%-i su elektrik stansiyalarında istehsal olunmuşdur. Hazırda İran İslam Respublikası ilə enerji mübadiləsi aparılır, Türkiyə Respublikasına 20-30 meqavat elektrik enerjisi ixrac edilir. Muxtar respublikada yeni elektrik stansiyalarının tikintisi də davam etdirilir. Tikintisinə 2011-ci ildə başlanmış Şərur rayonu ərazisində 150 milyon m 3 su tutumlu Arpaçay Su Anbarının suyundan istifadə etməklə 20,5 meqavat güclü derivasiya tipli Arpaçay Su Elektrik Stansiyasının açılışı olmuşdur. Stansiyada il ərzində 60 milyon kvt.saat elektrik enerjisi istehsal edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Araz çayı üzərində derivasiya tipli 36 meqavat gücündə Ordubad SES-də tikinti işləri davam etdirilir. Ali Məclisin Sədri muxtar respublikada su elektrik stansiyalarının tikintisi ilə bağlı demişdir ki, “Muxtar respublikada SES-lər istismara verildikdən sonra muxtar respublikanın enerjiyə olan tələbatının əsas hissəsi su elektrik stansiyaları hesabına ödəniləcəkdir. Bu da muxtar respublikanın energetika sisteminin imkanlarının genişlənməsinə, ucuz elektrik enerjisi istehsalının artırılmasına və vəsaitə qənaət olunmasına imkan verəcəkdir. Əldə olunan vəsait energetika sahəsinin maddi- texniki bazasının gücləndirilməsinə, bu sahədə çalışanların rifah halının yaxşılaşdırılmasına sərf ediləcəkdir”. Ali Məclisin Sədri milli təhlükəsizliyin əsas elementi olan enerji təhlükəsizliyini xarakterizə edərkən daha sonra qeyd etmişdir ki, “Hər bir ölkə üçün elektrik enerjisi strateji sahə hesab edilir. Bu gün dünya ölkələrində ərzaq və enerji təhlükəsizliyi üzrə proqramlar qəbul olunaraq icra edilir. Enerji, ərzaq təhlükəsizliyi təmin olunan ölkələrin iqtisadiyyatı isə sabit və davamlı inkişaf edir. Azərbaycan Respublikasında da ərzaq və enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması istiqamətində ardıcıl tədbirlər görülür. Ölkəmizin ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikasında da bu sahələrin inkişafı diqqət mərkəzində saxlanılır. Muxtar respublikada yeni elektrik stansiyaları tikilir, əhalinin və iqtisadiyyatın enerjiyə olan tələbatı etibarlı şəkildə ödənilir. Artıq Naxçıvan elektrik enerjisi idxal edən muxtar respublikadan elektrik enerjisi ixrac edən muxtar respublikaya çevrilmişdir. Enerji təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər bundan sonra da davam etdiriləcəkdir”. 93 Muxtar respublikanın təbii imkanları külək və günəş elektrik stansiyalarının tikilib- quraşdırılması üçün əlverişlidir. Babək rayonu ərazisində Xal-Xal meşəsi ilə üzbəüz təpəlik sahədə günəş elektrik stansiyasının, Culfa rayonu ərazisində dəmir yolu ilə Araz çayı arasındakı sahədə külək elektrik stansiyasının tikilməsi məqsədəuyğun hesab edilmişdir. Azərbaycan Respublikasında bu işlərlə Bərpa olunan və Alternativ Enerji Mənbələri Dövlət Şirkəti məşğul olur. Şirkət tərəfindən müvafiq ölçü avadanlıqları Naxçıvana göndərilmişdir. Elektrik enerjisi sektorunda həyata keçirilən bu tədbirlər Azərbaycanın, o cümlədən Naxçıvan Muxtar Respublikasının enerji təhlükəsizliyinə, istehsalat və xidmət sahələrinin sabit enerji ilə təminatının yaxşılaşdırılmasına mühüm töhfədir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev muxtar respublikanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində görülən işləri yüksək qiymətləndirərək demişdir: “Enerji təhlükəsizliyi əsas məsələdir və bu gün də bu, Naxçıvanda öz həllini tapır. Əminəm ki, gələcəkdə bu sahədə əlavə tədbirlərin görülməsi nəticəsində Naxçıvandan qonşu ölkələrə daha da böyük həcmdə elektrik enerjisinin ixracı mümkün olacaqdır”. Muxtar Respublikanın energetika sisteminin idarəçiliyi Naxçıvan Muxtar Respublikasının Dövlət Energetika Xidmətinə həvalə edilmişdir. Xidmət Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2017-ci il 10 aprel tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş Əsasnaməsinə uyğun olaraq fəaliyyət göstərir. Xidmət elektrik enerjisi istehsalı, ötürülməsi, elektrik enerjisi təchizatı və realizə edilməsi sahəsində dövlət siyasətini və tənzimlənməsini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyət orqanıdır. Xidmət öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının və Naxçıvan Muxtar Respublikasının konstitusiyalarını, Azərbaycan Respublikasının və Naxçıvan Muxtar Respublikasının qanunlarını, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin fərman və sərəncamlarını, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərancamlarını, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələri və öz Əsasnaməsini rəhbər tutur. Xidmət müəyyən edilmiş fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun olaraq aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir: - müvafiq sahədə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda normativ tənzimləməni həyata keçirmək; - elektrik enerjisinin istehsalı və elektrik təchizatı sahəsində müəyyən olunmuş dövlət siyasətini həyata keçirmək; - muxtar respublikada elektrik enerjisini bölüşdürmək və elektrik enerjisindən qənaətlə istifadə olunmasına nəzarət etmək; - elektroenergetika sahəsində investisiyaların, o cümlədən xarici investisiyaların cəlb olunmasına iştirak etmək və bu sahədə müvafiq tədbirlər görmək; - hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən elektrik enerjisindən səmərəli və qənaətlə istifadə olunmasına nəzarət etmək; - Azərbaycan respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrin Naxçıvan Muxtar Respublikasında həyata keçirilməsini öz səlahiyyətləri daxilində təmin etmək Naxçıvan Muxtar Respublikasının enerji təhlükəsizliyi bütün istiqamətlərdə möhkəmləndirilməkdədir. Belə ki, institusional islahatlarla yanaşı, yüksək texnoloji avadanlığı ehtiva edən xarici sərmayələrin cəlb edilməsi, yerli kadr potensialının gücləndirilməsi, yüksək ekostandartların enerjiyə qənaət prinsipinin tətbiqi və s. istiqamətlərdə həyata keçirilən tədbirlər onu göstərir ki, qeyd olunan sahələrdə rəhbərlik Azərbaycan Respublikasının istiqamətləndirdiyi qabaqcıl Avropa ölkələrinin təcrübəsinə uyğun qurulmaqdadır. Arpaçay Su Elektrik Stansiyasının işə salınması zamanı Ali Məclisin Sədri muxtar respublika energetiklərinin öz üzərlərində işləyərək bilik və bacarıqlarını artıracaqlarına, energetika sisteminin qorunmasına və bu sahənin səmərəli işlədilməsinə töhfələrini verəcəklərinə əminliyini bildirmiş, daha sonra qeyd etmişdir ki, energetika sahəsində ixtisaslı kadrların hazırlanması vacib məsələdir. Hazırda Naxçıvan Dövlət Universitetində bu sahə üzrə müvafiq ixtisas açılmışdır. Energetiklər yaradılan şəraitdən səmərəli istifadə etməli, ixtisaslı mütəxəssis kimi yetişməli, qurulanlar qorunmalı və onlardan səmərəli istifadə edilməlidir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|