Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)

88 
14. Sevil Abbasoğlu İrəvanlı. Qafqazlardakıı, Qırğın və sürgün, Qərb Azərbaycanda rus və ermənilərin 
apardıqları soyqırım. Türk Dünyası Araşdırmalar Vəqfi İstanbul-2015, s.113. 
15.  Hatəm  Cabbarlı.  Keçmişimizdən  günümüzə  Ermənistanda  Azərbaycan  türkləri,  Ermənistanın 
Strateji Araşdırmalar Mərkəzi (Asam) Erməni araşdırmaları 4 (3aylıq Tarix, Siyasət və Beynəlxalq 
Əlaqələr dərgisi) Ankara 2001, yanvar-fevral 2002 Sayı 4, s.126 -127. 
16. Nəsrin Sarıahmədoğlu. Azəri-Ermeni münasibətləri (1905-1920), Türk Tarix Kurumu, Atatürk 
Kültürü,  Dil  ve  Tarih  Yüksek  Kurumu  Türk  Tarih  Kurumu  nəşrləri,  XVI.  Sayı  92,  Ankara-
2006, s.1-7. 
17. Kərim Odər. Azərbaycan, Boğaziçinəşrləri.55, İstanbul-1982, s.72-73. 
18. Fuad Əliyev, Urfan Həsənov.İrəvan xanlığı, Bakı "Şərq-Qərb", 2007, s.131-132. 
 
ABSTRACT 
Эрдал Сезги 
 (1828) YEREVAN UNTIL THE RUSSIAN RULE 
Yeravan  is  located  in  the  southeast  of  Mount  Aragats.  The  Castle  of  Yerevan  was  built  on  the 
bank of Hrazdan River. Yerevan was a very important region from military and strategical aspects for 
Anatolia, Iran and Nakhchivan. Therefore Yeravan came under too many attacks. The region became a 
warfare arena especially among Ottoman and Safavid Turkish states for a long time. Seljuk Turks had 
been ruling over Azerbaijan territory since XI century. Turks had political and cultural dominance over 
this territory from XI to XIX century. They obtained this territory as a homeland. The balance of powers 
started to change after XIX century. The conflict between Ottoman and Safavid didn't come to an end in 
one way or another. Besides, Russia also gained strength as a result of the reforms carried out. Russians 
started to occupy the Caucasian territory from the beginning of XIX century. As a result of the struggle 
to expand the boundaries, Russia and Iran confronted. After Iran lost the battle against Russia, Yerevan 
district  was  taken  over  by  Russia  with  the  1828  Turkmencay  Treaty.  Thereafter,  Russians  made  the 
Armenian population migrate to Yerevan region expeditiously. 
 
РЕЗЮМЕ 
Эрдал Сезги 
(1828) ЕРЕВАН ДО РОССИЙСКОГО ПРАВИЛА 
Ереван расположен на  юго-востоке от  горы  Арагац. Замок Еревана был построен на 
берегу  реки  Раздан.  Ереван  был  очень  важным  регионом  из  военных  и  стратегических 
аспектов для Анатолии, Ирана и Нахчывана. Поэтому Ераван попал под слишком много атак. 
В  течение  долгого  времени  регион  стал  ареной  ведения  войны,  особенно  среди  турецких 
государств  Османской  империи  и  Сефевидов.  Сельджукские  турки  управляли  территорией 
Азербайджана  с  XI  века.  Турки  имели  политическое  и  культурное  господство  над  этой 
территорией  с  XI  по  XIX  век.  Они  получили  эту  территорию  как  родину.  После  XIX  века 
баланс  сил  начал  меняться.  Конфликт  между  Оттоманкой  и  Сефевидом  так  или  иначе  не 
заканчивался.  Кроме  того,  Россия  также  получила  силу  в  результате  проведенных  реформ. 
Русские начали занимать кавказскую территорию с начала XIX века. В результате борьбы за 
расширение  границ  Россия  и  Иран  столкнулись.  После  того,  как  Иран  проиграл  битву  с 
Россией,  Ереванский  район  был  захвачен  Россией  с  Туркменским  договором  1828  года. 
После этого россияне заставили армянское население быстро перейти в Ереванский регион. 
 
  
                                   NDU-nun Elmi Şurasının 19 oktyabr 2017-cı il tarixli qərarı ilə çapa   
tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 02).
 
                                             
Məqaləni çapa təqdim etdi: AMEA-nın müxbir üzvü Z.Şahverdiyev 
 
 

---

89 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 6 (87) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 6 (87) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 6 (87) 
 
 
SOSİAL ELMLƏR VƏ HÜQUQ 
 
SEYMUR TALIBOV  
                                    Naxçıvan Dövlət Universiteti  
UOT:
 
341 
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ REGİONAL ENERGETİKA 
ƏMƏKDAŞLIĞINDA NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ YERİ 
 
 
Açar  sözlər:  energetika,  regional  əməkdaşlıq,  enerji  resursları,  müqavilə,  konstitusiya, 
geosiyasi vəziyyət 
Key  words: energy,  regional  cooperation,  energy  resources,  contract,  constitution, 
geopolitical situation
 
Ключевые  слова:  энергетика,  региональное  сотрудничество,  энергетические 
ресурсы, договор, конституция, геополитическое положение. 
Region  dövlətlərinin  energetika  sahəsində  beynəlxalq  əməkdaşlığı  müxtəlif  formalarda 
həyata  keçirilməkdədir.  Region  dövlətləri  özlərinin  energetika  strategiyalarını  reallaşdırmaq  üçün 
həm çoxtərəfli, həm də ikitərəfli beynəlxalq müqavilələrlə qarşılıqlı münasibətlərini tənzim edirlər. 
Bağlanmış beynəlxalq müqavilələrə özünün tənzimetmə predmetinə görə müxtəlif istiqamətlər üzrə 
ola bilər. Energetika sferasında beynəlxalq müqavilələri aşağıdakı əsaslarla ayırmaq olar: 
-
 
Enerji Xartiyası üzrə müqavilə (1994) 
-
 
Nüvə enerjisindən dinc məqsədlər üçün istifadə üzrə universal beynəlxalq müqavilələr;  
-
 
Enerji resurslarının nəqli üzrə beynəlxalq sazişlər; 
-
 
MDB çərçivəsində qəbul edilmiş beynəlxalq müqavilələr; 
-
 
Enerji  resurslarından  istifadə  zamanı  ətraf  mühitin  mühafizəsi  üzrə  universal  və  regional 
müqavilələr; 
-
 
Energetika sferasında xarici investisiyaların təşviqi, qorunması və mübahisələrin həlli üzrə 
beynəlxalq müqavilələr; 
-
 
Region dövlətləri üçün yumşaq hüquqi öhdəlik yaradan universal razılaşmalar və s.  
Tanınmış Fransız müəlliflərindən D. Karro, P. Jüar müqavilənin müxtəlif xarakterli norma-
larına əsaslanaraq, həmin normaların “yumşaq” xüsusiyyətini bildirirlər. (1, 363,365) 
P.Jüar qeyd edir ki, əgər EXM-in bütün tərəfləri GATT-ın üzvü olarsa o halda EXM ticarət 
məsələlərində bir çox əhəmiyyətini itirəcəkdir. Lakin onun enerji məsələləri üzrə çoxsaylı spesifik 
müddəaları,  prossesual  qaydaları  öz  əhəmiyyətini  saxlayacaqdır.  (2)  Alman  müəllifi  H.Şrot  qeyd 
edir ki, təəssüf etmək olar ki, EXM-in əsas müddəaları üzv dövlətlərdə birbaşa tətbiq xüsusiyyətinə 
malik deyil və milli hüquq üzərində prioritet kəsb etmir. (3, 245) 
EXM  qloballaşma  prosesində  “daimi”  suverenlik  və  mütləq  liberalizm,  xarici  birbaşa 
investisiyalara  münasibətdə  “açıq”  siyasət  və  “tənzimedilən”  rejimlər  arasında  yeni  praqmatik 
kompromisin  sistemləşdirilmiş  analitik  hüquq  modelidir.  Müqavilə  Avropa  Enerji  Xartiyasının 
bəyan  etdiyi  enerji  sahəsində  əmkdaşlıq  üçün  prinsipləri  formalaşdırmaq  istiqamətinə  malikdir. 
Müqavilə  investisiyalar  üçün  bərabər  rejimin,  ticarətin,  enerji  sistemlərinə  nümunəvi  tranzit 
qaydalarının tətbiqini, mübahisələrin həllini nəzərdə tutur. (4, 55-90)  
Azərbaycan  Respublikası  EXM-ə  və  Enerji  effektivliyi  və  müvafiq  ekoloji  məsələlər  üzrə 
Protokola  23  dekabr  1997-ci  ildə,  EXM-in  “Ticarət  məsələləri  ilə  bağlı  Əlavələr”inə  isə  24  aprel 
1998-cui ildə qoşulmuş və Çoxtərəfli Tranzit Qaydalarının hazırlanmasında iştirak edir. Azərbaycan 
Respublikasının  Enerji  Xartiyasına  müqaviləni  ratifikasiya  etməsi  onun  tranzit  ölkəsinə 
çevrilməsinə,  enerji  sferasına  yeni  investisiya  qoyuluşu  ilə  az  enerji  tutumlu  texnologiyanın 

---