Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №7 (88)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
221 Histoqram. Ev toyuqlarının təsərrüfat üzrə yoluxması Parazitoloji tədqiqatlar aparılmış təsərrüfatlarda koproloji müayinə ilə yanaşı helmintoloji yarma müayinəsi də yerinə yetirilmişdir. Yarma müayinəsi zamanı nazik bağırsaqdan 8-16 ədəd askarid, kor bağırsaqdan 5-13 ədəd heterakislər toplanmış və nazik bağırsaqda eymeriya ocaqlarına (qan sağıntılarına) rast gəlinmişdir. Ev toyuqlarının invazion xəstəliklərlə yoluxmasının yaşdan asılılığı nisbi xarakter daşıyır. İnvaziyanın ekstensivliyini yaşlı quşlarda yüksək olması heç də onların həssas olmasını göstərmir. Əsas şərt invaziyanın intensivliyidir. Küllü miqdarda parazitlə eyni vaxtda yoluxma zamanı xəstəliyin kliniki əlamətləri kəskin, ölüm isə yüksək olur. Yaşlı toyuqlar da eymeriyalarla yoluxur. Onlarda da invaziyanın ekstensivliyi bəzən yüksək olur. Lakin bu invaziyadan onlar arasında ölümlə çox nadir hallarda rast gəlinir. Səbəbi isə bizim fikrimizcə təkrar invaziyalar zamanı tədricən yaranan immunitetlə yanaşı, yaşlı quşlarda immun statusun yüksək olmasındadır. Tədqiqatların nəticələrinə əsasən belə qənaətə gəlmək olur ki, kompleks parazitoloji metodların tətbiqi baş verən invaziyaların patogenezinin mahiyyətini, parazit-sahib münasibətlərinin daha dərin mexanizmlərini müəyyənləşdirməyə, bu əsasda qarışıq invaziyalara qarşı tətbiq edilən dərman preparatlarının effektliyini qiymətləndirməyə imkan verir. Bu yönlü tədqiqatlarla assosiativ invazion xəstəliklərin müalicə və profilaktikasında indiyə qədər işlədilməyən kimyəvi maddələrin məqsədyönlü axtarışı, sınaqdan keçirilməsi zəruridir. Qarışıq invaziyaların törədicilərinin eyni zamanda olması təsərrüfatlar üçün potensial təhlükə yaradır. Təsərrüfat daxilində qarışıq invaziyaların öyrənilməsi xəstəliklərin mənşəyinin vaxtında müəyyənləşdirilməsinə imkan verir. Bir çox bağırsaq xəstəlikləri vardır ki, onların kliniki əlamətləri çox oxşar olur və profilaktika tədbirləri aparılmadıqda ölümlə yanaşı sağlam quş yetişdirmək və reproduktiv nəsil almaq çətinləşir. Təsərrüfatda qarışıq invaziya törədən hər hansı bir növün az tapılması, yəni invaziyanın intensivliyinin nisbətən zəif olması heç də onun təhlükəsiz olduğunu sübut etmir. Əksinə, invaziyanın geniş yayılmasına güclü potensiala malik ola biləcəyindən xəbər verir. Quşçuluq təsərrüfatlarında təbii ekoloji tarazlığın pozulması nəticəsində parazit – sahib sistemində qarşılıqlı tərəflərin müvazinəti dəyişir, parazitin inkişafı üçün daha münasib şərait yaranır. Ona görə də təsərrüfatlarda invazion xəstəliklərə qarşı profilaktiki tədbirlər həyata keçirilərkən ümumekoloji və təsərrüfatdaxili faktorlar kompleks şəkildə nəzərə alınmalıdır. Nəticə: Aparılan tədqiqatlar zamanı Qax rayonunun fərdi təsərrüfatlarında ev toyuqlarının eymerioz, askaridioz və heterakidozla yoluxması aşkar olunmuşdur. Təsərrüfat üzrə eymeriozla 28,8%, askaridiozla 30,5%, heterakidozla 26,1% yoluxma müəyyən edilmişdir. Eymerioz Askaridioz Heterakidoz 20 25 30 35 Yoluxma Eymerioz Askaridioz Heterakidoz 222 ƏDƏBİYYAT 1. Musayev M.Ə., Hacıyev A.T., Yolçiyev Y.Y., Vahidova S.M., Mustafayeva Z.Ə. Azərbaycanda ev quşlarının parazitləri və onlara qarşı mübarizənin elmi əsasları. Bakı, Elm, 1991, səh.41-51 2. Məmmədov İ.B. Naxçıvan Muxtar Respublikası şəraitində ev toyuqlarının assosiativ invaziyaları// AMEA Naxçıvan Bölməsi Xəbərlər, Təbiət və texniki elmlər seriyası, Naxçıvan: Tusi, 2011, № 4, səh. 178-182 3. Yolçuyev Y.Y., Məmmədov S.Ə. Abşeronda ev toyuqlarının eymeriozları və qarışıq invaziyalar. Zoologiya institutunun əsərləri, XXVIII cild, Bakı, “Elm”, 2006, səh. 912 - 917. 4. Özlem O., Kamile B. Van yöresi tavuklarında paraziter fauna tesbiti//Türkiye Parazitoloji Dergisi, 2009, c. 33, № 22, səh.162-164 5. Лимаренко А., Дубров И. Болезни сельскохозяйственных птиц. Санкт- Петербург, 2005, с. 251-267. 6. Mирoнова A.A. Патологоанатомические изменения у цыплят при ассоциации эймериоз-капилляриоз-аскаридиоз. Сб.науч.трудов, посвященных 80-летию создания первой в Роcсии кафедры паразитологии имени академика К. И. Скрябина, Персиановка, 1997, с. 79-81. ABSTRACT Sevinc Mammadova DINAMIC INFECTION OF EYMERIOSIS AND HELMINTOSIS AT DOMESTIC HENS IN AZERBAIJAN During recearches for the first time in Azerbaijan has benn found associative form of ascaridiosis, and heterakidosis with eymeriosis at domestic hens. In private poultry in Gakh district during coprological investigation and opening of domestic hens it was found associative infection with eymeriosis, ascaridiosis and heterakidosis. Infection with invasive diseases of domestic chickens depends on age. Increased internal resistance in older birds does not indicate that they are not sensitive. The main condition is the intensity of the invasion. In some farms of the Gakh region were found eimeriosis, ascaridiosis and heterakidosis in domestic chickens. In the hosts, the infection of birds was registered with eymeriosis 28.8%, with ascaridiosis 30.5% and with heterakidosis. РЕЗЮМЕ Севиндж Мамедова ДИНАМИКА ЗАРАЖЕНИЯ ДОМАШНИХ КУР ЭЙМЕРИОЗОМ И ГЕЛЬМИНТОЗАМИ В АЗЕРВАЙДЖАНЕ Во время исследований в Азербайджане была обнаружена ассоциативная форма аскаридиоза, гетеракидоза и эймериоза у домашних кур. В частных птицеводческих хозяйствах в Кахского района во время копрологического исследования и вскрытия домашних кур выявилась ассоциативная форма заражения эймериоза, аскаридиоза и гетеракидоза. Зараженность с инвазионными болезниями домашних цыплят зависить от возраста. Повышенная внутренняя устойчивость у более взрослых птиц не указывает на то, что они не чувствительны. Основное условие - интенсивность вторжения. В отдельных хозяйствах Гахского района были обнаружены эймериоз, аскаридиоз и гетероацидоз у домашних цыплят. У хозяствах зараженность птиц зарегистрировано с эймериозом 28,8% , с аскариозом 30,5% и с гетероцидозем 26,1%. NDU-nun Elmi Şurasının 27 noyabr 2016-cı il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03) Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya üzrə elmlər doktoru, professor E.Məmmədov Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|