Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №7 (88)

 
215 
ƏDƏBİYYAT 
1. Abdullayeva X.H. Azərbaycanda balıq xəstəlikləri, Bakı, Müəllim, 2010, 138 s 
2. Qədimov R.A., Məmmədov İ.B., Culfayev C.Ə. Xüsusi epizootologiya, Bakı, 1990, s.477-495 
3.  Вастьянова  А.А.  Гельминтозы  рыб  Волгоградского  водохранилища  в  пределах 
Саратовской  области  /  А.А.  Вастьянова,  Д.М.  Коротова  //  Теория  и  практика  борьбы  с 
паразитарными  болезнями,  материалы  научной  конференции.  –  Москва,  ВИГИС,  2012.  - 
Вып. 13. – С. 96-99.  
ABSTRACT 
Tarana Seyidova 
THE BASIS METHODS OF RESEARCH OF FISH AND THEIR 
DIAGNOSIS IMPORTANCE 
Diseases  of  fish  are  caused  by  many  biotic  and  abiotic  factors  by  environmental  factors. 
These include viruses, bacteria, fungi, helminthes, crustaceans, toxic substances, disturbances in the 
hydro-chemical regime and other components of the external environment.  It should be noted that 
many  diseases  occur  due  to  a  decrease  in  the  immunity  of  fish  due  to  a  variety  of  stresses.  Non-
contagious  and  invasive  diseases  of  fish  are  often  complicated  by  the  development  of  pathogenic 
micro-flora. 
Fish  can  be  a  source  of  human  diseases  and  warm-blooded  animals.  In  addition  to  such 
widespread  helminthoses  as  opisthorchiosis  and  diphyllobothriosis,  fish  sometimes  becomes  the 
cause of food toxicoses and human toxic infections. 
The main way of spreading infectious and invasive diseases of fish is uncontrolled transport 
from unhappy farms to healthy ones. 
The  clinical  picture  of  a  disease  usually  has  a  certain  specificity.  However,  in  many  cases 
the clinical  manifestations  of different  diseases  are very  similar. Because freshwater  fish live in  a 
hypo-osmotic  environment,  any  metabolic  disorders  lead  to  a  disruption  of  the  introduction-salt 
metabolism: fish have oedemas, dropsy, scaling of the scales. It is unacceptable to diagnose only on 
the basis of clinical signs in ichthyopathology. 
 
РЕЗЮМЕ 
Тарана Сейидова 
ОСНОВАНИЕ МЕТОДЫ ИССЛЕДОВАНИЯ РЫБ И ИХ 
ДИАГНОСТИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ 
Болезни  рыб вызываются  многими  био-  и  абиотическими  факторами  факторами 
внешней  среды.  К  ним  относятся  вирусы,  бактерии,  грибы,  гельминты,  ракообразные, 
токсические  вещества,  нарушения  гидрохимического  режима  и  другие  составляющие 
внешней  среды.  Следует  отметить,  что  многие  болезни  возникают  вследствие  снижения 
иммунитета  рыб  из-за  разнообразных  стрессов.  Незаразные  и  инвазионные  болезни  рыб 
часто осложняются развитием патогенной микрофлоры. 
Рыбы  могут  быть  источником  заболеваний  человека  и  теплокровных  животных. 
Помимо  таких  распространенных  гельминтозов,  как  описторхоз  и  дифиллоботриоз,  рыба 
иногда становится причиной пищевых токсикозов и токсикоинфекций человека. 
Основной  путь  распространения  инфекционных  и  инвазионных  заболеваний  рыб  - 
бесконтрольные перевозки из неблагополучных хозяйств в здоровые.  
Клиническая  картина  того  или  иного  заболевания  обычно  обладает  определенной 
специфичностью.  Однако,  во  многих  случаях  клинические  проявления  разных  болезней 
очень  сходны.  Поскольку  пресноводные  рыбы  живут  в  гипоосмотичной  среде,  любые 
расстройства  обмена  веществ  приводят  к  нарушению  вводно-солевого  обмена:  у  рыб 
появляется  пучеглазие,  водянка,  ерошение  чешуи.  Ставить  диагноз  только  на  основании 
клинических признаков в ихтиопатологии недопустимо.  
 
  
NDU-nun  Elmi  Şurasının  27  noyabr  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 
olunmuşdur (protokol № 03) 
Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya üzrə elmlər doktoru, professor E.Məmmədov
 
 

---

 
216 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 7 (88) 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 7 (88) 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 7 (88) 
 
KÖNÜL BAYRAMOVA 
                              Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti 
UOT: 581.6 
EV SU QUŞLARININ HELMİNTOZLARINA QARŞI ANTİHELMİNT PREPARATLAR 
VƏ DƏRMAN BİTKİLƏRİ QARIŞIQLARININ MÜALİCƏVİ SƏMƏRƏSİ 
 
 
Açar  sözlər:  helmint,  drepanidotenioz,  amidostomoz,  boymadərən,  yovşan,  antihelmint 
qarışıq 
 
Key  words:  helminth,  dripanidoteniosis,  amyostomosis,  yarrow,  wormwood,  mixture  of 
anthelmintic 
 
Ключевые  слова:  гельминт,  дрeпaнидoтeниoз,  амидостомоз,  тысячелистник, 
полынь, антигельминтная смесь 
Əhalinin  yüksək  kalorili  ət  və  yumurta  məhsullarına  olan  tələbatının  ödənilməsində, 
həmcinin,  yüngül  sənayenin  bəzi  sahələrinin  xammalla  təmin  edilməsində  quşçuluq  əvəzsiz  rol 
oynayır.  Ancaq,  bu  gəlirli  sahənin  inkişafına  mane  olan,  məhsuldarlığın  aşağı  düşməsinə  səbəb 
olan,  bəzən  də  quşçuluq  təsərrüfatlarında  kütləvi  tələfatla  müşayət  olunan  amillərdən  biri  helmin-
tozlardır. İnvazion xəstəliklərə qarşı mübarizədə mühüm nailiyyətlərə baxmayaraq, bir çox helmin-
tozlar quşçuluq təsərrüfatlarına ciddi zərər vurmaqdadır. 
Ev  su  quşlarının  qarışıq  helmintozlarına  qarşı  yeni  antihelmint  preparatların  müalicə 
səmərəsinin  öyrənilməsinə  və  dərman  vasitələrinin  işlənib  hazırlanmasına,  tətbiqinə  aid  elmi 
araşdırmalar çox az miqyasda aparılmışdır. 
Azərbaycan  florasının  dərman  bitkiləri  ilə  zəngin  olması,  son  illər  kənd  təsərrüfatı 
heyvanlarının və quşlarının müxtəlif helmintozlarına qarşı bəzi dərman bitkilərinin aşkar edilməsi, 
bu istiqamətdə tədqiqat işlərini davam etdirib, ev quşlarının - ördək və qazların helmintozlarında da 
istifadə  edilə  biləcək,  tərkibində  antihelmint  təsirli  dərman  bitkiləri  və  az  dozalarda  kimyəvi 
preparatlar olan qarışıqların müəyyən edilməsinə əsas verir [1, 2, 3, 4]. 
Müxtəlif yem və dərman bitkilərinin əldə edilməsinin ucuz və əlverişli olması, eyni zamanda 
toksiki təsirinin olmaması quşçuluq təsərrüfatlarında müxtəlif helmintozlara qarşı antihelmint vasitə 
kimi işlədilməsinə imkan verir. Ona görə də bu istiqamətdə tədqiqat işləri apararaq, bitki mənşəli 
antihelmint  vasitələrin  işlənib  hazırlanması,  qaz  və  ördəklərin  qarışıq  helmintozlarının  müalicə  və 
profilaktikasında tətbiq edilməsi aktullağı ilə seçilən məsələlərdəndir. 
Respublikanın  quşçuluq  təsərrüfatlarda  qaz  və  ördəklərin  helmintozlarından  drepanidotenioz 
və amidostomoz geniş yayılmışdır. Drepanidotenioz törədicisi – Drepanidotaenia lanceolata sestodu 
və amidostomozun törədicisi isə amidostomozun törədicisi isə - Amidostomum anseris nematodudur. 
Materal  və  metodika.  Qaz  və  ördəklərin  qarışıq  helmintozları-  drepanidotenioz  və 
amidostomoza  qarşı  antihelmint  preparatların  az  dozaları  və  bu  təsirli  dərman  bitkilərinin    birgə 
müalicəvi səmərəsini öyənmək üçün bir sıra tədqiqat işləri aparılmışdır. Belə ki, Ağstafa rayonunun 
Dağ  Kəsəmən  və  Muğanlı  kəndlərindəki  fərdi  təsərrüfatlarda  helmintoloji  tədqiqatlar  aparıldı. 
Əvvəlcədən  müəyyən  edilmiş  təsərrüfatlardakı  ev  quşlarında  drepanidotenioz  və  amidostomozun 
yayılma səviyyəsini müəyyən etmək üçün helmintoovoskopik müayinələr aparılmışdı.  
Bu helmintozların geniş yayıldığı təsərrüfatlarda hər birində 12 baş ( 6 qaz, 6 ördək) bir yaşa 
qədər su quşu olan 4 qrup yaradıldı. Birici, ikinci və üçüncü qrup təcrübə qrupları olmaqla dərman 
bitkiləri, antihelmint preparat qarışıqları və kimyəvi dərman preparatı tərtbiq edildi. Dördüncü qrup 
isə nəzarət qrupu kimi saxlanıldı.  
Eksperimental  hissə.  Əvvəlcə  qruplardakı  quşlardan  kal  nümunələri  götürülərək 
helmintoovoskopik müayinələrdən keçirildi. Bunun üçün Füllebornun flotasiya metodundan istifadə 

---