Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ريشبلا ءاج نأ املف ُ ِ َ َ ْ َ ﱠ َ َ لع هاقلأ َ َ ُ َ ْ َ
- هنأك اذإ ىتح هلھمأف فراغ ءاملا ةمج نم دي ىطاعم
- Zaid نأ ədatı özündən sonra gələn müzare feili nəsb edirmi
- كدعاسأ ﷲ و نذإ
- حجنت وأ نذإ رفاست
- كمركأ نذإ انأ
- Feil نذإ ədatına görə, yoxsa نأ ədatına görə (ةرمضملا نأ ) nəsb olunur
Индики - эяляъяк заман фелляринин Гурани-Кяримдя морфоложи яламятляри 67
Əgər نأ ədatından əvvəl hər hansı bir ön qoşma gələrsə, o zaman نأ ədatı təfsiri deyil, ةيردصملا نأ adlanır. Məsələn: مق نأب هيلإ تبتك – Ona yazdım ki, qalx! Bu halda ən ədatının məsdər نأ –i olmamasının səbəbi ondan ibarətdir ki, ön qoşmalar isimlərə aid olur. 4. ةدئازلا نا adlanan نأ ədatı digər ədatlar kimi yalnız təkid bildirməyə xidmət edir. Bu vəziyyətdə işlənən نأ ədatının dörd qismi vardır: a) Vaxt və zaman bildirən امل - ədatından (ةيتيقوتلا ةينيحلا امل) sonra gəldikdə. Məsələn:
Buna aid Quran ayəsini misal gətirmək mümkündür. Məsələn: ريشبلا ءاج نأ املف ُ ِ َ َ ْ َ ﱠ َ َ لع هاقلأ َ َ ُ َ ْ َ اريصب دتراف هھجو ى ً ِ ِ َ ﱠ َ ْ ْ َ ِ َ ...
açıldı...” (Yusuf:96) b) ك - ön qoşması ilə onun yiyəlikdə idarə etdiyi söz arasında gəldikdə. Məsələn:
Bir gün gözəl sevincli bir üzlə qarşılaşdıq. Sanki ahu sülh yarpağı yeməyə gedirdi. c) And bildirən feillə ول ədatı arasında gəldikdə. Məsələn: متنأ و انيقتلا ول نأ مسقأ و ملظم هرشلا نم موي مكل ناكل And içdi ki, əgər biz sizinlə görüşsək, Həmin gün sizin üçün zülmətə dönəcək. d) اذإədatından sonra gəldikdə. Məsələn: هنأك اذإ ىتح هلھمأف فراغ ءاملا ةمج نم دي ىطاعم Ona bir qədər fürsət versən, O, öz kəramətini və səxavətini göstərəcək.
a) Əksər alimlərin fikrinə görə, zaid نأ ədatı özündən sonra gələn müzare feili nəsb etmir. Məslən:
дос. Н.Н.МЯММЯДОВ 68
Bu misalda zaid نأ ədatından sonra gələn müzare feil nəsb olunmamışdır. b) İkinci qrup ailmlərin rəyinə gəldikdə, onlar zaid نأ ədatının da cər hərfləri ilə analoji oxşarlığını nəzərə alaraq, həmin ədatın özündən sonra gələn müzare feili nəsb ediyini bildirmiş və bununla bağlı bu Quran ayəsini misal gətirmişlər: ... ليبس يف لتاقن لاأ انل امو اولاق ِ ِ َ ِ َِ َ َ َ ُ ﱠ َ َ َ ْ ُ َ ﷲ ِ ّ ...
...” (Əl-Bəqərə: 246 )
Müzare feili nəsb edən ədatlardan biri də نذإ ədatıdır. Bu ədat həmin vəzifədə aşağıdakı şərtlər daxilində işlənir: 1)
نذإ ədatından sonra gələn fel gələcək zamanı bildirdikdə. Məs: نذإ جنت ح 2)
نذإ ədatı cümlənin əvvəlində gəldikdə. 3)
نذإ ədatı ilə müzare fel arasında başqa bir söz gəlmədikdə. Əgər bu üç şərtdən biri olmazsa, o zaman نذإ ədatı müzare feli nəsb etməz. 8
نذإ ədatı və fel arasında and bildirən söz və ya لاgəldikdə fel nəsb vəziyyətində olur. Məsələn: لمھأ لا نذإ , كدعاسأ ﷲ و نذإ Bəs görəsən, نذإ ədatı nə zaman əhəmiyyət daşımır? a) Əgər نذإ ədatı cümlənin əvvəlində gəlməzsə, müzare fel ondan sonra mütləq rəf halında olur. Məsələn:
“Ya səfər edяrsən, ya müvəffəqiyyət qazanarsan.” b) Digər bir vəziyyət isə نذإ ədatının xəbərlə mübtəda arasında gəlməsilə bağlıdır. Məsələn: كمركأ نذإ انأMən, onda sənə hörmət edərəm. c) Özündən əvvəlki şərtə cavab bildirdikdə. Məsələn:
d) Özündən əvvəlki anda cavab bildirdikdə. Məsələn: ندھتجلأ نذإ ﷲ و
Bu məsələ ilə bağlı ərəb dilçiləri arasında ixtilaf mövcuddur. 1)
Birinci qrup ərəb dilçilərinin rəyinə görə o, bəsit bir ədatdır və məhz həmin ədat feili nəsb edir.
8
ينومشلاا , ٣ / ٢٨٩
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|