Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ف bağlayıcısının səbəb üçün işlənmədiyi hallarda müzare feili nəsb etməsi mümkündürmü
- Tələb cümlələrinə cavab olduğu vəziyyətdə ف ədatından sonra müzare feilin nəsb olunması.
- نأ وجرأف يتانابل نوفرعت لھ
- ام رصبتف وندت لاأ ماركلا نبآ اي
- (ضيضحت)
Индики - эяляъяк заман фелляринин Гурани-Кяримдя морфоложи яламятляри 71
İndi isə نأ ədatının «ətf» ədatlarından (bağlayıcılardan) sonra idmar olunmasına nəzər salaq. Ətf ədatları bunlardır: مث , و , ف , وأ
1) نأ ədatının وأ bağlayıcısından sonra idmarına nəzər salaq: نأ ədatının bu vəziyyətdə idmar olunmasının bir neçə şərti vardır. وأ bağlayıcısının yerində ىتح və ya لاإ kəlmələri işləndikdə mənaya bir xələl gəlmir. Məsələn: ىنملا كردأ وأ بعصلا نلھستسلأ
ا اقن د إ لاملآا ت لا رباصل Bütün çətinlikləri asanlaşdıraram ki, niyyətimə çatam, Bütün arzular yalnız səbr edənlər üçün yerinə yetər. Bu misaldakı وأ bağlayıcısına nəzər salsaq, onun ىتح mənasında işləndiyinin şahidi olarıq. İkinci misala nəzər salaq:
Mürtəddi yalnız İslamı qəbul etdikdə öldürmərəm. Göründüyü kimi bu misalda وأ bağlayıcısı لاإ ədatının mənasında işlənmişdir. Ərəb dilçilik məktəbinin nümayəndələri arasında müzare feilin وأ bağlayıcısından sonra nəsb edilməsi ilə bağlı ixtilaf mövcuddur. Bəsrəli alimlərin rəyinə görə, وأ bağlayıcısından sonra indiki zaman feilinin nəsb olunması bu bağlayıcıya görə deyil, mudmar نأ ədatına görədir. Əl-Kisainin fikrinə gəldikdə, o, indiki zaman feilinin nəsb vəziyyətində olmasını məhz وأ bağlayıcısının özünə aid edərək نأ ədatının orada heç bir rolunun olmadığını bildirir. Əl-Fərra və ümumilikdə Kufəli alimlərin fikrinə görə isə müzare feilin nəsb olunması وأ bağlayıcısından əvvəl gələn hissənin ondan sonra gələn hissə ilə olan məna müxtəlifliyi ilə bağlıdır. 2) İndi isə نأ ədatının ف bağlayıcısından sonra idmar olunmasına nəzər salaq.
əvvəl inkar ədatı gəlməlidir və bu, iki şərtlə bağlıdır: a) Cümlədəki ف səbəb məqsədilə işlənməlidir. Məsələn:
nə də əzabları yüngülləşər...” (Fatir: 36) b) ف bağlayıcısından əvvəl ya inkar, ya da tələb gəlməlidir. Məsələn:
дос. Н.Н.МЯММЯДОВ 72
“Bizə zülm etmək Allaha yaraşmaz!”
etməsi mümkündürmü? Qeyd etmək lazımdir ki, bu halda feil mənsub olunur və iki şərt daxilində mərfu olur: 1) ف ədatından əvvəl və sonra gələn cümlələr eyni məqsəddən ötrü işlədilir və bu halda həmin ədat bağlayıcı rolunda çıxış edir. Məsələn:
2) ف ədatının bağlayıcı kimi iştirak etdiyi cümlələrdən birincisi inkarda olduğu halda, ikinci təsdiqdə olur. Məsələn: كمركنف انروزت ام
“Sən gəlmədin ki, (gəlsəydin) sənə hörmət edərdik.” Tələb cümlələrinə cavab olduğu vəziyyətdə ف ədatından sonra müzare feilin nəsb olunması. Tələb ərəb dilində aşağıdakı növlərə bölünür: əmr, inkar, dua, sual, ərz, təhziz (sövq etdirmə), təmənni və rica. a)
Əmr - دأ ب كنبا ربكلا يف كدمحيف رغصلا يف
Övladını uşaq ikən tərbiyə et ki, böyüdükdə sənə şükür etsin. b)
Nəhy (inkar) – ... ىلع اورتفت لا َ َ ُ َ َْ َ ﷲ ِ ﱠ مكتحسيف ابذك ْ ُ ً َ ِ ِ ْ ُ َ َ باذعب ٍ ََ ِ ... “... Allaha iftira yaxmayın, yoxsa, O, sizi əzabla məhv edər...” (Taha: 61) c)
Dua – ... لاف مھبولق ىلع ددْشاو مھلاومأ ىلع سمطا انبر َ َ ْ ْ ْ ِ ِ ِ ُ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ َِ ِ َ ْ ْ َ ﱠ َ ميللأا باذعلا اوري ىتح اونمؤي َ ِ ِ َ َ َ َ َ َ َ ْ ْ ْ ُ ﱠ ْ ُ ُ
(sərtləşdir) ki, mömin olmayıb şiddətli əzabı görsünlər. ” (Yunus: 88) d)
Sual – نأ وجرأف يتانابل نوفرعت لھ
دسجلل حورلا ضعب دتريف يضقت “Qızlarımı tanıyırsınızmı, xahiş edirəm gələsiniz (onları görəsiniz) və yenidən ruhumun bir hissəsi cəsədimə qayıda.” e)
Ərz – ام رصبتف وندت لاأ ماركلا نبآ اي
“Ey Kəramətli insanın oğlu yaxınlaşıb görməzmisən, Məgər sənə deyilənlə gördüklərin eynidir?” ə) Təhziz (ضيضحت) – دويق تمطح لاھ لاا زعتف دادبتس “Sən istibdadın zəncirlərini qırıb azad və güclü olmazmısan?!” Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|