Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
Индики - эяляъяк заман фелляринин Гурани-Кяримдя морфоложи яламятляри 77
a)
bilməsi). Məsələn: امل و اءدب مھروبق تئجف
انف د هنبجي ملف روبقلا تي Onların qəbirlərini ziyarət etməyə başladım. Ora gəldikdən sonra qəbirləri çağırdım, cavab gəlmədi. b)
Бir çox hallarda birinci şəxs inkarda danışdığı halda ondan sonra gələn hərəkət ola bilər ki, inkar bildirməsin, isbat bildirsin. Məsələn:
ِ ِ ُ ْ ﱢ ْ َ َ َ ِ ُ َ ن اوقوذي امل لب يركذ نم كش يف مھ لب اننيب ُ ُ َ َ َ َ ﱠ ِ ﱢ َ ْ ْ ْ ْ ِ ِ ِ ﱟ َ ُ َ ْ باذع َ َ “...Məgər Quran aramızdan onamı nazil olmuşdur?! (Halbuki o, yaşca bizdən kiçik, özü də kasıbdır). Doğrusu, onlar Mənim Quranım barədə şəkk-şübhə içindədirlər.Doğrusu, onlar hələ Mənim əzabımı dadmamışlar!” (Sad:8) İndi isə eyni zamanda iki feli cəzm edən kəlmələrə nəzər salaq. نإ ədatı. Məsələn: ... مھنغي ءارقف اونوكي نإ ُ ِ ِ ْ ُ َ َ َ ُ ُ ُ ِ ﷲ ُ ﱠ نمِ هلضف ِ ِ ْ َ ... “...Əgər onlar yoxsuldurlarsa, Allah öz lütfü ilə onları dövlətli edər...” (Ən-Nur:32) مَ ن ədatı. Bu ədat insanlara aid bir suala dəlalət edir. Məsələn:
اب نمؤي نمو ِ ِ ﱠ ِ ْ ُ َ َ ﷲو هبلق دھي ُ ﱠ َ ُ َ َ ْ َ ِ ْ ميلع ءيش لكب ٌ ﱢ ِ ِ َ ٍ ْ َ ُ “...Kim Allaha iman gətirsə, (Allah) onun qəlbini haqqa doğru yönəldər. Allah hər şeyi biləndir.” (Ət-Təğabun:11) ام ədatı. Bu ədat bizi əhatə edən hər bir şeyə aid olan sualda işlənə bilir. Məsələn: حتفي ام ِ َ ْ َ َ ﷲ ُ ﱠ امو اھل كسمم لاف ةمحر نم سانلل َ َ َ َ ٍ َ َ ِ ِ ِ ْ ُ َ َ ْ ﱠ ِ ﱠ زيزعلا وھو هدعب نم هل لسرم لاف كسمي ُ ِ َ َ ْ َ َُ ِ ِ ِ ِ ِ ْ ْ ُ ُ َ َ ُ َ َ ْ ْ ميكحلا ُ ِ َ ْ “Allahın insanlara əta etdiyi mərhəmətə (verdiyi nemətə, ruziyə) heç kəs mane ola bilməz. Onun vermədiyi bir şeyi də özündən başqa heç kəs göndərə (verə) bilməz. O, yenilməz qüvvət və hikmət sahibidir! ”. (Fatir:2) امھم ədatı. Ərəb dilçilərinin rəyinə görə, bu ədat ام ədatının mənasını verir. Məsələn:
дос. Н.Н.МЯММЯДОВ 78
همركأ ينتأي سانلا يأ “Kim yanıma gəlsə, hörmət edərəm. ” ىتم ədatı.
ىتم ədatından sonra da müzare fel cəzm olunur. Məsələn: كمركأ ينمركت ىتم “Nə vaxt mənə yaxşılıq etsən, mən də sənə yaxşılıq edərəm.”
belə bir fikir mövcuddur ki, ondan sonra çox az hallarda müzare fel cəzm olunur. Məsələn: كتآ ينتأت نايأ “Nə vaxt yanıma gəlsən, mən də sənin yanına gələrəm.” نيأ ədatı. Məsələn:
ُ ﱡ ِ ْ ُ ْ ُ ُ َ َ َ ْ َ ةديشم جورب يف متنك ولو توملا ٍ َ ﱠ َ ﱡ ٍ ُ ُ ِ ْ ُ ُ ْ ْ َ َ ُ َ ْ ... “Harada olursunuz olun, hətta uca (möhkəm) qalalar içərisində olsanız belə, ölüm sizi haqlayacaq...” (Ən-Nisa:78) امذإ ədatı. Ərəb dilçilərinin rəyinə görə, bu ədatın əsli ذا - zaman zərfidir və ona امədatı əlavə olunmuş və bunların ikilikdə mənası نإ ( نإ ةيطرشلا ) – nin bildirdiyi mənadır. Məsələn: مقأ مقت امذإ “Qalxsan, qalxaram.” امثيح ədatı . Bu ədatın da əsli ثيح kəlməsidir və ona ام ədatı əlavə olunmuşdur. Həmin ədat yalnız ام ilə birlikdə işləndikdə şərt bildirir və özündən sonra gələn müzare feli cəzm edir. Məsələn:
Nə zaman yolunda düz olsan, Allah sənə ən çətin vaxtlarda belə müvəffəqiyyət verər.
zaman və məkan bildirməyə də dəlalət edir. Məsələn: كمركأ اذھ لعفت ىنأ
Nə vaxt bunu etsən, sənə hörmət edərəm. Yuxarıda qeyd olunanlardan başqa, Bəsrəli alimlər qeyd edirlər ki, فيك
ədatından sonra müzare fel cəzm olunmaz. Kufəli alimlərin rəyinə gəldikdə, onlar bildirirlər ki, فيك ədatı da ىتم
və نيأ ədatları kimi müzare feli cəzm edə bilir. 11 Məsələn: نكأ نكت امفيك Necə olsan, mən də elə olaram.
10
ةيفللأل مظان نبا حرش , ص ٢٧٢ . ط . ناريا
11 ةيفاكلا حرش : ٢
١١٧
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|