Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
Индики - эяляъяк заман фелляринин Гурани-Кяримдя морфоложи яламятляри 81
bilər. Bununla bağlı olaraq “Ən-Nur” surəsindən bu ayəyə müraciət etmək yerinə düşər:
Fikrimizcə, bu məsələdə daha doğru fikir birinci qrup alimlərin fikri hesab olunmalıdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu iki fel həmin vəzifədə dörd vəziyйətdə işlənə bilər. a)
Hər ikisi mazi olur. Məsələn: يلع ماق دمحم ماق نإ Məhəmməd qalxsa, Əli də qalxar. b)
كمركأ ينمركت نإ
Mənə hörmət etsən, mən də sənə hörmət edərəm. c)
Birinci tərəf (şərt) mazi, ikinci tərəf (cavab) isə müzare olaraq cəzm vəziyyətində olur. Məsələn: ماق نإ دومحم مقي دمحم Məhəmməd qalxsa, Mahmud qalxar. Bununla bağlı bir Quran ayəsini də misal gətirmək yerinə düşər.
َ َ َ ْ ُ ِ ُ َ َ َ اھيف مھو اھيف مھلامعأ مھيلإ فون اھتنيزو ايندلا َ َ َ َ ِ ِ ْ ْ ْ ُ َ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ِ ِ ْ ِ ﱢ ﱡ ُ َ َ نوسخبي لا َ ُ ُ َ ْ َ
ona əməllərinin əvəzini (sağlamlıq, sərvət, övlad, gözəl yaşayış) elə orada (dünyada) verərik. Onların dünyadakı mükafatları əsla azaldılmaz.” (Hud:15) d) Birinci tərəf müzare, ikinci tərəf isə mazi olur. Bununla bağlı bir hədisi misal gətirək:
“Kim Qədr gecəsi imanla qalxıb ixlasla ibadət etsə, onun əvvəlki və sonrakı günahları bağışlanar.” Bu cümlələrdə ən əhəmiyyətli məsələlərdən biri də şərtə cavab olan feldən əvvəl فədatının işlənməsi ilə bağlıdır. Bu məsələ ilə bağlı yeddi mövqe vardır: 1.
бахымындан)ismi cümlədən ibarətdirsə, o zaman həmin cümlənin əvvəlində ف ədatının işlənməsi vacibdir. Məsələn: дос. Н.Н.МЯММЯДОВ 82
زئافلا تنأف تدھتجا نإ
Əgər çalışsan, qələbə çalan sən olarsan. 2.
Şərtə cavab olan cümlə tələb (əmr) cümləsi olduqda həmin cümlənin əvvəlində ف ədatı gəlir. Məsələn:
3.
Şərtə cavab olan cümlənin əvvəlində ya ləfzi, ya da təqdiрi دق ədatı gəldikdə ondan əvvəl ف ədatı işlənir. Məsələn:
4.
Şərtə cavab olan cümlə feli olub, orada işlənən fel dəyişməyən fellərdən olduqda ف ədatı yazılır. Məsələn:
ادلوو لاام كنم لقأ انأ نرت نإ ً ً َ َ َ َ َ ِ ﱠ ِ َ َ ََ َ ُ ِ ٭ نيتؤي نأ يبر ىسعف ِ َ َ َ َ ِ ْ ُ َ ﱢ َ كتنج نم اريخ َ ِ ﱠ َ ﱢ ً ْ َ ... “... Əgər məni özündən daha az mal-dövlət və övlad sahibi görürsənsə, ola bilsin ki, Rəbbim mənə sənin bağından daha yaxşısını versin...” (Əl- Kəhf: 39-40) 5. Şərtə cavab olan feli cümlə س və ya فوس ilə başlananda onun əvvəlində ف ədatı olur. Məsələn:
Şərtə cavab olan feli cümlə نل ədatı ilə inkar bildirdikdə, ondan əvvəl ف ədatı gəlir. Məsələn: نلف ريخ نم اولعفي امو
Şərtə cavab olan feli cümlə ام ədatı ilə inkar edildikdə ondan əvvəl ف ədatı gəlir. Məsələn: امف متيلوت نإف َ َ َ ْ ُ ْ ﱠ َ َ ِ رجأ نم مكتلأس ٍ ْ َ َ ْ ﱢ ُ ُ ْ َ ... “Əgər siz (mənim öyüd-nəsihətimdən, dəvətimdən) üz çevirsəniz, (bilin ki,) mən (bunun müqabilində) sizdən heç bir mükafat (əvəz, muzd) istəmirəm...” (Yunus:72) Əgər şərtə cavab olan fel mazidirsə, ondan əvvəl ف ədatı gələrmi? Şərtə cavab olan fel mazidirsə, üç halda ondan əvvəl ف ədatının işlədilməsi mümkündür.
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|