9.
Elmi-texniki inkişaf və fəlsəfə
9.1.
Stsientizm və antistsientizm
Stsientizm
(lat. «scientia»-bilik, elm) konsepsiyasında elmi
bilik ən yüksək mədəni dəyər hesab edilir. Elmi-texniki tərəqqi
nəinki problemlər və ziddiyyətlər doğurur, o eyni zamanda yeni
elm sahələri və yeni texnikanın köməkliyi ilə nəhayət insan
həyatının çətin problemlərini və ziddiyyətlərini həll etmək
ümidi də yaradır. Bir sözlə, elmi-texniki zəkaya pərəstiş təbliğ
edilir.
Fəlsəfədə stsientizmin yaranmasını Kant fəlsəfəsinin
parçalanması və yeni kantçılığın müxtəlif məktəblərinin
meydana gəlməsi timsalında izləmək olar. Məsələn, G.Kogen
(1842- 1918), P.Natorp (1854-1924), E.Kassirer (1874-1945)
kimi böyük təmsilçiləri olan Marburq məktəbində Kant
fəlsəfəsinin antipsixoloji fikirləri özünün sonrakı inkişafını
tapır. Burada elm kimi çıxış etmək qabiliyyəti olan və müvafiq
meyara cavab verən fəlsəfə təfəkkürün rasional-nəzəri forması
kimi izah edilir. Bu məktəbin nümayəndələri üçün elm insan
mədəniyyətinin ali formasıdır və ağılın birbaşa ifadəsidir, ağıl
isə elmdə özünə əsl sığınacaq yeri tapır. Ağıl elm ilə
eyniləşdirilir,
ağıl
mütləqləşdirilir,
təfəkkür
obyekti
müəyyənləşdirən yeganə meyar elan edilir (Kogen). Nəticədə
elmi fikrin inkişaf məntiqi gerçəkliyin inkişaf məntiqinə
keçirilir, dəqiq elmi qurmaq fəlsəfə qurmağın nümunəsinə
çevrilir.
205
Bu məsələdə pozitivizm də oxşar mövqedə durur. Neopozi-
tivizm konsepsiyalarında isə elmi və qeyri-elmi bilikləri
fərqləndirməyin effektli metodlarını yaratmaq problemi ön
plana çəkilir.
Eyni vaxtda əks dünyagörüşü mövqeyində duran
Dostları ilə paylaş: | 
