Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə

qapalı cəmiyyəti,

 axınncı isə - 

açıq cəmiyyəti

 xarakterizə edir. 

Qapalı  o  cəmiyyətə  deyilir  ki,  aşağı  stratdan  yuxanya  yer 

dəyişmə 

K.Маркс и Ф.Энгсльс. Сочинения, Т.21, с.427. 

■*’  Stratinkasiya (lat. «stratum»  -  təbəqə, «facere»  -  etmək,  düzəltmək)  geologiyaya  aid  olan 

termindir. Bu nəzəriyyəyə görə cəmiyyət müxtəlif sosial təbəqələrə (stratlara) bölünür. 

387 

---

ya  tamamilə  yasaq  edilir,  ya  da  xeyli  məhdudlaşdınlır.  Açıq 

cəmiyyətdə isə belə yerdəyişmə rəsmən məhdudlaşdınlmır. 

Müasir cəmiyyətdəki sinifləri tarixi inkişafın əvvəlki mərhə- 

lələrindəki  tarixi  formalardan  ayırmaq  lazımdır.  Məsələn, 

quldarlıq  insanlann  tam  hüquqsuzluğa  və  ifrat  bərabərsizliyə 

məhkum  edilməsinin  iqtisadi,  sosial  və  hüquqi  formasıdır. 

Feodalizm  cəmiyyəti  üçün  zümrə  təbəqələşməsi  xarakterik 

olmuşdur. Zümrə elə sosial qrupdur ki, adətdə və yaxud qanunda 

möhkəmlənmiş və irsən keçən davranış və imtiyazlara malikdir. 

Zümrəyə  yaxın  olan  başqa  sosial  qrup  -  kastadır.  Kasta  elə 

qapalı  insan  qrupudur  ki,  onun  üzvlərini  irsən  keçən  peşə 

mənsubiyyəti müəyyənləşdirir. 

Marksist izahata görə, əsas və qeyri-əsas siniflər mövcuddur. 

Məsələn,  kapitalizmdə  əsas  siniflər  burjuaziya  və  proletariat, 

qeyri-əsas isə mülkədarlar, kəndlilər və başqaları hesab edilirlər. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  XX  əsrin  ikinci  yansında  ictimai 

həyatın xarakteri bir çox keyfiyyətlərə, parametrlərə görə kəskin 

dəyişibdir.  Hər  şeydən  əvvəl  «əsas  və  qeyri-əsas  siniflər» 

anlayışı  indi  müasir  gerçəkliyi  hətta  təxmini  dəqiqliklə  də  əks 

etdirmir.  İnkişaf  etmiş  ölkələrdə  fəhlə  sinfi  artıq  vahid  sosial 

birlik kimi çıxış etmir; onun görüşləri və mövqeyi heç də həmişə 

mütərəqqi olmur. Bütövlükdə siniflər bəşəriyyətin sosial qrupları 

kimi  ictimai  həyatı  müəyyənləşdirmək  qabiliyyətini  çoxdan 

itiribdir;  sinfi  mübarizəni  isə  tarixi  prosesin  hərəkətverici 

qüvvəsi  kimi  izah  edən  marksist  təlim  sadəcə  olaraq  qəbul 

edilməzdir. Sinfi fərqlər hər şeydən əvvəl insanlann maddi rifah 

halından  və  məşğuliyyət  növündən  asılıdır.  XX  əsrdə  Qərb 

cəmiyyətində  aşağıdakı  siniflər  olmuşdur: 

ali

  i7/ız/(varlı-  lar, 

sahibkarlar,  sənayeçilər  və  həmçinin  istehsal  vasitələrinə 

bilavasitə  nəzarət  edən  idarəçilər);